Ból twarzy może świadczyć o chorobie dowolnej struktury w jej obrębie. Najbardziej typowy jest ból twarzy od zęba, jednak przyczyn bólu szczęki, bólu żuchwy czy policzków jest znacznie więcej. Szczególny przypadek stanowi tzw. neuralgia nerwu trójdzielnego, który w największym stopniu odpowiada za unerwienie czuciowe twarzy. Postępowanie diagnostyczne i leczenie bólu twarzy zależy od podejrzewanej przyczyny bólu i towarzyszących objawów.
Ból twarzy – przyczyny, objawy i leczenie bólu twarzy
Spis treści
Ból twarzy – co oznacza?
Ból twarzy świadczy o procesie patologicznym toczącym się w obrębie którejś ze struktur budujących twarz lub położonych wewnątrz czaszki. Często jednocześnie występuje ból twarzy i głowy o różnorodnej lokalizacji i charakterze. Cechy bólu, takie jak umiejscowienie, nasilenie, związek ze szczególnymi okolicznościami (np. ból szczęki przy uchu pojawiający się podczas żucia, mogący świadczyć o porażeniu nerwu twarzowego) czy towarzyszące mu doznania (pieczenie, strzelanie, mrowienie, drętwienie twarzy) mogą w wielu przypadkach stanowić wskazówki co do przyczyny dolegliwości.
Należy jednak pamiętać, że z uwagi na istnienie zjawiska tzw. bólu odniesionego (np. ból oka od zęba), czyli odczuwania bólu w miejscu odległym od rzeczywistego jego źródła, sama ocena objawów (zwłaszcza ich lokalizacji) nie zawsze wystarczy do postawienia diagnozy. Z tego względu konieczne bywa wykonanie dodatkowych badań.
Zobacz też: Ból po wyrwaniu zęba – ile trwa, jak się go pozbyć?
Jakie są przyczyny bólu twarzy?
Przykre dolegliwości w okolicy twarzy mogą mieć różne podłoże. Wśród najczęstszych przyczyn bólu twarzy wyróżnić można:
- choroby jamy ustnej, w tym zwłaszcza choroby zębów i przyzębia, często powodowane przez zaniedbania higieniczne i rozwój próchnicy, jak również choroby ślinianek, migdałków, gardła, krtani; ból twarzy od zęba jest bardzo powszechną przypadłością;
- choroby stawu skroniowo-żuchwowego, w którym zachodzą wszystkie ruchy żuchwy, wywołujące często rozległy ból żuchwy zwłaszcza podczas żucia;
- choroby nosa i zatok przynosowych (lokalizacja bólu często podpowiada, które zatoki są zajęte);
- neuralgie nerwów zaopatrujących czuciowo twarz, w tym zwłaszcza neuralgia nerwu trójdzielnego;
- inne choroby neurologiczne, które mogą dawać obraz neuralgii (np. stwardnienie rozsiane);
- tzw. klasterowe bóle głowy;
- zapalenie tętnicy skroniowej;
- tzw. przewlekły idiopatyczny ból twarzy (identyfikowany częściej jako parzenie, pieczenie twarzy);
- fibromialgia.
Należy zaznaczyć, że ból w okolicach twarzy jest objawem, a nie osobną jednostką chorobową – ze względu na możliwą poważną przyczynę jego powstania, wymaga wnikliwej diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego postępowania. Jest to szczególnie ważne w przypadku bólu przewlekłego.
To też może Cię zainteresować: Jakie powikłania mogą wystąpić po usunięciu zęba?
Neuralgia nerwu trójdzielnego – ból twarzy z jednej strony
Neuralgia, czasami nazywana też nerwobólem, jest terminem wywodzącym się z połączenia greckich słów neuron (nerw) i algos (ból). Jest to szczególny rodzaj dolegliwości bólowych, niezwiązany bezpośrednio z uszkodzeniem tkanek w okolicy wystąpienia bólu, a z uszkodzeniem, uciskiem lub drażnieniem samego nerwu. Czynnik wywołujący napad bólu szczęki, żuchwy i policzka może znajdować się w niemal dowolnym miejscu na przebiegu nerwu (przykładem może być guz nowotworowy uciskający nerw). Mimo możliwego oddalenia przyczyny objawów, pojawiają się one w miejscu zaopatrywanym przez nerw – np. w okolicy nasady języka i tylnej ściany gardła w przypadku uszkodzenia nerwu językowo-gardłowego. Ból w neuralgii nerwu trójdzielnego ma bardzo charakterystyczne cechy, określane zbiorczo jako ból neuropatyczny:
- bardzo duże nasilenie (jeden z najsilniejszych rodzajów bólu występujących u człowieka, chorzy często bardzo obawiają się momentu kolejnego napadu);
- napadowy charakter (napady silnego bólu twarzy od kilku sekund do kilku minut);
- uczucie opisywane jako podobne do rażenia prądem lub strzelania, pieczenia, palenia w okolicy twarzy;
- lokalizacja w zakresie obszaru unerwienia danego nerwu (np. jedna strona twarzy w neuralgii trójdzielnej, chociaż w rzadkich przypadkach objawy mogą być obustronne);
- wynikające z uszkodzenia nerwu osłabienie czucia w obszarze zaopatrywanym przez nerw, jak również niezwykłe doznania, np. drętwienie czy mrowienie twarzy;
- napady bólu wyzwalane są przez bodźce, które w normalnych warunkach są niebolesne, np. ból twarzy przy dotyku lub ból w jamie ustnej (tzw. miejsca spustowe) podczas mówienia, żucia, powiewu zimnego powietrza czy toalety jamy ustnej;
- między napadami chory zwykle nie odczuwa bólu twarzy, jednak w niektórych przypadkach może utrzymywać się ciągły ból o mniejszym nasileniu.
Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie
Ból szczęki, żuchwy i policzka – co wywołuje neuralgię trójdzielną?
Jedną z najczęstszych neuralgii w obrębie twarzy jest neuralgia nerwu trójdzielnego, który samodzielnie unerwia czuciowo niemal całą twarz. Neuralgia trójdzielna jest również jedną z częstszych przyczyn bólu twarzy (chociaż jest znacznie rzadsza niż przyczyny stomatologiczne). Większość jej przypadków ma charakter dolegliwości idiopatycznej (tzn. przy obecnym stanie wiedzy medycznej nie jesteśmy w stanie określić jej przyczyny). W pozostałych przypadkach przyczyny upatruje się w:
- ucisku nerwu na niemal dowolnym jego odcinku; najczęściej nerw uciskany jest przez naczynie krwionośne (zwykle tętnicę), rzadziej przez guz nowotworowy, tętniaki wewnątrzczaszkowe;
- stanach uszkadzających osłonkę nerwu (w procesach demielinizacyjnych), jak stwardnienie rozsiane;
- przewlekłych stanach zapalnych uszkadzających nerw, jak w boreliozie czy sarkoidozie.
To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie
Drętwienie twarzy i mrowienie twarzy
Kluczowych wskazówek w określeniu przyczyny bólu twarzy dostarcza dokładny wywiad, w którym lekarz pyta o podstawowe jego cechy:
- umiejscowienie bólu (ból całej twarzy, ból twarzy po jednej stronie itd.);
- charakter (ciągły ból twarzy / napadowy ból twarzy); w przypadku napadów – o czas ich trwania, częstość i bodźce wywołujące, a także o obecność „miejsc spustowych”;
- odczucia (ból przeszywający, kłujący, piekący, jak po rażeniu prądem, dokładnie zlokalizowany, rozlewający się, itd.);
- czynniki nasilające ból i działania lub leki, które pomagają go opanować;
- objawy towarzyszące (np. obrzęk okolicy przedusznej, uczucie zatkania nosa, łzawienie, mrowienie i osłabienie czucia, ból innych okolic ciała, itd.).
Zestawienie powyższych informacji z wynikami badania lekarskiego wszechstronnie oceniającego wszystkie struktury w obrębie twarzy i jamy ustnej pozwala w większości przypadków postawić wstępną diagnozę i rozpocząć leczenie.
To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną ucisku w głowie?
W dalszym etapie często używa się odpowiednich skal do oceny nasilenia dolegliwości i ich wpływu na życie pacjenta (zwraca się uwagę zwłaszcza na ryzyko rozwoju depresji w przebiegu szczególnie uciążliwego bólu). Ma to bardzo ważne znaczenie dla doboru leczenia. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie dodatkowych badań, zależnych od podejrzewanej przyczyny bólu.
To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie
Jak leczyć ból twarzy?
W każdym przypadku bólu twarzy najważniejszym etapem postępowania jest identyfikacja czynnika wywołującego objawy. Jeśli udaje się taki czynnik ustalić, podstawą jest próba jego eliminacji, która stanowi najbardziej skuteczny sposób leczenia, zarówno napadowego, jak i przewlekłego bólu twarzy.
Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?
Ponieważ najczęstszą przyczyną bólu twarzy w obrębie policzka są choroby zębów i innych narządów jamy ustnej, w większości przypadków leczenie stomatologiczne (lub w niektórych przypadkach leczenie pod kierunkiem lekarza laryngologa) pozwala zmniejszyć lub wyeliminować dolegliwości. W przypadkach, w których ból powodowany jest przez zapalenie zatok, postępowanie obejmuje standardowe kroki, jak oczyszczanie jamy nosowej z wydzieliny, właściwe nawadnianie, stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych czy – w niektórych przypadkach – leczenie zabiegowe.
Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem
W przypadku neuralgii nerwów czaszkowych leczenie przyczynowe często nie jest możliwe. Dobre wyniki przynosi jednak leczenie farmakologiczne. Jeśli natomiast leczenie doustne okaże się nieskuteczne, lekarz może zalecić wstrzyknięcie leku znieczulającego miejscowo w okolicę „miejsc spustowych”.
W przypadkach, w których leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych efektów, można stosować leczenie chirurgiczne. Zwykle skupia się ono na „wygaszeniu” czynności nerwu trójdzielnego lub odpowiedniej gałęzi przez jego miejscowe uszkodzenie (np. krioterapia, neuroliza chemiczna czy termolezja). Chirurgiczne leczenie przyczynowe (jak np. mikronaczyniowa dekompresja nerwu) jest niestety często niemożliwe.
Czytaj również: Ból dziąseł – przyczyny i domowe sposoby na bolące dziąsła
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Choroby błony śluzowej jamy ustnej, radiologia, chirurgia stomatologiczna, Paul Coulthard, Keith Horner. Wyd. 2011 r.
- Chirurgia stomatologiczna, praca zbiorowa pod red. Matteo Chiapasco. Wyd. 2020 r.
- "Profilaktyka stomatologiczna" Marta Szymańska-Sowula. Wyd. 2021 r.
Opublikowano: 08.09.2016;
aktualizacja: 29.03.2022
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Miłosz Turkowiak
Lekarz
Absolwent kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W czasie studiów zaangażowany w pracę kół naukowych i organizacji studenckich. Medycynę uważa za swoją pasję. Szczególnie zainteresowany jest zagadnieniami z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii, medycyny ratunkowej, chirurgii i kardiologii.
132
Komentarze i opinie (0)