Szczodrak krokoszowaty – właściwości zdrowotne, preparaty i zastosowanie

Marzena Rojek dietetyk 30 października 2019

Leuzea krokoszowaty, bo tak też często nazywany jest szczodrak, to wieloletnia roślina zielna należąca do rodziny astrowatych. Naturalnie występuje ona na terenie Azji oraz Europy. Dzięki charakterystycznym zawartym w niej związkom bylina ta wykorzystywana jest pomocniczo w stanach przewlekłego zmęczenia, osłabienia, obniżenia odporności oraz zaburzeń czynnościowych układu nerwowego. Należy do grupy roślin zwanych adaptogenami.

Szczodrak krokoszowaty – właściwości zdrowotne, preparaty i zastosowanie — Depositphotos

Spis treści

Szczodrak krokoszowaty – co to jest?
Szczodrak krokoszowaty – działanie i właściwości
Czym jest adaptogen?
Szczodrak krokoszowaty – zastosowanie
Szczodrak krokoszowaty – dawkowanie, gdzie kupić, cena

Szczodrak krokoszowaty – co to jest?

Szczodrak krokoszowaty (Rhaponticum carthamoides) to bylina należąca do rodziny astrowatych. Naturalnie spotykana jest głównie w rejonach górskich Azji oraz Europy. Wysokość jej łodygi może sięgać powyżej 1,5 metra. Posiada skrętoległe, wcinane liście o kształcie eliptycznym lub podługowato-jajowatym. Okres kwitnienia szczodraka przypada na miesiące od czerwca do sierpnia w drugim roku życia rośliny. Jej kwiaty mają barwę purpurowo-liliową. Owocem leuzei jest brunatna niełupka. Szczodrak posiada zdrewniałe kłącze oraz korzeń, które stanowią surowiec fitoterapeutyczny. Roślina ta znana jest od setek lat szczególnie mieszkańcom Azji. Znalazła zastosowanie w medycynie ludowej, a także jako składnik paszy dla zwierząt. Substancje w niej zawarte mogą wykazywać prozdrowotny wpływ na organizm człowieka. Zaliczane są do zbioru tzw. adaptogenów.

Jak działa krokosz barwierski?

Szczodrak krokoszowaty – działanie i właściwości

Szczodrak krokoszowaty właściwości swe zawdzięcza zawartym w nim substancjom biologicznie czynnym z grupy ekdysonów oraz laktonów seskwiterpenowych. Te pierwsze występują głównie w podziemnych, a drugie w nadziemnych częściach tej rośliny. Ekdysony to pochodne steroidowe o złożonym działaniu. Najlepiej poznanym związkiem z tej grupy jest 20-hydroksyekdyson. Nadal badany jest mechanizm jego działania. Potwierdzono jednak jednoznacznie, że ssaki posiadają receptory ekdysonowe. Właściwości tego związku obejmują:

przyspieszanie gojenia się ran – poprzez pobudzanie różnicowania się keratynocytów oraz podniesienie aktywności transglutaminazy;
pobudzanie erytropoezy, czyli procesu namnażania i różnicowania czerwonych krwinek;
działanie neuroprotekcyjne – ochronne w stosunku do komórek kory mózgowej;
działanie hepatoprotekcyjne – ochronne w stosunku do komórek wątroby;
poprawę zdolności seksualnych u mężczyzn;
wzrost wydolności fizycznej;
działanie anaboliczne;
działanie antyarytmiczne.

Szczodrak krokoszowaty korzeń oraz kłącze jest także źródłem kwasu askorbinowego, karotenów, inuliny, garbników, olejków eterycznych oraz szczawianu wapnia. Jednak to głównie obecne w nim ekdysony decydują o tym, że jest on zaliczany do adaptogenów.

Czym jest adaptogen?

Pierwszą osobą, która posłużyła się tym terminem był lekarz Nikołaj Lazarev. Stało się to w 1947 roku. Obecnie uważa się, że działanie adaptogenne, czyli przystosowawcze substancji zawartych w surowcach roślinnych to właściwości wzmacniające odporność organizmu na czynniki stresogenne natury fizycznej (np. zimno czy brak tlenu) oraz psychicznej zaburzające homeostazę, czyli stan równowagi organizmu. Adaptogeny to inaczej środki przeciwstresowe. Właściwości tego typu wykazuje wiele surowców oraz substancji roślinnych, które dodatkowo mogą stymulować niektóre procesy biochemiczne powodując np. wzrost wydolności fizycznej. Adaptogen powinien charakteryzować się kilkoma właściwościami. Musi on:

być nietoksyczny,
działać na więcej niż jeden narząd lub układ,
wykazywać działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwwirusowe,
oddziaływać na oś: podwzgórze-przysadka-nadnercza,
wzmacniać układ odpornościowy,
podnosić wytrzymałość na stres środowiskowy.

