Złamanie szyjki kości udowej to uraz, który najczęściej występuje u osób w podeszłym wieku. Dochodzi do niego na skutek urazu mechanicznego, przy jednoczesnym osłabieniu kości poprzez osteoporozę, nowotwór, wrodzoną łamliwość kości czy też złe odżywianie. Złamanie szyjki kości udowej znacznie ogranicza sprawność chorego i jest przyczyną wielu powikłań.
Złamanie szyjki kości udowej - przyczyny, objawy, leczenie i rehabilitacja
Spis treści
Złamanie szyjki kości udowej a wiek
Wiek geriatryczny, czyli wiek osób powyżej 60 roku życia niesie ze sobą ryzyko wystąpienia wielu schorzeń oraz ograniczeń. Część z nich wiąże się z układem ruchu. Jednym z częściej występujących urazów u osób w podeszłym wieku są złamania, które wynikają ze zmian osteoporotyczych, zbyt dużego obciążania kości, nieprawidłowej postawy oraz zaburzeń równowagi. Najczęściej dochodzi do złamań kompresyjnych kręgów, nadgarstka oraz szyjki kości udowej.
Złamanie szyjki kości udowej lokalizuje się w górnej części kości i dotyczą 50% złamań występujących u osób po 80. roku życia. Sprawiają one wiele bólu, ograniczają samodzielność chorego, mają wiele powikłań w organizmie, więc stanowią nie tylko problem medyczny, ale i społeczny.
Złamanie szyjki kości udowej – przyczyny
Przyczyną złamania szyjki kości udowej u osób starszych może być wypadek komunikacyjny lub niewinnie wyglądający upadek, osunięcie z łóżka lub krzesła czy potknięcie się na chodniku. Może dojść również do złamań samoistnych, bez zauważalnego urazu, w przypadku istniejącej wcześniej, poważnej choroby stawu biodrowego lub kośćca. Określa się to powolnym złamaniem szyjki kości udowej. Są czynniki, które zwiększają ryzyko złamania szyjki:
- osteoporoza,
- nowotwory kości,
- przyjmowanie leków obniżających odporność (np. leki sterydowe),
- wrodzona kruchość i łamliwość kości,
- zaburzenia gospodarki hormonalnej,
- złe odżywianie (szczególnie niedobory wapnia i białka),
- brak aktywności fizycznej.
Czytaj również: Kostniak zatok – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie kostniaka zatokowego
Złamanie szyjki kości udowej – objawy
Objawami złamania szyjki kości udowej są:
- silny ból w okolicy stawu biodrowego, w większości przypadków uniemożliwiający chodzenie,
- bolesność okolicy stawu biodrowego przy dotykaniu,
- zasinienie,
- zniekształcenie okolicy chorego biodra,
- charakterystyczne ustawienie chorej kończyny, która cała jest skręcona na zewnątrz,
- skrócenie chorej kończyny.
Jeśli chodzi o proces powolnego łamania szyjki kości udowej to objawia się on bólami promieniującymi do pachwiny, uda oraz kolana, pojawiającymi się podczas obciążenia kończyny, przy skrajnych zakresach ruchów i ustępujących w spoczynku. Czasem dolegliwości bólowe mogą pojawiać się nocą. Bóle stopniowo ograniczają funkcjonalność chorego, prowadząc do utykania i unikania wykonywania ruchu kończyny dolnej do wewnątrz.
Złamanie szyjki kości udowej – leczenie
Postępowanie ze starszym pacjentem ze złamaną kością udową musi odbywać się w trybie pilnym i ważne, aby trafił jak najszybciej do szpitala. W szpitalu należy ocenić czy doszło do złamania na podstawie zdjęcia RTG. Leczenie uzależnione jest od umiejscowienia złamania na szyjce oraz od jego rozległości. Najlepszym rozwiązaniem, gwarantującym szybki powrót do zdrowia jest leczenie operacyjne.
