Tomografia komputerowa głowy – co wykrywa? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, ile trwa badanie?

Co to jest tomografia komputerowa głowy?

Tomografia komputerowa głowy (oznaczana także skrótami TK lub CT) jest to badanie obrazowe wykorzystujące promieniowanie rentgenowskie. Odkąd w latach 70. wprowadzone zostało do lecznictwa, stanowi badanie z wyboru w stanach nagłych takich jak urazy czaszkowo-mózgowe i udary naczyniowe mózgowia, oraz jako badanie pierwszego rzutu w sytuacjach planowych, np. przy podejrzeniu guzów mózgu, przewlekłych zmian niedokrwiennych, zaniku mózgu.

Zaletą tomografii komputerowej jest fakt, że w wielu przypadkach jest to badanie wystarczające do potwierdzenia lub wykluczenia patologii. Wadą jest duża dawka promieniowania pochłanianego przez ciało pacjenta w czasie TK – kilkakrotnie wyższa, niż przy klasycznym zdjęciu RTG.

Tomograf komputerowy zbudowany jest z kilku składowych, z których najważniejsze są lampa RTG (wysyłająca promieniowanie X), detektory (odbierające promieniowanie), stół, komputer oraz konsola operatora. W czasie badania pacjent leży na stole, wokół którego obraca się lampa RTG generująca promieniowanie.

Wiązka promieniowania przechodząc przez ciało pacjenta w trakcie tomografii jest pochłaniana w rożnym stopniu przez tkanki i narządy. Proces ten powtarzany jest wielokrotnie w bardzo krótkich odstępach czasu, a uzyskane wartości przetwarzane są następnie przez system komputerowy, co pozwala na stworzenie przekrojowego obrazu przez ciało pacjenta.

Cała procedura tomografii głowy, trwająca ok. kilkanaście minut, umożliwia dokładne zobrazowanie tkanek i narządów. Dzięki dalszej obróbce komputerowej można uzyskać obrazy trójwymiarowe. Niektóre sytuacje wymagają dożylnego podania środka kontrastowego w celu lepszego uwidocznienia badanych struktur np. kontrast podany dożylnie w tzw. angiografii TK (angio-TK) pozwala na uwidocznienie naczyń wewnątrzczaszkowych, co wykorzystywane jest w diagnostyce tętniaków, niedrożności lub zwężeń tętnic mózgowych.

Czytaj również: Nerwiak – co to jest? Przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Wskazania do wykonania tomografii komputerowej głowy

Wskazaniami do przeprowadzenia badania tomografii komputerowej głowy są:

• urazy głowy – TK umożliwia uwidocznienie zarówno ewentualnych zmian w mózgowiu, jak i w obrębie struktur kostnych – stłuczenie mózgu, krwiak nad- i podtwardówkowy, krwiak śródmózgowy, złamanie kości czaszki;
• nowotwory ośrodkowego układu nerwowego (OUN) – np. gwiaździak, glejak wielopostaciowy, oponiak, chłoniaki, rak ucha środkowego, przerzuty nowotworowe;
• choroby naczyniowe OUN – niedokrwienie i zawał mózgu, krwotok śródmózgowy, wady naczyniowe;
• podejrzenie wad rozwojowych OUN – np. zespół Dandy’ego-Walkera, anomalie przegrody przezroczystej, torbiele pajęczynówki, choroba Bourneville’a-Pringle’a, choroba Sturge’a-Webera;
• podejrzenie wad rozwojowych ucha środkowego i zewnętrznego;
• zmiany chorobowe przysadki mózgowej – tomografia mózgu pozwala na zdiagnozowanie np. czaszkogardlaka, zespół pustego siodła;
• stany zapalne (bakteryjne, wirusowe i gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ropień mózgu, ropniaki nad- i podtwardówkowe, toksoplazmoza, wągrzyca);
• choroba Alzheimera i inne przyczyny otępienia;
• ocena układu komorowego;
• zmiany chorobowe w obrębie kości, tkanek miękkich oczodołu i gałki ocznej (złamanie lub destrukcja ściany oczodołu przez proces nowotworowy lub zapalny, ciało obce wewnątrz gałki ocznej);
• przewlekłe zapalenie ucha środkowego;
• schorzenia w obrębie jamy nosa i zatok przynosowych – wady rozwojowe np. zarośnięcie nozdrzy tylnych, zapalenie zatok przynosowych, polipy, nowotwory łagodne i złośliwe, urazy;
• patologie gruczołów ślinowych, głównie nowotwory;
• zmiany chorobowe stawu skroniowo-żuchwowego;
• kontrola pooperacyjna.

Przeciwwskazania do TK głowy

Przeciwwskazaniami do przeprowadzenia tomografii komputerowej głowy są:

• ciąża (z wyjątkiem stanów zagrożenia życia);
• ostrożności wymaga wykonywanie TK w drugiej fazie cyklu miesięcznego u kobiet w wieku rozrodczym, ze względu na potencjalną możliwość niepotwierdzonej jeszcze ciąży;
• badanie TK z kontrastem jest przeciwwskazane w przypadku wola toksycznego tarczycy, uczulenia na jod, pacjentów z rakiem tarczycy leczonych jodem promieniotwórczym;
• zwiększone ryzyko powikłań po podaniu środka kontrastowego występuje u pacjentów z powikłaniami po poprzednim podaniu środka cieniującego, alergią, astmą, paraproteinemią, niewydolnością układu krążenia i układu oddechowego, niewydolnością nerek lub wątroby oraz u osób w wieku powyżej 65 lat lub poniżej 10 lat.

Czytaj również: Trepanacja czaszki – co to jest, na czym polega, wskazania i powikłania

Przebieg badania tomografii komputerowej

Tomografia komputerowa głowy jest bezbolesna i nieinwazyjna. Jak się przygotować do badania? W przypadku badania wykonywanego planowo, pacjent powinien zgłosić się na nie na czczo. Istotne jest dostarczenie wyników wcześniej wykonywanych badań obrazowych oraz dokumentacji szpitalnej.

Przed badaniem TK głowy należy również poinformować personel o uczuleniach na leki, środki kontrastowe, chorobach nerek lub ciąży. Po zebraniu krótkiego wywiadu, pacjent kładzie się na stole, który wjeżdża do aparatu. Podczas badania stół powoli przesuwa się w „tunelu” aparatu, aby możliwe było obrazowanie kolejnych przekrojów ciała.

W czasie badania nie wolno się poruszać, ponieważ powoduje to deformację uzyskanego obrazu. Dla prawidłowego przebiegu tomografii konieczna jest współpraca pacjenta z lekarzem, który może wydawać polecenia przez głośnik np. „proszę wstrzymać oddech”. Samo badanie tomograficzne głowy nie trwa długo – około 10-15 minut.

U osób niewspółpracujących oraz u dzieci można zastosować znieczulenie ogólne. Czasami dla lepszego zobrazowania struktur mózgowych w trakcie CT głowy, konieczne jest dożylne podanie kontrastu , który następnie usuwany jest z organizmu z moczem. Ze względu na istotność prawidłowej funkcji nerek, u każdego pacjenta przygotowywanego do tomografii głowy powinien zostać oznaczony poziom kreatyniny, który świadczy o wydolności tych narządów.

Na dzień przed wykonaniem tomografii głowy z kontrastem pacjent powinien pić dużo płynów, aby poziom nawodnienia organizmu był odpowiedni. Jeśli w trakcie badania pacjent odczuwa zawroty głowy, nudności, czy duszność, należy natychmiast zgłosić dolegliwości personelowi.