Należy zaznaczyć, że adaptogeny nie są lekami i nie powinny być stosowane w celach leczniczych. Ich zadaniem jest wspomaganie organizmu w utrzymaniu homeostazy.

Jakie właściwości ma ashwagandha?

Szczodrak krokoszowaty – zastosowanie

Roślina ta jest przyjmowana głównie pod postacią wyciągów oraz nalewek. Stosowana jest przede wszystkim jako środek pobudzający. Zaleca się przyjmować ją osobom doświadczającym przewlekłego stresu oraz nadmiernego obciążenia pracą czy to fizyczną czy umysłową. Może być również także używany przez osoby intensywnie uprawiające sport.

Jako, że szczodrak krokoszowaty wpływa na podniesienie zdolności seksualnych mężczyzn zaleca się go stosować w przypadku zaburzeń potencji. Ze względu na swoje właściwości adaptogenne ma on również stymulować działanie układu odpornościowego. Wykorzystuje się go także w zaburzeniach czynnościowych układu nerwowego. Szczodrak krokoszowaty w kosmetyce również znalazł swoje zastosowanie. Ekstrakty z tej rośliny dodaje się do wielu preparatów o działaniu ochronnym i rewitalizującym.

Szczodrak krokoszowaty – dawkowanie, gdzie kupić, cena

Szczodrak krokoszowaty nalewka oraz krople to popularne preparaty produkowane z tejże rośliny. Można ją spotkać również pod postacią suszonego i często też dodatkowo zmielonego kłącza. Sporządza się z niego napary. Szczodrak pospolity tabletki to także często spotykana forma tego adaptogenu. Preparaty z wyciągami z tej rośliny można kupować w sklepach ze zdrową żywnością oraz sklepach zielarskich (także internetowych). Nalewkę z korzenia zaleca się spożywać w ilości ok. 30-40 kropli 3 razy dziennie. Dotychczas nie wykazano szkodliwego działania ekdysonów na organizm człowieka. Należy jednak zaznaczyć, że długotrwałe stosowanie preparatów z tej rośliny może powodować trwale podniesienie ciśnienia tętniczego krwi. Szczególną ostrożność powinny tutaj zachować osoby cierpiące na choroby układu sercowo-naczyniowego. Cena suszonego kłącza tej rośliny to około 14 złotych za 50 g. Szczodrak krokoszowaty ekstrakt jest też składnikiem wielu płynnych preparatów adaptogennych, których koszt wynosi od kilkudziesięciu do kilkuset złotych za 30-50 ml.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

Nowak G., Surowce roślinne stosowane w wyczerpaniu psychofizycznym i stresie, Herba Polonica, Vol. 55 No 2 2009, 88-99.
Wdowik A., Wybrane surowce zielarskie o działaniu adaptogennym-własciwości, mechanizmy działania, zastosowanie, SGGW, Warszawa 2017.
Zawiślak G., Lecznicze właściwości szczodraka krokoszowatego, Panacea Nr 1 (30), styczeń - marzec 2010,26-27.

Opublikowano: 30.10.2019;

Oceń:

4.0

Marzena Rojek

Dietetyk

Dietetyk, specjalista ds. zdrowia publicznego. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z pacjentami indywidualnymi, także cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Prowadzi szkolenia oraz warsztaty kulinarne z zakresu prawidłowego odżywiania dla dorosłych, dzieci i młodzieży, zajmuje się przygotowywaniem i realizacją programów profilaktyki zdrowotnej. Pracuje jako nauczyciel i wykładowca. Autorka wydanej w 2018 roku książki „Polskie superfoods”. Prezentuje racjonalne podejście do prawidłowego odżywiania, oparte na aktualnej wiedzy z tego zakresu. Sprzeciwia się radykalnym dietom „cud” i stara się przekonywać, że zdrowy styl życia może być łatwy i przyjemny. Prywatnie szczęśliwa mama, pasjonatka długich spacerów i rowerowych wycieczek. Wolne chwile spędza w kuchni, gdzie doskonali i testuje przepisy dietetyczne.