Wykonuje się zespolenie złamanych elementów kostnych śrubami lub gwoździami lub zastępuje się uszkodzony fragment szyjki elementem sztucznym – endoprotezą stawu biodrowego, którą można wykonać częściowo lub całkowicie. Po zabiegu chory otrzymuje leki przeciwbólowe, zastrzyki przeciwzakrzepowe oraz antybiotyki zabezpieczające ranę pooperacyjną przed infekcją i jest unieruchomiony w łóżku. Długość okresu unieruchomienia uzależniona jest od sposobu przeprowadzenia operacji. Jednak personel dąży tego, aby stawiać pacjentów na nogi jak najszybciej, już 2–3 dnia po operacji. Oczywiście zabezpiecza się chorą kończynę przed obciążaniem. Pionizacja jest również konieczna ze względów higienicznych oraz w celu zapobiegania zakrzepicy żył głębokich i odleżynom, które pojawiają się u osób starszych znacznie szybciej niż u młodszych.
Chodzenie po złamaniu szyjki kości udowej rozpoczyna się początkowo z pomocą chodzika, najlepiej w asyście fizjoterapeuty, później z kulami. Powrót do normalnej aktywności odbywa się stopniowo, pod ścisłą kontrolą lekarza. Może to czasami trwać nawet kilka miesięcy. Leczenie chirurgiczne w przypadku starszych osób jest trudne i niestety obarczone powikłaniami. Po zoperowaniu, problemem staje się wyjmowanie metalowych stabilizatorów ze względu na kruchą tkankę kostną.
Czytaj również: Złamanie miednicy – przyczyny, objawy, leczenie, rehabilitacja, powikłania
Operacja szyjki kości udowej – przeciwwskazania
Niestety, niewiele starszych osób kwalifikuje się do operacji, ze względu na przeciwwskazania internistyczne oraz kardiologiczne. Pacjenci, którzy nie mogą być operowani z powodu złego ogólnego stanu zdrowia, muszą być leczeni za pomocą gipsowego buta derotacyjnego (gipsowe korytko z poprzeczką, zabezpieczające kończynę przed skręceniem na zewnątrz). Takie leczenie wymaga zwykle ok. 6-8 tygodniowego leżenia w łóżku i jest obarczone wysokim ryzykiem powikłań.
Chorzy, zwłaszcza w podeszłym wieku źle znoszą długotrwałe unieruchomienie. W przypadku tych pacjentów konieczna jest ochrona okolic narażonych na ucisk i powstanie odleżyn; szczególnie okolicy kości krzyżowej, potylicy, pięt oraz kostek i zapewnienie ruchu pozostałym odcinkom narządu ruchu w celu zapobiegania przykurczom, utrzymaniu ruchomości i siły mięśniowej oraz pobudzenia krążenia.
Po wykonaniu kontrolnego zdjęcia RTG, rozpoczyna się stopniowe uruchomieniem pacjenta. Fizjoterapeuci mają pole do popisu; ich zadaniem jest pionizowanie chorych i zachęcanie do chodzenia w ich towarzystwie z asekuracją kul lub balkoników. Dzięki wzajemnej współpracy pacjenta z terapeutą, można uzyskać bardzo dobre efekty leczenia pomimo niedołężności, braku zrostu, czy zniekształcenia kończyny.
Rehabilitacja po złamaniu szyjki kości udowej
Aby pacjent szybko odzyskał sprawność fizyczną i wrócił do normalnego funkcjonowania konieczna jest rehabilitacja.
