Dializa otrzewnowa (ADO i CADO) – wskazania, przebieg, ile trwa, czy boli, powikłania, przeciwwskazania

Na czym polega dializa otrzewnowa?

Dializa otrzewnowa jest metoda leczenia nerkozastępczego, które wykorzystuje otrzewną jako półprzepuszczalną błonę umożliwiającą usuwanie z organizmu nadmiaru wody i toksyn mocznicowych, zastępując w ten sposób funkcję nerek w przewlekłej niewydolności nerek.

Warunkiem rozpoczęcia leczenia dializami otrzewnowymi jest uzyskanie dostępu do jamy otrzewnowej. Jest to możliwe dzięki założeniu cewnika do dializy otrzewnowej. Najczęściej stosowanym cewnikiem w tym przypadku jest cewnik Tenckhoffa.

Cewnik do dializ otrzewnowych jest zakładany przez zespół złożony z chirurga i nefrologa, w sali operacyjnej, w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Za pośrednictwem cewnika wprowadza i wyprowadza z jamy otrzewnej specjalny płyn dializacyjny.

Zasada działania dializy otrzewnowej jest podobna do hemodializy, jednak w tym ostatnim przypadku eliminacja toksyn i zbędnych produktów przemiany materii następuje poprzez sztuczną półprzepuszczalną błonę.

Czym jest hemodializa?

Wskazania do dializy otrzewnowej – kiedy jest potrzebna?

Bezpośrednim wskazaniem do dializy otrzewnowej jest skrajna postać niewydolności nerek definiowana najczęściej poprzez stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Do objawów niewydolności nerkowej zalicza się:

• uczucie zmęczenia, osłabienie,
• niedożywienie,
• obniżenie temperatury ciała,
• zmiany w objętości mikcji,
• zwiększenie podatności na zakażenia.

Wybór sposobu dializy (hemodializa czy dializa otrzewnowa) zależy od ogólnego stanu zdrowia, istniejących przeciwwskazań, możliwości medycznych, jak również preferencji chorego i jego stylu życia.

Przeczytaj też: Pieczenie penisa – co może być przyczyną?

Dializa otrzewnowa w domu – jakie ma zalety?

Wybór dializy otrzewnowej jako formy leczenia nerkozastępczego musi uwzględniać wiele zmiennych indywidualnych danego pacjenta. Ten rodzaj dializy wybierany jest często u osób pragnących prowadzić bardziej aktywny tryb życia (niezależny od szpitala), jak również u pacjentów, u których pojawiają się problemy z dostępem do naczyń czy przyjmowaniem leków przeciwzakrzepowych (koniecznych w trakcie hemodializ). Dializa otrzewnowa obarczona jest również mniejszym ryzykiem sercowo-naczyniowym niż hemodializa.

Dializa otrzewnowa u osób starszych nierzadko okazuje się dobrym wyborem z uwagi na pominięcie uciążliwego transportu do placówki medycznej oraz większy komfort życia chorego.

Dializa otrzewnowa u dzieci jest szczególnie często spotykana i stanowi metodę z wyboru w tej grupie chorych. Zaletą dializy otrzewnowej u dzieci jest brak konieczności zakładania dostępu naczyniowego z jego powikłaniami, mniejsze ograniczenia żywieniowe, lepsze zachowanie resztkowej czynności nerek oraz możliwość prowadzenia dializy w domu i uczestnictwa dziecka w zajęciach szkolnych, a także pozaszkolnych w ciągu dnia.

Jak wygląda dializa otrzewnowa, ile trwa?

Dializa otrzewnowa może być przeprowadzana na dwa sposoby:

• Ręcznie: CADO – Ciągła Ambulatoryjna Dializa Otrzewnowa

Istotą dializy CADO jest stałe pozostawanie płynu w jamie otrzewnej w ciągu dnia, a pacjent kilkakrotnie ( 4–5 razy dziennie) samodzielnie wymienia płyn

• Automatycznie: ADO – Automatyczna Dializa Otrzewnowa

Dializa ADO wykorzystuje urządzenie zwane cyklerem do dializy otrzewnowej, które automatycznie wymienia płyn dializacyjny w jamie otrzewnowej pacjenta. Proces wymiany trwa około 8–10 godzin i odbywa się zazwyczaj w nocy, w czasie snu chorego.

