Tatarak zwyczajny – zastosowanie i działanie lecznicze kłącza

Jak wygląda tatarak zwyczajny?

Tatarak zwyczajny (Acorus calamus) to wieloletnia roślina z rodziny obrazkowatych, zwana ajerem, tatarskim zielem, szuwarem i kalmusem. Charakteryzuje się grubymi, długimi, pełzającymi, rozgałęzionymi kłączami oraz trójboczną łodygą. Osiąga ona do 1 m długości, a na jej końcu wyrasta gruby, kolbowaty kwiatostan.

Tatarskie ziele ma długie, szablowate liście oraz drobne, zielonkawożółte kwiaty. Kwitnie w maju i czerwcu. Tatarak pochodzi z Azji Środkowej, ale występuje też w Europie, Ameryce Północnej i Azji. W Polsce naturalnie porasta szuwary, moczary, wilgotne łąki i rowy, brzegi rzek, jezior i stawów. Do Europy sprowadzili go prawdopodobnie Tatarzy w połowie XVI wieku, dlatego też tatarak nazywany jest inaczej tatarskim zielem. Uprawa tataraku zwyczajnego nie jest trudna, można więc posadzić roślinę w ogrodzie, najlepiej na podmokłym terenie.

Kłącze tataraku – kiedy zbierać i jak suszyć?

Surowcem zielarskim jest kłącze tataraku wraz z korą (Calami rhizona crudum) oraz kłącze okorowane (Calami rhizona mundatum). W aptece dostępny jest także olejek tatarakowy (Calami oleum).

Kłącze tataraku można pozyskiwać ze stanu naturalnego w okresie wiosny. Wystarczy wydobyć kłącza za pomocą grabi, potem nożem odciąć części naziemne i korzonki. Kłącze należy oczyścić, umyć i pociąć na 15–20 cm kawałki. Ziele suszmy w warunkach naturalnych, w przewiewnym i zacienionym miejscu. Kłącze tataraku można też okorować – najpierw jednak należy je osuszyć, po czym zdjąć korę. Następnie tatarak kroimy i suszymy. Wysuszony surowiec należy przechować w szczelnym pojemniku, by nie tracił cennych właściwości. Kłącze tataraku można też kupić w sklepach zielarskich i aptekach.

Tatarak zwyczajny – skład kłącza

Kłącze tataraku zawiera do 5,5 proc. olejku eterycznego, w którym występuje m.in. β-iα-azaron, kariofilen, kadinen, kalamen, akoron. W składzie tataraku zwyczajnego wykryto także garbniki, akorynę, cholinę, śluzy, skrobię, witaminę C, kwasy organiczne, sole mineralne oraz niewielkie ilości kwasów tłuszczowych (palmitynowy, linolenowy, arachidonowy, stearynowy) i cukrów (fruktoza, maltoza, glukoza). Roślina (zwłaszcza kłącza) wydziela intensywny, cynamonowy zapach.

Należy jednak pamiętać, iż większe ilości mają działanie toksyczne, psychoaktywne – mogą nawet powodować halucynacje. Zioło ma też przeciwwskazania do stosowania – okres ciąży i karmienia piersią.

Czytaj również: Jak wyciągnąć kleszcza? Sposoby, narzędzia, na co zwrócić uwagę?

Kłącze tataraku – działanie lecznicze

Tatarak to roślina znana już od najdawniejszych czasów. Wspominano o nim w pismach perskich z VII w. p.n.e., hinduskich z III w p.n.e. Znaleziono go w grobowcu Tutanchamona. W XVI wieku tatarak jako roślinę leczniczą docenił Marcin z Urzędowa, autor dzieła „Herbarz Polski”. Zalecał on pozyskany wiosną korzeń tataraku przy dolegliwościach układu pokarmowego, m.in. niestrawnościach, nieżytach żołądka, wrzodach, kolkach jelitowych.

Kłącze tataraku to doskonały lek nie tylko na jelita. W medycynie tybetańskiej uważano go za środek przeciw robakom, zaś w medycynie chińskiej – na żołądek i reumatyzm. Medycyna ludowa do dziś zaleca szuwar na wzmocnienie, wyciszenie, pobudzenie apetytu, oczyszczanie. Badania naukowe potwierdziły, iż tatarak wykazuje działanie uspokajające i hipnotyczne.

Tatarak zwyczajny – zastosowanie korzenia

Wyciągi z tataraku działają antyseptycznie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo i antybakteryjnie. Ziele stosuje się zarówno zewnętrznie, jak również wewnętrznie.

Maria Treben (niemiecka zielarka) polecała herbatkę z tataraku i krwawnika przy nowotworach (zwłaszcza płuc). Tatarak zalecany jest na poprawę trawienia, gdyż przetwory ziela pobudzają wydzielanie soku żołądkowego oraz pokrywają błonę śluzową żołądka warstwą ochronną. Działają też rozkurczowo na mięśnie gładkie układu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych. Napary i odwary z tatarskiego ziela zalecane są przy:

• dolegliwościach jelitowych,
• wzdęciach
• zaburzeniach przepływu żółci do dwunastnicy
• biegunce.
• nadmiernej fermentacji w jelitach,
• pasożytach,
• stanach zapalnych pęcherza,
• kamicy nerkowej,
• podwyższonym poziomie cholesterolu.

Powolne żucie kłącza tataraku przez osoby palące może pomóc pozbyć się nałogu. Tatarak to także doskonały środek wzmacniający, zalecany zwłaszcza osobom starszym, osłabionym, a także dzieciom z anemią.

Sprawdź, jakie są najlepsze zioła na wzdęcia

Tatarak zwyczajny w kuchni

Tatarskie ziele w niewielkich ilościach może być stosowane jako przyprawa, wchodzi nawet w skład mieszanek ziołowych typu curry. Dodaje się go do napojów: kompotów, alkoholi (ciemne piwa ze Stockton), ciast, deserów, cukierków. Olejkiem tatarakowym aromatyzuje się ciasta, gumy do żucia, cukierki, alkohole.

Herbatka tatarakowa to doskonały napój na trawienie. Wystarczy tylko 1 łyżkę suszonego korzenia zalać szklanką letniej wody, przykryć i odstawić na całą noc. Rano wywar zagotować, wypić 1/2 szklanki, zaś drugą porcję wypić wieczorem. Korzystne działanie ma także nalewka z tataraku, którą z powodzeniem można przygotować w domu.

Tatarak zwyczajny na włosy

Tatarak znalazł szerokie zastosowanie w przemyśle kosmetycznym i perfumeryjnym, gdyż charakteryzuje się on intensywnym, niepowtarzalnym zapachem.

Tatarak zwyczajny to doskonały środek pielęgnacyjny stosowany na włosy. Dlatego też roślina wchodzi w skład szamponów i mieszanek ziołowych, które nadają włosom miękkość i puszystość.

Szampony z tatarakiem zalecane są także przy skórze łojotokowej i łupieżu, gdyż roślina wykazuje działanie grzybobójce i bakteriobójcze. Do pielęgnacji włosów można także stosować wywar z kłącza tataraku, jak również olejek tatarakowy.

Zobacz, jakie są najlepsze zioła na włosy

Tatarak zwyczajny na kleszcze

Kłącza zawierają olejek eteryczny, w skład którego wchodzi m. in. azaron. Jest to substancja, która pomaga likwidować komary, jak również kleszcze.

Wywarem z tataraku należy opryskiwać balkon, taras ogród, by zlikwidować insekty. Można również rozłożyć liście i kłącza tataraku w mieszkaniu, by odstraszyć te uciążliwe owady (np. komary, muchy).