W przypadku osób starszych dobrze by było postarać się o rehabilitację w specjalnym ośrodku, aby pacjent miał na miejscu zapewnionych fizjoterapeutów i lekarza, bez konieczności transportu. W przypadku osób ze złamaniami kości rehabilitacja obejmuje:
- fizykoterapię – stosowanie zabiegów przyspieszających proces gojenia (pole magnetyczne, laseroterapia), działających przeciwbólowo i przeciwobrzękowo (krioterapia) oraz usprawniających krążenie w operowanej kończynie (kąpiel wirowa, lampy nagrzewające). Należy również brać pod uwagę stosowanie tych zabiegów jeszcze przed usunięciem części zespalających odłamy kostne. Na zabiegi fizykoterapeutyczne kieruje lekarz, co wiąże się ze znajomością historii choroby pacjenta, jego schorzeń współistniejących oraz wskazań i przeciwwskazań do danego zabiegu,
- delikatny masaż tkanek miękkich obniżający ich napięcie oraz poprawiający ich ukrwienie i odżywianie,
- wykonywanie ćwiczeń leczniczych nakierowanych na wzmocnienie siły mięśniowej i uzyskanie ruchomości w każdym stawie operowanej kończyny dolnej. W początkowej etapie rehabilitacji najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia bez obciążania: w odciążeniu na podwieszkach, izometryczne, rozciągające, oraz pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową. Stopniowo wprowadza się ćwiczenia wzmacniające siłę, poprawiające stabilizację, elastyczność tkanek miękkich oraz sprawność układu nerwowego. Na końcu stosujemy ćwiczenia całej kończyny dolnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę na nierównym podłożu,
- naukę chodu – najpierw terapeuta uczy pacjenta chodzić ze sprzętem pomocniczym, potem dąży do uniezależnienia się pacjenta od nich, obejmuje ona naukę obciążania chorej kończyny, koordynacji ruchów oraz utrzymania równowagi. Wszystkie nowe elementy należy wprowadzać po uprzedniej konsultacji z lekarzem prowadzącym pacjenta.
W ramach rehabilitacji rodzina powinna zapewnić choremu warunki do rekonwalescencji w domu po jego powrocie ze szpitala. Należy przystosować warunki mieszkaniowe do nowych potrzeb chorego, poprzez zniwelowanie progów i śliskich powierzchni, zamontowanie dodatkowych poręczy i uchwytów, likwidacji mebli uniemożliwiających przemieszczanie się chorego i dostarczenie wysokiego krzesła (tak aby kąt zgiętych kolan miał 90°). Starsza osoba po takiej operacji powinna mieć również stałą opiekę.
Złamanie szyjki kości udowej – powikłania
Niestety złamania bliższego końca kości udowej zwłaszcza u osób starszych określane są „ostatnim złamaniem w życiu” ponieważ do 20 proc. pacjentów umiera z powodu ich powikłań. Jedynie połowa pacjentów może odzyskać zdolność samodzielnego chodzenia, reszta skazana jest na liczne powikłania. Wśród powikłań złamania kości udowej u osób starszych wymienić można: brak zrostu kości, uszkodzenie naczyń krwionośnych i wynikająca z tego martwica głowy kości udowej, powstanie stawu rzekomego, powikłania zakrzepowo-zatorowe, odleżyny oraz upośledzenie motoryki jelit.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Jerzy Stiasny, Zespolenie złamań szyjki kości udowej, wyd. Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2013.
- K. Egol, K. J. Koval, J. D. Zuckerman, red. wyd. pol. Sławomir Snela, Kompendium leczenia złamań tom 1-2, wyd. Medipage, Warszawa 2012.
Opublikowano: 14.06.2013;
aktualizacja: 16.03.2015
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Aleksandra Pełczewska
Fizjoterapeutka
Magister fizjoterapii, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Pracuje w Łodzi w poradni rehabilitacyjnej. Współpracuje z fundacją, mającą pod opieką osoby po uszkodzeniach rdzenia kręgowego oraz wykłada w studium medycznym. Indywidualnie podchodzi do pacjenta i prowadzonej terapii. Jest certyfikowanym terapeutą metody Mc Kenzie, terapii manualnej wg Mulligana oraz PNF Basic. W swojej pracy wykorzystuje i łączy wiedzę z kursów, szkoleń i specjalistycznych kursów zawodowych. Prowadzi terapię pacjentów ortopedycznych oraz neurologicznych. Interesuje się medycyną niekonwencjonalną i szeroko pojętym zdrowym stylem życia. W chwilach wolnych od pracy odpoczywa przy dobrej literaturze, jeździ na snowboardzie oraz biega.
714
Komentarze i opinie (0)