Mania prześladowcza – czym właściwie jest?
Mania prześladowcza to jeden z typów zaburzeń afektywnych. Charakteryzuje się występowaniem spójnych urojeń, czyli silnym przekonaniem chorego o istnieniu zjawisk, wydarzeń oraz rzeczy, które w rzeczywistości nie istnieją. Absurdalność urojeń jest oczywista dla otoczenia chorego, często też brakuje im logiki, co jednak nie zmienia przekonania chorego o ich prawdziwości.
Na przełomie lat specjaliści z zakresu psychiatrii dokonali podziału urojeń prześladowczych według ich rodzaju:
- urojeniowy nastrój (Wahnstimmung) – w czasie jego trwania osoba chora ma wrażenie, że jej otoczenie zmienia się w groźny dla niej sposób;
- postrzeganie urojeniowe, które polega na przypisaniu normalnym, niegroźnym wydarzeniom/faktom specjalnego znaczenia;
- pamięć urojeniowa – to wytworzenie wspomnienia, do którego nigdy nie doszło;
- urojeniowe pomysły – plany działania pojawiające się w przebiegu manii prześladowczej.
Przyczyny manii prześladowczej
Urojenia prześladowcze mogą występować w przebiegu schizofrenii, być wywołane nadmiernym spożywaniem alkoholu lub przyjmowaniem niektórych leków. Również urazy mózgu oraz niektóre choroby somatyczne zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia urojeń – można wymienić tu między innymi ciężką nadczynność tarczycy.
Niektóre źródła podają również, że mania prześladowcza może wystąpić u osób, które nie cierpią na zaburzenia psychiczne, a „jedynie” doznały traumy lub przewlekłego stresu, jednak hipotezy te nie zostały jeszcze potwierdzone.
Wiadomo natomiast z pewnością, że mania prześladowcza częściej występuje u osób cierpiących na chorobę afektywną dwubiegunową – w tej populacji odsetek zachorowań wynosi od 13% do 15%.
Objawy manii prześladowczej
Mania prześladowcza daje objawy, takie jak: urojenia prześladowcze, urojenia ksobne, urojenia związane z kradzieżą, urojenia zazdrości, urojenia wielkościowe, urojenia hipochondryczne.
- Urojenia prześladowcze – chory jest przekonany, że inni ludzie chcą mu zaszkodzić: skrzywdzić go, okraść, zabić. Typowe jest również przekonanie o byciu obserwowanym i śledzonym.
- Urojenia ksobne – pacjent jest przekonany, że ludzie z jego otoczenia zwracają na niego szczególną uwagę, często o nim myślą i obgadują go.
- Urojenia związane z kradzieżą („sąsiedzi kradną moje listy”) bądź truciem („mój brat dodaje trucizny do mojego jedzenia”).
- Urojenia zazdrości – przekonanie, że partner lub partnerka dopuszcza się zdrady.
- Urojenia wielkościowe – w tym przypadku u pacjenta pojawia się zawyżona samoocena. Może być on też przekonany, że np. zajmuje wysoką pozycję społeczną.
- Urojenia hipochondryczne – w ich przebiegu występuje przekonanie o własnej, śmiertelnej chorobie.
Dodatkowo osobom cierpiącym na manię prześladowczą dokuczają objawy, takie jak drażliwość i obniżony nastrój. Mogą też wystąpić ataki agresji. Często odczuwają one przymus mówienia, są głośne, krzykliwe, domagają się tego, żeby ktoś im uwierzył.
Mania prześladowcza może wystąpić u dzieci – wówczas często związana jest ze schizofrenią.
Ciekawostką jest, że u osób różnych ras zanotowano różnice w zakresie dominujących objawów. U Afroamerykanów najczęściej występują halucynacje, natomiast u osób rasy kaukaskiej – urojenia prześladowcze.
Mania prześladowcza – diagnostyka
Manię prześladowczą diagnozuje się u lekarza psychiatry (skierowanie nie jest wymagane). Do rozpoznania choroby niezbędny jest wywiad na temat objawów, bardzo cenne są też informacje pozyskane od osób z najbliższego otoczenia osoby chorej. Częstym elementem procesu diagnostycznego jest przeprowadzenie badań obrazowych mózgu (TK, MRI) w celu wykluczenia urazów, procesów rozrostowych bądź innych anomalii.
Z uwagi na fakt, że jest to specyficzne zaburzenie psychiczne, wiele osób ma trudności z przekonaniem chorego, że potrzebuje on pomocy. Dość rzadko zdarza się, aby pacjent sam wyraził taką wolę – zazwyczaj jest wręcz przeciwnie, chory uważa, że nie potrzebuje pomocy specjalisty. Co więcej, takie sugestie mogą powodować, że nabierze on jeszcze większej podejrzliwości w stosunku do bliskich.
Leczenie manii prześladowczej
W leczeniu manii prześladowczej stosuje się różne metody. Precyzując, są to:
-
Leczenie farmakologiczne
W celu zmniejszania objawów zaburzenia stosuje się leki przeciwpsychotyczne. U części pacjentów ich włączenie dość szybko przynosi poprawę. Nierzadko konieczne jest ich stosowanie również po ustąpieniu objawów, w celach profilaktycznych. Pod żadnym pozorem nie wolno przerywać leczenia farmakologicznego bez konsultacji z lekarzem. Leków nie wolno łączyć z alkoholem oraz substancjami psychoaktywnymi.
-
Psychoterapia
Bardzo ważnym procesem leczenia jest psychoterapia. W czasie spotkań ze specjalistą chory uczy się rozpoznawać objawy nawrotu epizodów manii oraz radzić sobie w różnych obszarach życia. Osoby, które korzystają z psychoterapii, czują się pewniej i bezpieczniej.
W tym miejscu warto wspomnieć, że prowadzone są badania na temat wpływu rzeczywistości wirtualnej na funkcjonowanie pacjentów cierpiących na urojenia prześladowcze. Według wstępnych wniosków terapia poznawcza w rzeczywistości wirtualnej może doprowadzić do redukcji urojeniowych przekonań nawet o 22%.
W niektórych przypadkach pacjent nie może być leczony w swoim domu. Jeśli istnieje ryzyko, że zrobi on krzywdę sobie bądź stanowi zagrożenie dla bliskich, niezbędne jest leczenie tego zaburzenia psychicznego na oddziale psychiatrycznym.
