Kamienie nerkowe zbudowane ze szczawianu wapnia stanowią najczęstszą przyczynę objawowej kamicy nerkowej. Schorzenie przebiega w postaci napadów silnej kolki nerkowej. Dwa razy częściej dotyka mężczyzn. Istnieje wiele przyczyn prowadzących do wystąpienia choroby. Kamica szczawianowa wymaga wprowadzenia odpowiedniej profilaktyki, głównie w postaci diety.
Kamica szczawianowa – objawy, leczenie, zalecenia
Spis treści
Kamica szczawianowa – skąd w moczu biorą się kamienie?
Kamienie moczowe mogą powstawać na każdym odcinku dróg moczowych. Najczęściej ma to miejsce w obrębie kielichów lub miedniczek nerkowych skąd przemieszczają się do moczowodu lub pęcherza moczowego. Złogi zbudowane ze szczawianu wapnia odkładają się poprzez powstanie tak zwanego jądra krystalizacji, czyli ciała stałego, wokół którego będą tworzyły się kolejne warstwy związku chemicznego. Mogą go stanowić między innymi zmineralizowane bakterie lub pozapalne wałeczki białkowe.
Pierwszym warunkiem, koniecznym do wystąpienia kamicy szczawianowej jest wysokie stężenie szczawianów w moczu. Ich źródłem są przemiany metaboliczne zachodzące w organizmie oraz pożywienie, które spożywamy. Udowodniono jednak, że sam stan przesycenia moczu szczawianami nie wystarcza do wytrącenia się kamienia moczowego. Muszą zaistnieć dodatkowe warunki związane z zaburzeniem równowagi pomiędzy czynnikami hamującymi a sprzyjającymi krystalizacji.
Do faktorów przyśpieszających odkładanie się szczawianów należą przede wszystkim: wysokie stężenie wapnia w moczu (hiperkalciuria), niskie stężenie cytrynianu w moczu (zapobiega on powstawaniu szczawianu wapnia) oraz niskie pH moczu.
To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?
Objawy kamicy nerkowej
Obraz kliniczny pacjentów z kamicą szczawianową nie różni się od objawów wywoływanych przez kamienie zbudowane z innych związków chemicznych. Choroba przebiega z występowaniem napadów kolki nerkowej, która związana jest z przemieszczeniem się złogu do moczowodu. Organ ten ma wąskie światło przez co przechodzący kamień drażni jego ściany dając dolegliwości bólowe. Ból najczęściej lokalizuje się w okolicy lędźwiowej i promieniuje w kierunku spojenia łonowego, zewnętrznych narządów płciowych oraz wewnętrznej powierzchni ud. Kolce nerkowej mogą towarzyszyć także inne objawy:
- nudności lub wymioty,
- nadmierna ruchliwość (pacjent „nie może znaleźć sobie miejsca”),
- bladość oraz mocne poty,
- parcie na mocz, częste oddawanie niewielkich ilości moczu,
- krew w moczu,
- spadek ciśnienia tętniczego,
- omdlenia,
- dreszcze i gorączka.
Pomiędzy napadami kolki nerkowej schorzenie przebiega całkowicie bezobjawowo. Jednakże wieloletni czas trwania choroby może prowadzić do powikłań, wśród których należy wymienić nawracające zakażenia układu moczowego, nadciśnienie tętnicze lub przewlekłą niewydolność nerek.
Czynniki ryzyka rozwoju kamicy szczawianowej
Bardzo często złogi szczawianowe występują u kilku członków danej rodziny. Wydaje się zatem, że predyspozycja genetyczna odgrywa dużą rolę w powstawaniu tego rodzaju kamicy. Ponadto choroby kostno-stawowe prowadzące do wydalania z moczem dużej ilości wapnia także predysponują do wystąpienia schorzenia. Dobrym przykładem jest dotykająca wiele kobiet osteoporoza.
Pierwotna nadczynność przytarczyc, przerzuty nowotworowe do kości lub choroby ziarniniakowe również powodują nadmierne wydalanie wapnia z moczem. Zwiększeniu stężenia związków kwasu szczawiowego w moczu sprzyjają choroby układu pokarmowego, takie jak choroba Leśniowskiego-Crohna, zespoły złego wchłaniania czy stan po resekcji jelita cienkiego. Są to kolejne faktory mogące przyczyniać się do powstawania kamieni nerkowych.
Nawracające zakażenia układu moczowego dostarczają tak zwanych organicznych jąder krystalizacji. Mała objętość moczu, spowodowana bądź wypijaniem zbyt małej ilości płynów, bądź przebywaniem w suchym i gorącym środowisku, pociąga za sobą większą koncentrację związków chemicznych. Szczawiany w organizmie powstają na drodze reakcji biochemicznych z witaminy C. Jej nadmierna podaż może zatem również być czynnikiem ryzyka rozwoju kamicy szczawianowej.
Zalecenia dla pacjenta z kamicą szczawianową
Pacjenci z kamicą szczawianową powinni przede wszystkim dbać o wypijanie odpowiedniej ilości płynów. Najlepiej, by ich objętość wynosiła co najmniej 2 litry na dobę. Ważna jest również regularność w ich przyjmowaniu. Zwiększy to ilość moczu oraz przyśpieszy jego wydalanie, a co za tym idzie, także umożliwi usunięcie kamienia z dróg moczowych. Do picia zalecana jest przegotowana woda bądź herbatki moczopędne, które przyspieszą tworzenie się moczu.
W przypadku kamicy szczawianowej ważna jest także alkalizacja moczu, którą można uzyskać poprzez przyjmowanie odpowiednich pokarmów lub leków zawierających związki cytrynianiu. Nie bez znaczenia pozostaje utrzymanie prawidłowej masy ciała (BMI < 25 kg/m2) oraz regularna aktywność fizyczna.
Gdy współistnieje choroba, która może przyczyniać się do rozwoju kamicy szczawianowej, najważniejsze postępowanie wiąże się z leczeniem tego schorzenia. Należy zatem przestrzegać zaleceń lekarskich dotyczących trybu życiu oraz przyjmowanych leków.
Dieta w kamicy szczawianowej
Dieta w leczeniu i zapobieganiu kamicy szczawianowej odgrywa kluczową rolę. Przestrzeganie kilku zasad żywieniowych stanowi konieczny warunek terapii. Bardzo ważne jest ograniczenie spożycia soli kuchennej, ponieważ sód nasila wydalanie wapnia z moczem. Podobne działanie wykazuje zbyt duża ilość białka zwierzęcego. Nie należy z drugiej strony unikać produktów mlecznych, gdyż dieta ubogowapniowa skutkuje nadmiernym wchłanianiem szczawianów z przewodu pokarmowego, co prowadzi do ich nadmiernej koncentracji w moczu.
W obrębie przewodu pokarmowego wapń wiąże się ze szczawianami i w takiej formie jest wydalany ze stolcem. Obecność tłuszczów w diecie także nasila wchłanianie tych związków. Pacjentom zaleca się zatem dietę niskotłuszczową i niskoszczawianową. Należy unikać spożywania takich produktów, jak czekolada, kakao, szczaw, szpinak, rabarbar, agrest, suszone śliwki oraz rzepa – ze względu na wysoką zawartość szczawianów.
Opublikowano: 20.10.2014;
aktualizacja: 16.03.2015
Oceń:
4.2
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Marta Cygoń-Pawlicka
Lekarz
Lekarz w trakcie stażu podyplomowego, absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Ukończyła Studia Podyplomowe – „Żywienie w zdrowiu i chorobie” MCKP Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Miłośniczka sportów wodnych, kuchni azjatyckiej i kotów.
130
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 22.09.2022