Paski ketonowe – co to jest, jak używać i ile kosztują?

Paski ketonowe – co to jest?

Paski ketonowe zostały pierwotnie opracowane dla osób z cukrzycą typu 1 w celu ustalenia, czy są one bezpośrednio zagrożone kwasicą ketonową, stanem potencjalnie zagrażającym życiu. Pomiar ciał ketonowych polega na oznaczeniu we krwi stężenia, takich związków jak: kwas acetooctowy, kwas β-hydroksymasłowy i aceton.

Zgodnie z zaleceniami osoby chore na cukrzycę powinny badać stężenie ciał ketonowych w następujących sytuacjach:

• gdy poziom glukozy we krwi przekracza 240 mg/dl,
• w czasie ciąży przy zdiagnozowanej cukrzycy,
• pojawienie się nudności, wymiotów, bólów brzucha,
• w okresie choroby, takich jak przeziębienie czy grypa,
• odczuwanie niepokojącego uczucia pragnienia lub suchości w ustach,
• poczucie nieustannego zmęczenia i wyczerpania, mimo wysypiania się,
• trudności z oddychaniem,
• odczuwanie zapachu owocowego w ustach.

Sprawdź również: Ketony w moczu – normy, przyczyny, objawy, leczenie

Pomiar ciał ketonowych – dlaczego warto wykonywać?

U zdrowych ludzi ciało nieustannie wytwarza niewielką ilość ketonów, które są wykorzystywane przez organizm do wytwarzania energii. Kiedy zapasy węglowodanów są znacznie zmniejszone lub stężenie kwasu tłuszczowego wzrasta, następuje wzrost regulacji szlaku ketogennego i zwiększona produkcja ciał ketonowych. Można to zaobserwować w stanach, takich jak cukrzyca typu 1, alkoholizm i głód.

Większość narządów i tkanek może wykorzystywać ciała ketonowe jako alternatywne źródło energii. Mózg wykorzystuje je jako główne źródło energii w okresach, gdy glukoza nie jest łatwo dostępna. Wynika to z faktu, że w przeciwieństwie do innych narządów w ciele mózg ma absolutnie minimalne zapotrzebowanie na glukozę. Nadprodukcja ciał ketonowych przez zwiększoną ketogenezę może stanowić problem ze względu na ich kwaśny charakter. Cukrzycowa kwasica ketonowa jest tego przykładem. Zbyt wysokie stężenie ciał ketonowych w organizmie stanowi obciążenie dla wątroby i nerki. Ponadto zaburza to równowagę kwasowo-zasadową. Paski do oznaczania i mierzenia ciał ketonowych powinny być stosowane, aby móc wcześnie wykryć ten stan.

Paski do oznaczania ciał ketonowych w moczu i we krwi – jak używać?

Paski do badania ciał ketonowych występują w dwóch rodzajach, do wykonywania badania z krwi lub z moczu. Zarówno jedne, jak i drugie są dostępne bez recepty w każdej aptece (np. Ketodiastix, 50 sztuk). Cena pasków do pomiaru ciał ketonowych w moczu jest niewielka i wynosi ok. 20 zł. Osobom ze zdiagnozowaną cukrzycą produkt leczniczy wydawany jest na receptę z odpłatnością 30 proc. Paski do wykonywania badania z krwi nie podlegają refundacji. Pacjent za opakowanie 10 sztuk musi zapłacić ponad 100 zł.

Samo wykonanie badania, czy to z moczu, czy z krwi jest bardzo proste. Wystarczy zebrać mocz do małego pojemnika i zanurzyć w nim końcówkę paska. Następnie należy chwilę poczekać, aby pasek zmienił kolor. Uzyskaną barwę porównujemy ze skalą umieszczoną na opakowaniu. Im ciemniejszy kolor, tym stężenie ciał ketonowych w moczy wyższe. Pomiar najlepiej wykonywać o tej samej porze dnia, aby móc porównać wyniki i właściwie ocenić sytuację. Pomiar ciał ketonowych we krwi jest zdecydowanie bardziej skomplikowany i droższy. Aby go wykonać potrzebny jest glukometr oraz paski do mierzenia ketozy. Przed przystąpieniem do badania należy jedynie skalibrować urządzenie do pomiaru. Należy jednak pamiętać, że nie ma uniwersalnych pasków do mierników ciał ketonowych. Tylko nieliczni producenci mają w swojej ofercie taki produkt leczniczy. Niewątpliwą zaletą wykonywania pomiaru z krwi jest jej dokładność.

Pomiar ciał ketonowych – wyniki

Wykonując pomiary z krwi lub moczu nie można się posługiwać tą samą skalą. Ciała ketonowe wytworzone podczas ketogenezy można zmierzyć podczas analizy moczu lub krwi. Paski poszczególnych rodzajów mierzą stężenie różnych rodzajów ciał ketonowych. W przypadku tych przeznaczonych do moczu zakres wyników wynosi od 0 (nie wykryto) do +4 (wykryto dużą ilość). Wyniki są odczytywane na podstawie pól barwnych – jako negatywne lub w różnym stopniu pozytywne w zależności od poziomu ciał ketonowych w moczu. Pola barwne oznaczone są jako negatywne oraz odpowiadające zawartości ciał ketonowych w ilościach:

• śladowych (5 mg/dl lub 0,5 mmol/l),
• niewielkich (15 mg/dl lub 1,5 mmol/l),
• średnich (40 mg/dl lub 4 mmol/l),
• wysokich (80-160 mg/dl lub 8-16 mmol/l).

Aceton wytwarzany w wyniku ketogenezy można bezpośrednio zmierzyć w surowicy krwi, a normalny poziom wynosi poniżej 0,6 mmol/ml. Paski testowe zawierające nitroprusydek mogą dawać wyniki fałszywie dodatnie przy obecności grup sulfhydrylowych, na przykład przy stosowaniu leku hipotensyjnego – kaptoprylu. Wyniki fałszywie ujemne mogą wystąpić przy dłuższej ekspozycji pasków na działanie powietrza lub gdy próbka moczu jest silnie zakwaszona, na przykład przy spożywaniu większych ilości kwasu askorbinowego. Fałszywe wyniki mogą też dawać silnie zabarwione próbki moczu, np. w wyniku spożycia niektórych warzyw.