Wielu pacjentów zastanawia się, czy dializa otrzewnowa boli. Wymiana płynu dializacyjnego przebiega w sposób zupełnie bezbolesny. Pomimo początkowego lęku i obaw wielu chorych przed stosowaniem samodzielnej wymiany płynu (dializa CADO), sam zabieg nie jest skomplikowany technicznie i proste szkolenie przeprowadzone przez personel medyczny pozwala na szybkie opanowanie zasad dializy. Stosowane obecnie systemy dializy otrzewnowej umożliwiają samodzielne wymiany nawet pacjentom pozbawionym wzroku.

Dializa otrzewnowa – powikłania

Pomimo licznych zalet dializy otrzewnowej, jak każda procedura medyczna, jest ona obarczona ryzykiem powikłań. Do najczęstszych działań niepożądanych w czasie dializy otrzewnowej zalicza się zakażenia, zarówno w obrębie założonego cewnika, jak i w jamie brzusznej – nazywane dializacyjnym zapaleniem otrzewnej.

Ważnym zadaniem pacjenta jest samodzielna obserwacja miejsca założenia cewnika. Objawy takie jak obrzęk, zaczerwienienie, obecność strupa lub wycieku z okolicy ujścia treści surowiczo-krwistej lub ropnej powinny budzić podejrzenie zapalenia ujścia cewnika, szczególnie w sytuacji gdy towarzyszy temu ból lub pieczenie. W takiej sytuacji pacjent powinien poinformować o zaobserwowanych objawach ośrodek dializ lub opiekujący się nim personel medyczny.

Pierwszym objawem dializacyjnego zapalenia otrzewnej jest zmętnienie płynu opuszczającego jamę brzuszną (podializacyjnego). W kolejnych etapach pojawia się ból brzucha oraz podniesiona temperatura ciała. Podejrzenie zapalenia otrzewnej wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej.

W dializie otrzewnowej proces pielęgnowania okolicy założonego cewnika, niezbędne jest ścisłe przestrzeganie technik higienicznych, aby uniemożliwić mikroorganizmom wnikanie do jamy otrzewnowej przez cewnik, dren łączący pacjenta lub podczas procedury podłączania worka z płynem dializacyjnym. Przestrzeganie reżimu higienicznego jest najlepszym sposobem profilaktyki zapalenia otrzewnej.

Do innych powikłań dializy otrzewnowej zalicza się: zaburzenia wodno-elektrolitowe (zarówno odwodnienie, jak i przewodnienie), obrzęki (często obrzęk moszny u mężczyzn), przepuklinę brzuszną oraz wahania ciśnienia tętniczego krwi.

Dializa otrzewnowa – przeciwwskazania

Leczenie dializami otrzewnowymi nie jest możliwe u wszystkich pacjentów. Istnieje szereg przeciwwskazań, obejmujących sytuacje, kiedy ten rodzaj dializ nie może zostać włączony do terapii. Zalicza się do nich:

• zaawansowaną chorobę nowotworową,
• marskość wątroby,
• rozległą, zaawansowaną miażdżycę z ciężkim uszkodzeniem serca, mózgu,
• przewlekłą, ciężką niewydolność oddechową,
• zespół otępienny,
• ciężkie choroby psychiczne,
• przebycie licznych operacji brzusznych,
• zrosty po przebytej operacji brzusznej,
• znaczną otyłość,
• przepuklinę pępkową, pachwinową lub inną, jeśli nie można jej zoperować.

Domowa dializa otrzewnowa nie jest zalecana także przy braku współpracy ze strony pacjenta lub braku możliwości stosowania się do zaleceń lekarskich.

Dializa otrzewnowa – dieta

Leczenie dializami otrzewnowymi przy niewydolności nerek wymaga zastosowania odpowiedniej diety. Pacjentom zaleca się ograniczenie spożywania pokarmów bogatych w tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, przyczyniające się do wzrostu poziomu cholesterolu LDL. Tłuszczu nie można jednak wyeliminować z codziennego jadłospisu całkowicie. Alternatywą powinny stać się produkty zawierające nienasycone kwasy tłuszczowe, np. oliwa z oliwek czy ryby.

Zasady diety przy dializach otrzewnowych obejmują ograniczenie ilości przyjmowanego sodu, który sprzyja zatrzymaniu wody w organizmie, a co za tym idzie, powstawaniu obrzęków czy zwiększeniu ciśnienia. Nie należy też spożywać dużej ilości płynów, z wydalaniem których organizm sobie nie radzi. Ważne jest ponadto unikanie częstego jedzenia produktów bogatych w potas (np. pomidory, nabiał, czekolada) i fosforany (orzechy, fasola, produkty mleczne).

Czytaj również: Spodziectwo – co to? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie