Bluszcz pospolity to zielone pnącze należące do rodziny araliowatych. Można spotkać je w lasach całej Polski. Bluszcz znajduje zastosowanie jako roślina ozdobna, miododajna oraz lecznicza. Wykorzystywany jest także przez przemysł kosmetyczny. Na co pomaga bluszcz? Jak go stosować, aby nie był szkodliwy?
Bluszcz – właściwości, zastosowanie, czy jest szkodliwy dla zdrowia?
Spis treści
Bluszcz – co to jest?
Bluszcz (Hedera helix L.) to wiecznie zielone pnącze z rodziny araliowatych. Uznawany jest za gatunek śródziemnomorsko-atlantycki. Naturalnie występuje na terenie prawie całej Europy. Jest rośliną inwazyjną, dlatego spotkać można go także na innych kontynentach (Ameryka Północna, Azja, Australia). Posiada pnącą lub płożącą się łodygę, która za pomocą korzeni przybyszowych może uzyskiwać wysokość nawet do 20 metrów. Silnie się rozgałęzia pokrywając duże powierzchnie gleby, drzew, skał czy budynków. Jego liście są skrętoległe i zimozielone. U nasady mają kształt sercowaty, a u szczytu tępy. Z wierzchu przyjmują ciemnozieloną barwę z wyraźnie zaznaczoną siateczką nerwów. Przy niskich temperaturach czerwienieją.
Okres kwitnienia bluszczu przypada na miesiące wrzesień-październik. Kwiaty tej rośliny są drobne, zebrane w baldachowate półkoliste wiechy o barwie zielonożółtej i biało-zielonej z zewnątrz oraz brązowej w środku. Owocami bluszczu są kuliste pestkowce o gładkiej i matowej powierzchni. Jest on gatunkiem wieloletnim o dużych właściwościach przystosowawczych. Preferuje gleby próchnicze i świeże. Znosi zarówno odczyn lekko kwaśny, jak i zasadowy. Często można spotkać go w lasach, na klifach czy skałach wapiennych. Występuje na stanowiskach zacienionych oraz słonecznych.
Bluszcz znany był człowiekowi już w starożytności. Przez wieki odgrywał ważną rolę symboliczną. Powszechnie korzystała z niego również medycyna ludowa. Także obecnie liść bluszczu uznawany jest za cenny surowiec fitoterapeutyczny. Roślinę tę wykorzystuje się również w przemyśle kosmetycznym. Jest uprawiana także jako gatunek ozdobny.
Liść bluszczu – właściwości
Bluszcz właściwości swe zawdzięcza licznym związkom bioaktywnym obecnym w jego zielu. To właśnie ono stanowi surowiec do pozyskiwania wyciągów suchych i płynnych. Liście bluszczu zawierają:
- saponiny trójterpenowe, takie jak hederakozyd C, hederagenina, alfa hederyna, heliksozyd A i B,
- glikozydy flawonoidowe, takie jak rutyna, kemferol,
- kwasy fenolowe, np. kawowy, chlorogenowy,
- poliacetyleny,
- sterole,
- kumaryny.
Można powiedzieć, że roślina ta na przestrzeni wieków cieszyła się zmienną popularnością. Niezwykle rozpowszechniona w starożytności, z czasem stała się – ze względu na obecne w niej związki toksyczne – nieco zapomniana. Obecnie ponownie korzysta się z jej właściwości w fitoterapii. Wyciąg z bluszczu jest powszechnie wykorzystywany przez przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny.
Czy wiesz, jak działa perz właściwy?
Bluszcz – zastosowanie
Bluszcz właściwości lecznicze posiada za sprawą licznych związków aktywnych biologicznie. Dzięki temu znajduje zastosowanie szczególnie w obrębie terapii infekcji górnych dróg oddechowych. Wyciąg z bluszczu stanowi dodatek do preparatów takich jak syropy, pastylki do ssania, tabletki wykrztuśne, preparaty przeciwkaszlowe. Szczególnie wykorzystywany jest w przypadku zapalenia gardła, krtani, oskrzeli oraz przy kaszlu, katarze i lekkim przeziębieniu. Właściwości wykrztuśne tej rośliny związane są z działaniem saponin na nerw błędny w żołądku.
Fitoncydy obecne w bluszczu mają działanie przeciwgrzybicze, antywirusowe i antybakteryjne. Dodatkowo hederyna działa sekretolitycznie, czyli upłynnia wydzielinę nabłonka dróg oddechowych oraz bronchospazmolitycznie – rozszerza oskrzela (poprzez rozkurczenie ich mięśniówki). Działa również immunostymulująco, co sprawia, że pobudza układ odpornościowy.
