Zrosty pooperacyjne – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Zrosty pooperacyjne – przyczyny

Zrosty po operacji to nieprawidłowe pasma tkanki bliznowatej, które łączą ze sobą pętle jelita ze ścianę jamy brzusznej lub z innymi narządami wewnętrznymi, które normalnie nie są połączone. Zrosty po zabiegu powstają kiedy na powierzchni narządów toczy się stan zapalny. Stan zapalny i formowanie się blizny to normalne elementy zdrowienia. Może on występować w trakcie zapalenia narządu (np. pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego, otrzewnej), jako skutek operacji, podczas której wykonuje się nacięcie, czy radioterapii. Rzadziej do zapalenia dochodzi w wyniku pozostawienia ciał obcych w polu operacyjnym (np. gaza czy szew) czy krwawienia do jamy otrzewnowej. Ocenia się, że 80 proc. pacjentów ze zrostami przebyło w przeszłości operację.

Sprawdź, co oznaczają zrosty w płucach.

Zrosty na jelitach po operacji – po jakim czasie się pojawiają i czym grożą?

Zrosty na jelitach to częste powikłanie operacji. Zaczynają się tworzyć w jamie brzusznej już kilka dni po operacji, ale pozostają bezobjawowe przez następne miesiące czy nawet lata. Stanowią najczęstszą przyczynę (60 proc.) niedrożności układu pokarmowego. Przykładem mogą być zrosty po operacji wyrostka robaczkowego.

W normalnych warunkach jelita poruszają się w jamie brzusznej swobodnie, prześlizgując się między sobą dzięki obecności cienkiej warstwy płynu. W sytuacji, w której powstaną zrosty jelit, ruch jelita jest ograniczony. Ponadto może dojść do sytuacji, w której jelito okręci się wokół pasma zrostu, powodując zamknięcie światła jelita i/lub naczyń krwionośnych, skutkując niedrożnością i/lub niedokrwieniem jelita.

Przeczytaj, co oznacza ból w dole brzucha.

Zrosty pooperacyjne w jamie brzusznej i na sercu

Zrosty po zabiegach chirurgicznych mogą tworzyć się także w innych miejscach ciała.

• Zrosty miednicy – zrosty mogą dotyczyć każdego narządu, który znajduje się w miednicy, tj. macicy, jajników, jajowodów, pęcherza moczowego. Występują zazwyczaj po zabiegach ginekologicznych, m.in. po usunięciu macicy czy po cesarskim cięciu. Stanowią również powikłanie zakażenia miednicy mniejszej, stając się przyczyną niepłodności i zwiększonego ryzyka powstawania ciąży pozamacicznej.
• Zrosty po operacji serca – powstają między blaszkami osierdzia, które otacza serce. Zmniejsza to efektywność pracy serca, prowadząc do jego niewydolności i występowania bólów w klatce piersiowej.

Zobacz, jakie mogą być powikłania po operacji ginekologicznej.

Zrosty pooperacyjne – ból brzucha i inne objawy

Szacuje się, że występują niemal u 95 proc. pacjentów, którzy w przeszłości przeszli operację. Nie u wszystkich powodują objawy. Najczęstszym symptomem zrostów jest ból brzucha. Pacjenci skarżą się również na mniej specyficzne objawy, jak zaparcia, bolesne wypróżnienia czy nudności.

Zrosty dotyczące narządu rodnego mogą powodować dyskomfort oraz ból podczas stosunku. Warto również pamiętać o niepłodności jako objawie zrostów. Następny problem, który sprawiają zrosty, to zwiększona trudność przeprowadzania kolejnych operacji. Wiąże się to m.in. z:

• brakiem możliwości wykonania laparoskopii czy dializy otrzewnowej;
• zwiększonym ryzykiem śródoperacyjnego uszkodzenia jelit lub pęcherza;
• wydłużonym czasem trwania operacji, w tym znieczulenia ogólnego;
• zwiększoną utratą krwi.

W sytuacjach, w których dojdzie do niedrożności układu pokarmowego, chory odczuwa kurczowy ból brzucha, zmienny w czasie, ale z tendencją do narastania. Towarzyszą mu nudności z wymiotami oraz wzdęcie brzucha. Cechą charakterystyczną jest brak oddawania stolca i gazów.

To też może Cię zainteresować: Przelewanie w brzuchu – przyczyny

Jak wykryć zrosty po operacji?

Postawienie diagnozy opiera się na wywiadzie i badaniu fizykalnym. W celu weryfikacji podejrzenia zrostów możliwe jest wykonanie RTG jamy brzusznej, które uwidoczni objawy niedrożności: poszerzone pętle jelitowe lub płyn w jamie otrzewnej. Badanie to jednak nie umożliwia jednoznacznego wykazania przyczyny dolegliwości.

Aktualnie diagnostyka opiera się na badaniu USG. Metoda ta pozwala potwierdzić ich obecność oraz określić ich dokładną lokalizację. Jest również skuteczna w diagnozowaniu niedrożności. W niektórych przypadkach wykonuje się tomografię komputerową jako badanie pomocnicze.

Jak leczyć zrosty pooperacyjne?

Niestety, nie istnieją domowe sposoby na leczenie zrostów. Jedyną skuteczną metodą jest operacja. Wskazana jest u pacjentów z niedrożnością, przewlekłym zespołem bólowym oraz u kobiet cierpiących na niepłodność. Można ją przeprowadzić w sposób klasyczny, „na otwarto” lub laparoskopowo. Podczas zabiegu lekarz przecina nieprawidłowe pasma tkanek, uwalniając pętle jelitowe. Niestety, zrosty mają tendencję do odnawiania się (około 10 proc. przypadków). Co więcej, niektóre osoby wykazują większą skłonność do formowania się zrostów.

Wykazano, że zrosty po laparoskopii powstają rzadziej. Wynika to z mniejszego uszkodzenia tkanek, mniejszego nacięcia skóry czy mniejszej ilości używanych szwów. We współczesnej chirurgii używane są substancje, które aplikuje się w polu operacyjnym. Ich zadaniem jest zmniejszenie ryzyka powstawania zrostów. Do najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych zalicza się kwas hialuronowy oraz preparat Hyalobarrier Gel. Ponadto stosuje się tzw. preparaty barierowe, produkowane w postaci błon do nałożenia na pole operacyjne.

Techniki te są wykorzystywane u pacjentów z wysokim ryzykiem rozwoju zrostów: przy ponownej laparotomii, operacji uwolnienia zrostów, u pacjentek poddawanych operacjom ginekologicznym. Nie jest wskazane stosowanie przemywania jamy otrzewnowej antybiotykami czy preparatami z enzymami na zrosty, gdyż metody te są nieskuteczne i potencjalnie szkodliwe.

Czytaj również: Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie