Przyczyną biegunki tłuszczowej i stolców tłuszczowych często są poważne schorzenia jelit, trzustki czy dróg żółciowych o różnorodnej etiologii. Mogą one prowadzić do poważnych komplikacji w postaci niedożywienia i upośledzenia wzrostu. Stolce tłuszczowe pojawiają się w przebiegu chorób powodujących upośledzone trawienie tłuszczów (np. przewlekłe zapalenie trzustki).
Biegunka tłuszczowa i stolce tłuszczowe
Spis treści
Biegunka tłuszczowa i stolce tłuszczowe – jak wyglądają?
Nadmierna zawartość tłuszczów w stolcu to inaczej steatorrhea. Może być ona objawem przejściowym, zazwyczaj w przypadku infekcji układu pokarmowego lub po zmianie diety albo trwać wiele tygodni, powodując u pacjenta znaczny dyskomfort. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich przyczyn występowania stolców tłuszczowych jest złe wchłanianie tłuszczów.
Stolec tłuszczowy to masywny, obfity stolec o połyskliwej, tłustej powierzchni i przykrym, gnilnym zapachu. Do innych objawów, które towarzyszą złemu wchłanianiu należą:
- częste luźne stolce, czyli biegunka,
- nadmiar gazów jelitowych,
- niestrawność,
- wzdęcia,
- kurczowe bóle brzucha,
- utrata masy ciała.
Przeczytaj też: Biegunka po jedzeniu – przyczyny i leczenie
Objawy biegunki tłuszczowej
Biegunce tłuszczowej mogą towarzyszyć inne objawy, nie tylko z zakresu układu pokarmowego, ale także innych układów:
- krew w stolcu – zarówno świeża (jasnoczerwona), jak i czarna lub smolista, np. w celiakii, zapaleniu jelit;
- nudności i/lub wymioty – m.in. w zapaleniu trzustki;
- odbarwienie stolców – w stanach przebiegających z upośledzeniem odpływu żółci z wątroby, czyli tzw. cholestazą;
- żółtaczka – w chorobach związanych z wątrobą i drogami żółciowymi;
- świąd skóry – spowodowany przez nadmierne stężenie kwasów żółciowych we krwi, do czego dochodzi w żółtaczce zaporowej;
- ciemne zabarwienie moczu – spowodowane przedostawaniem się barwnika bilirubiny (produkowanego w wątrobie) do moczu zamiast do żółci; objaw ten występuje w żółtaczce zaporowej;
- kaszel, częste infekcje.
Czytaj również: Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?
Czy i kiedy biegunka tłuszczowa jest groźna?
W niektórych wypadkach biegunka tłuszczowa może być spowodowana przez zagrażające życiu sytuacje (np. zaostrzenie przewlekłego zapalenia trzustki, rzut nieswoistego zapalenia jelit). Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpi któryś z następujących objawów:
- dotkliwy, silny lub nagły, ostry ból brzucha,
- twardość powłok brzusznych,
- trudności w oddychaniu,
- bezmocz,
- wysoka gorączka,
- ból w klatce piersiowej,
- kołatania serca,
- zaburzenia świadomości,
- krwisty stolec lub stolec z zawartością ropy.
Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?
Stolce tłuszczowe – przyczyny
Do zwiększenia objętości tłuszczów w stolcu dochodzi, gdy są one niewystarczająco trawione i wchłaniane w obrębie przewodu pokarmowego.
Do schorzeń trzustki, które prowadzą do upośledzonego trawienia tłuszczów należą:
- mukowiscydoza,
- przewlekłe zapalenie trzustki o innej etiologii niż mukowiscydoza,
- wrodzony niedobór lipaz trzustkowych, stwierdzany w okresie noworodkowym,
- operacje skutkujące wycięciem części trzustki, np. w przebiegu raka trzustki.
Najczęstszym schorzeniem dróg żółciowych, prowadzącym do rozwinięcia szeregu objawów, w tym stolców tłuszczowych jest kamica dróg żółciowych.
Inne przyczyny to:
- atrezja, czyli zarośnięcie dróg żółciowych,
- zwężenie dróg odprowadzających żółć z wątroby, a w szczególności przewodu żółciowego wspólnego,
- rak dróg żółciowych i/lub pęcherzyka żółciowego, tzw. cholangiocarcinoma.
Najczęstszą chorobą jelita cienkiego, prowadzącą do zaburzeń wchłaniania składników pokarmowych jest celiakia – choroba, w której występuje nietolerancja glutenu. Inne przyczyny to:
- nietolerancja niektórych pokarmów, bez towarzyszących objawów alergii,
- zakażenia w obrębie przewodu pokarmowego,
- nieswoiste choroby zapalne jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna),
- operacje prowadzące do skrócenia długości przewodu pokarmowego.
Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?
Biegunka tłuszczowa i stolce tłuszczowe – diagnostyka
Dostępnych jest wiele testów badających zawartość tłuszczów w kale. Testy te nie wiążą się z żadnym ryzykiem dla pacjenta. Wykonywane są testy jakościowe, stwierdzające jedynie, czy tłuszcz jest obecny w kale, czy nie, oraz testy ilościowe, dokładnie oceniające jego zawartość w kale.
Zobacz również: Gdzie boli trzustka?
W testach jakościowych ocenia się ilość kuleczek i kropli tłuszczu zaobserwowanych pod mikroskopem, a do ich przeprowadzenia wystarcza pojedyncza próbka kału. Norma to mniej niż 50 kuleczek tłuszczów obojętnych i 100 kuleczek kwasów tłuszczowych. Testy ilościowe wymagają zazwyczaj kilku próbek kału, zbieranych przez okres 2 do 4 dni.
W testach ilościowych stosowaną jednostką są gramy na dobę (g/24 h). Dla dorosłych prawidłowy wynik badania to 2–7 g/24 h, o ile tłuszcz stanowi mniej niż 20% próbki. Dla niemowląt norma to mniej niż 1 g/24 h. W próbkach dzieci karmionych butelką tłuszcz powinien stanowić 30–50% próbki kału. Jeśli wyniki odbiegają od norm, nie musi być to powód do zmartwienia, gdyż każde laboratorium ma inne normy i z tego względu wyniki zawsze należy skonsultować z lekarzem prowadzącym.
Na wyniki testu sprawdzającego obecność tłuszczów w kale może wpłynąć wiele czynników zależnych od pacjenta. Aby test był wiarygodny, kilka dni przed oraz podczas badania nie wolno używać czopków lub tłustych kremów na okolicę okołoodbytniczą. Nie można również stosować oleju rycynowego oraz olejów mineralnych (zawartych w niektórych mleczkach do ciała). Należy stosować zrównoważoną dietę. Lekarz powinien dokładnie poinformować o tym, jakiej diety trzymać się przed badaniem, np. przez 6 dni poprzedzających badanie oraz podczas badania spożywać dziennie 100–150 g tłuszczu, 100 g białka, 180 g węglowodanów oraz nie jeść za dużo błonnika. Podczas przygotowywania próbki kału nie można zanieczyścić jej moczem.
Test na obecność tłuszczów w kale może stwierdzić złe wchłanianie tłuszczów, ale nie wystarcza do ustalenia przyczyny tego zjawiska. Aby lekarz mógł ustalić, czy za biegunki tłuszczowe odpowiedzialna jest infekcja, inna choroba jelit, schorzenie trzustki czy dróg żółciowych, konieczne jest wykonanie szeregu badan dodatkowych, ukierunkowanych na najbardziej prawdopodobne przyczyny stolców tłuszczowych. Mogą to być np. morfologia krwi obwodowej, próby wątrobowe, markery zastoju żółci, USG jamy brzusznej, testy na obecność przeciwciał (np. w celiakii), badania genetyczne. Leczenie biegunek tłuszczowych zależy od choroby podstawowej, która je spowodowała.
Biegunka tłuszczowa i stolce tłuszczowe – powikłania
Zaznajomienie się z potencjalnymi przyczynami biegunki tłuszczowej utwierdza nas w przekonaniu, iż objaw ten niejednokrotnie może być wywołany przez poważne schorzenia. Dlatego tak istotna jest konsultacja z lekarzem i stosowanie się do zaleceń terapeutycznych, aby uniknąć powikłań. Najczęstsze z nich to:
- zaburzenia wzrostu i rozwoju u dzieci,
- niedożywienie,
- anemia,
- częste infekcje,
- niedrożność i perforacja jelita (pęknięcie jego ściany),
- dalszy rozwój nowotworu lub infekcji,
- konieczność usunięcia chorych części jelita.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- „Diagnostyka obrazowa. Układ trawienny” red. naukowa Stanisław Leszczyński, Joanna Pilch-Kowalczyk, wyd. 2012 r.
- „Anatomia i fizjologia człowieka” Michajlik Aleksander, Ramotowski Witold, wyd. 2013 r.
Opublikowano: 15.05.2015;
aktualizacja: 08.12.2015
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Hanna Cholewa
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego w Katowicach (Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach), obecnie w trakcie odbywania stażu podyplomowego. Uczestniczka zagranicznych praktyk zawodowych z zakresu chirurgii oraz ginekologii i położnictwa, m.in. w Meksyku, Hiszpanii i Niemczech. Zainteresowana nauką języków, podróżami oraz kinem.
532
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 31.03.2023