Wstrząs kardiogenny – przyczyny, objawy, leczenie wstrząsu sercopochodnego

Nadciśnienie, choroba wieńcowa – przyczyny wstrząsu kardiogennego

Wstrząs kardiogenny jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia, którego przyczyną wyjściową jest nagła utrata funkcji skurczowej lewej lub prawej komory serca. Powoduje to spadek funkcji wyrzutowej komór i upośledzenie krążenia krwi, zarówno w krążeniu płucnym, jak i systemowym, co doprowadza do upośledzenia ukrwienia tkanek i narządów z następczą ich niewydolnością.

Najczęstszą przyczyną wstrząsu kardiogennego w populacji osób dorosłych są choroby układu sercowo-naczyniowego – choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa) i nadciśnienie tętnicze.

Choroba niedokrwienna serca (ang. coronary heart disease – CHD) polega na obkurczeniu lub zamknięciu naczynia wieńcowego, które zaopatruje w krew i tym samym odżywia mięsień sercowy.

Nadciśnienie tętnicze jest stanem wysokiego oporu w naczyniach tętniczych, co stanowi zwiększenie obciążenia dla serca i skutkuje jego patologicznym przerostem. Przerost ten wymaga zwiększonego zapotrzebowania na tlen i substancje odżywcze, które nie są w wystarczający sposób zaspokajane przez krążenie wieńcowe.

Do wstrząsu kardiogennego dochodzi najczęściej w sytuacji nagłego zamknięcia głównego naczynia wieńcowego, zaopatrującego mięsień sercowy. Do głównych naczyń wieńcowych należą: gałąź zstępująca lewej tętnicy wieńcowej oraz prawa tętnica wieńcowa, która doprowadza krew do prawej komory serca i – częściowo – do przegrody międzykomorowej.

W przypadkach nagłego zamykania takich naczyń dochodzi do rozległego zawału mięśnia sercowego. Powikłaniem może być utrata funkcji hemodynamicznej serca.

Przykładowo rozległy zawał ściany przedniej i dolnej lewej komory powoduje upośledzenie jej prawidłowego rzutu, a to zmniejsza ciśnienie krwi w aorcie (tętnicy głównej). Tym samym doprowadza do nagłego spadku perfuzji (przenikania krwi) naczyniowej w krążeniu dużym (systemowym).

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Co jeszcze wywołuje wstrząs sercopochodny?

Do innych przyczyn wstrząsu kardiogennego należą zaburzenia rytmu serca. Do najczęstszych arytmii należy migotanie przedsionków (szybka akcja przedsionków, która nie przekłada się na taką samą akcję komór serca), rzadko natomiast bywa bezpośrednią przyczyną wstrząsu kardiogennego.

Zdarzają się sytuacje kliniczne, w których migotanie przedsionków pojawia się po raz pierwszy w życiu i od razu przebiega ze spadkiem ciśnienia tętniczego i upośledzeniem prawidłowego rzutu serca. Wtedy rozpoznajemy wstrząs kardiogenny w przebiegu pierwszego napadu migotania przedsionków z tzw. niestabilnością hemodynamiczną.

Do innych groźnych zaburzeń rytmu serca, które są przyczyną wstrząsu sercopochodnego, należą arytmie komorowe, takie jak migotanie i trzepotanie komór, częstoskurcz komorowy lub częstoskurcz komorowy wielokształtny (tzw. torsade de pointes). Rozpoznanie jest wówczas dość szybko stawiane po wykonaniu wstępnego badania 12-odprowadzeniowego EKG.

Przyczyną wstrząsu kardiogennego u osób młodych mogą być anatomiczne wady serca (wrodzone lub nabyte), tzw. kardiomiopatia rozstrzeniowa (przebiega z poszerzeniem jam serca – przedsionków, komór oraz ścieńczeniem ich ścian), również zaburzenia rytmu serca w przebiegu wad wrodzonych (zespół Brugadów).

Ból za mostkiem, lęk, duszności – objawy wstrząsu

Do klinicznych objawów wstrząsu kardiogennego zaliczamy:

• nagły ból w klatce piersiowej, duszności w spoczynku,
• lęk uogólniony,
• przyspieszone bicie serca (okresowo może wystąpić niemiarowe bicie serca),
• objaw poszerzenia żył szyjnych,
• obrzęki obustronne kończyn dolnych,
• bladość skóry.