Ma też właściwości uspokajające. Roślina ta w medycynie ludowej stosowana była w leczeniu kiły. Wykorzystywano również jej właściwości przeciwzapalne, przeciwgośćcowe i żółciopędne. Podawano ją w celu pobudzania krwawień miesięcznych u kobiet. Bluszcz, poza tym, że jest składnikiem leków, używany jest również w homeopatii.
Bluszcz w kosmetyce jest wykorzystywany jako składnik preparatów przeciwko cellulitowi. Jako element mieszanek ziołowych bywał niegdyś stosowany zewnętrznie do okładów przy trądziku czy pokrzywce.
Jakie są objawy zatrucia szalejem jadowitym?
Bluszcz w kosmetyce
Bluszcz właściwości kosmetyczne zawdzięcza głównie zawartości saponin triterpenowych i flawonoidów. Stosowany zewnętrznie pobudza odpływ limfy. Jako składnik kosmetyków, ekstrakt z bluszczu wykazuje właściwości przeciwobrzękowe i bakteriostatyczne. Ujędrnia i uelastycznia skórę, a także poprawia jej ukrwienie. Obecne w nim związki uszczelniają i zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych. Dodatek bluszczu do różnego rodzaju preparatów dostarcza również witaminy E oraz karotenoidów, wzmacniając efekt przeciwobrzękowy, przeciwdrobnoustrojowy i uszczelniający naczynia krwionośne. Preparaty z dodatkiem wyciągów z tej rośliny mogą poprawiać efektywność masażu.
Bluszcz – przeciwwskazania i skutki uboczne
Wiele osób zadaje sobie pytanie, czy każdy bluszcz jest trujący? Wszystkie części Hedera helix są szkodliwe dla zdrowia człowieka i niektórych zwierząt. Odpowiedzialne za to są wspomniane wcześniej saponiny. Działają one drażniąco na skórę i oczy, mogą wywoływać biegunkę i skurcze, a w nawet – w dużych dawkach – zatrzymanie oddechu. Kontakt z sokiem z tej rośliny może powodować na skórze zaczerwienienia, wysypkę oraz uczucie świądu.
Jednak, jak powiedział niegdyś ojciec medycyny nowożytnej, Paracelsus, to dawka czyni truciznę. Bluszcz jako składnik syropów, tabletek czy kosmetyków będzie w określonych okolicznościach wykazywać korzystny wpływ na zdrowie człowieka. Preparatów z wyciągiem z tej rośliny nie należy podawać ciężarnym oraz osobom z chorobą wrzodową żołądka. Przed ich zastosowaniem należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą, jeśli pacjent przyjmuje jakiekolwiek inne leki lub preparaty ziołowe. Bluszcz skutki uboczne będzie dawał spożywany w nadmiarze. Objawiać się to może wymiotami, silnym bólem brzucha, biegunką, hemolizą, dreszczami czy porażeniem ośrodka oddechowego.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- https://rozanski.li/235/bluszcz-pospolity-hedera-helix-l/
- Nartowska J., Bluszcz pospolity – pnącze lecznicze i ozdobne. Panacea, 2013, 1: 5–7.
- Kowalczyk B., Surowce roślinne przeciwko cellulitowi. Panacea, 2007, 2: 20–22.
- Kołodziejska J. i wsp., Receptura kosmetyku o działaniu antycellulitowym z ekstraktem z bluszczu. Pol. J. Cosmetol., 2014, 17: 225–230.
- Klimowicz A. i wsp., Substancje pochodzenia naturalnego stosowane w terapii cellulitu. Postępy Fitoterapii, 2015, 2: 96–101.
Opublikowano: 24.07.2019;
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marzena Rojek
Dietetyk
Dietetyk, specjalista ds. zdrowia publicznego. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Członek Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Posiada ponad dziesięcioletnie doświadczenie w pracy z pacjentami indywidualnymi, także cierpiącymi na zaburzenia odżywiania. Prowadzi szkolenia oraz warsztaty kulinarne z zakresu prawidłowego odżywiania dla dorosłych, dzieci i młodzieży, zajmuje się przygotowywaniem i realizacją programów profilaktyki zdrowotnej. Pracuje jako nauczyciel i wykładowca. Autorka wydanej w 2018 roku książki „Polskie superfoods”. Prezentuje racjonalne podejście do prawidłowego odżywiania, oparte na aktualnej wiedzy z tego zakresu. Sprzeciwia się radykalnym dietom „cud” i stara się przekonywać, że zdrowy styl życia może być łatwy i przyjemny. Prywatnie szczęśliwa mama, pasjonatka długich spacerów i rowerowych wycieczek. Wolne chwile spędza w kuchni, gdzie doskonali i testuje przepisy dietetyczne.
3
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 19.09.2020
opublikowany 14.11.2021