Podczas wstrząsu kardiogennego u pacjenta występuje dodatkowo nadmierna suchość skóry i ogólne zaczerwienienie twarzy oraz klatki piersiowej. Pojawia się znaczne osłabienie i brak siły mięśniowej. Charakterystyczne jest ponadto wzmożone pragnienie oraz zawroty głowy.

Wstrząs kardiogenny – postępowanie i badania

Chory ze wstrząsem kardiogennym wymaga pilnego transportu do szpitalnego oddziału ratunkowego lub izby przyjęć najbliższego szpitala, zazwyczaj po interwencji zespołu pogotowia ratunkowego.

Diagnostyka początkowo polega na szybkiej ocenie parametrów życiowych, co określamy akronimem ABC, z języka angielskiego oznaczającym kolejno sprawdzenie drożności dróg oddechowych (airway), akcji oddechowej (breathing), akcji serca (circulatory system) i jego funkcji hemodynamicznej.

Konieczne jest wykonanie pulsoksymetrii do oceny wysycenia hemoglobiny tlenem, gazometrii krwi tętniczej (pozwala na ocenę ewentualnego niedotlenienia tkanek i narządów). Pobierana jest krew do oznaczenie markerów niedokrwienia mięśnia sercowego, parametrów krzepnięcia krwi, morfologii.

W trybie pilnym wykonuje się również badanie rentgenowskie: RTG klatki piersiowej w projekcji przód tył (PA) do oceny płuc i sylwetki mięśnia sercowego oraz badanie UKG – echokardiografię przezklatkową po wstępnym ustabilizowaniu parametrów życiowych chorego. Pozwala ona na ocenę żywotności mięśnia sercowego, znalezienie obszaru niedokrwienia, wykluczenie wad przeciekowych serca lub wad zastawkowych nabytych.

Leczenie wstrząsu kardiogennego – leki i zabiegi

W każdym przypadku należy dążyć do ustalenia przyczyn wstrząsu sercopochodnego i wdrożyć postępowanie przyczynowe.

W sytuacji, kiedy dochodzi do upośledzenia czynności skurczowej lewej komory i spadku ciśnienia tętniczego systemowego, konieczne jest zastosowanie leków inotropowych dodatnich, czyli takich, które pomagają zoptymalizować funkcję skurczową serca do poziomu pozwalającego na uzyskanie odpowiedniego ciśnienia w obszarze tkanek.

Leczenie przeciwkrzepliwe pozwala na rekanalizację uszkodzonego naczynia z ewentualnego materiału zatorowego, jeżeli taka sytuacja została wcześniej rozpoznania w wykonywanych badaniach dodatkowych.

Rewaskularyzacyjne leczenie wstrząsu kardiogennego stosujemy po stwierdzeniu zawału mięśnia sercowego. Jeśli u podłoża wstrząsu kardiogennego leżą zaburzenia rytmu serca, należy je rozpoznać i zastosować leczenie farmakologiczne z lekami antyarytmicznymi (najczęściej jest to amiodaron, lidokaina, siarczan magnezu).

Można także wykonać zabieg kardiowersji lub defibrylacji elektrycznej po uprzednim znieczuleniu ogólnym w asyście anestezjologa.

Zabieg koronarografii pozwala na uwidocznienie zwężeń w naczyniach wieńcowych i warunkuje decyzję co do metody udrożnienia naczynia – albo jest to plastyka naczynia wieńcowego z zastosowaniem stentu (protezy naczyniowej), albo operacja kardiochirurgiczna z wytworzeniem by-passów.

Rokowania i powikłania wstrząsu kardiogennego

Wstrząs kardiogenny jest zawsze stanem zagrożenia życia i wymaga pilnego postępowania diagnostycznego i szybkiej terapii, wyłącznie w warunkach szpitalnych. W zależności od precyzyjnego rozpoznania leczenie może odbywać się w placówce specjalistycznej (np. oddział kardiologii inwazyjnej).

Rowkowanie przy wstrząsie kardiogennym z reguły jest poważne i uzależnione od dokładnej przyczyny. Rokowanie w rozległych zawałach mięśnia sercowego jest złe i może skończyć się śmiercią chorego przy braku szybkiego leczenia. Powikłania obejmują m.in. przewlekłą niewydolność krążenia, ciężkie infekcje, nawrót zaburzeń rytmu serca.