Wady serca dzielą się na nabyte i wrodzone, proste i złożone. Nabyte to najczęściej wady zastawek – mitralnej i trójdzielnej. Czasami są bezobjawowe, bywa, że powodują omdlenia, duszność, a także zaburzenia rytmu serca. Wrodzone czasami diagnozowane są u dzieci, ale często także w wieku dorosłym. Wystąpienie objawów ze strony układu krążenia wiąże się najczęściej z zaostrzeniem wady prowadzącej do niewydolności serca, co wymaga specjalistycznej diagnostyki oraz leczenia operacyjnego.
Wady serca – wrodzone i nabyte u dorosłych – objawy, rodzaje i leczenie
Spis treści
Czym są wady serca i jakie są ich objawy?
Wada serca oznaczają nieprawidłowość w jego budowie. Mogą dotyczyć nie tylko komór i przedsionków serca, ale także zastawek serca. Wady serca dzieli się na wrodzone i nabyte. Te pierwsze rozwijają się w okresie życia płodowego. Przyczyną jest niewłaściwy rozwój komórek tworzących serce jeszcze w łonie matki. Wady nabyte diagnozowane są głównie u dorosłych, rzadziej u młodzieży. Częstą ich przyczyną jest zapalenie wsierdzia, choroby autoimmunologiczne, reumatyczne.
Wady serca nabyte są najczęściej wadami zastawkowymi, natomiast wady wrodzone dotyczą zwykle innych struktur. Do najczęściej występujących nabytych wad serca należy zaliczyć: niedomykalność zastawki mitralnej, zwężenie zastawki mitralnej, niedomykalność zastawki aortalnej, zwężenie zastawki aortalnej oraz bardzo rzadko występującą niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej.
Lekarz dzielą wady także na proste i złożone. Te pierwsze oznaczają, że wada to tylko jedna dysfunkcja w sercu. Złożone to dwie lub więcej nieprawidłowości u jednego pacjenta, anatomicznie zlokalizowane blisko siebie lub w różnych obszarach mięśnia serca. Inny podział zakłada dzielenie je na sinicze i niesinicze. Pierwsza z grup oznacza, że u pacjenta będzie widoczna sinica na skórze, wargach, płatkach uszu.
Objawy wad serca są bardzo różne i zależne od przyczyny, trudno wypisać je i zebrać jako wspólne dla wszystkich wad. Można przyjąć, że serce z wadą nie jest w pełni wydolne hemodynamicznie, co oznacza, że nie jest na tyle sprawne, by wyrzucać na obwód odpowiednią ilość natlenowanej krwi. Objawem będzie więc męczliwość, duszność, zwłaszcza po wysiłku, wspomniana sinica, zaburzenia rytmu serca.
Wrodzone wady serca u dorosłych
Drożny otwór owalny – wrodzona wada serca u dziecka
Drożny otwór owalny (ang. PFO – Patent Foramen Ovale) – otwór owalny, pozwala na połączenie między przedsionkami serca w życiu płodowym, co jest konieczne do prawidłowego krążenia krwi w układzie krwionośnym nienarodzonego dziecka. W większości przypadków (około 70 proc.) otwór owalny ulega samoistnemu zamknięciu, a u reszty osób pozostaje on otwarty, co jest uznawane za pewien rodzaj fizjologii. Do przezskórnego zamknięcia tej wady są kwalifikowani pacjenci, u których występują nawroty incydentów zatorowych do ośrodkowego układu nerwowego lub z dużym przepływem krwi między prawym i lewym przedsionkiem.
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej
Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ang. ASD – Atrial Septal Defect) – najczęstszym rodzajem ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej jest tzw. otwór wtórny (ASD II), który należy do jednych z najczęstszych wad prowadzących do powstania połączenia między przedsionkami. W większości przypadków ujawnia się on w wieku dorosłym, najczęściej po 40 roku życia, podczas badań diagnostycznych, które zostały wykonane z powodu wystąpienia takich objawów jak: spadek tolerancji wysiłku fizycznego, duszność, zaburzenia rytmu serca pod postacią migotania przedsionków, częste występowanie chorób dotyczących układu oddechowego. W badaniu EKG stwierdza się zaburzenia przewodzenia serca pod postacią bloku prawej odnogi pęczka Hisa. Jeżeli ubytek nie jest zbyt duży i spełnia kryteria aby go zamknąć, to metodą z wyboru jest leczenie przezskórne wykonywane przez kardiologów inwazyjnych. Zabieg ten polega na wprowadzeniu przez tętnicę udową specjalnej zapinki, która ma na celu zamknięcie otworu znajdującego się między przedsionkami serca.
Ubytek przegrody międzykomorowej
Ubytek przegrody międzykomorowej (ang. VSD – Ventricular Septal Defect) – jest to brak części przegrody, co prowadzi do przecieku krwi między komorami. VSD stanowi jedną z najczęstszych wad wrodzonych serca i w większości przypadków jest diagnozowany oraz leczony w dzieciństwie.
Ta wada serca u dziecka z małym ubytkiem bez występujących objawów klinicznych nie wymagają leczenia operacyjnego w postaci zamknięcia ubytku (zamknięcie za pomocą łaty z osierdzia pacjenta). Jednak u części osób z tą wadą może dojść do późnych powikłań takich jak: infekcyjne zapalenie wsierdzia, rozwój zespołu Eisenmengera, rozwój niedomykalności zastawki aortalnej przez wypadanie jednego z płatków czy zaburzenia rytmu serca.
Dwupłatkowa zastawka aortalna
Dwupłatkowa zastawka aortalna (ang. BAV – Bilateral Aortic Valve) – zastawka aortalna znajduje się miedzy lewą komorą serca, a aortą wstępującą i w zdrowym sercu składa się z trzech płatków. Jej funkcja polega na uniemożliwieniu cofania się krwi w trakcie rozkurczu serca. BAV jest jedna z najczęstszych wad serca u osób dorosłych, która występuje u około 1–2 proc. populacji ogólnej. W przebiegu tej wady może dojść z czasem do zwężenia zastawki aortalnej (stenoza aortalna), a współistniejące wady ściany aorty wstępującej mogą prowadzić do jej poszerzenia, rozwarstwienia lub nawet pęknięcia.
U pacjentów bezobjawowych, którzy mają dobrą tolerancją wysiłku fizycznego rokowanie jest określane jako dobre. Wystąpienia objawów klinicznych pod postacią duszności, bólów w okolicy klatki piersiowej czy zawrotów głowy i omdleń, są wskazaniem do zabiegu operacyjnego. Leczenie operacyjne polega na wymianie zastawki aortalnej na sztuczką zastawkę. Sztuczna zastawka serca może być mechaniczna lub biologiczna, a wybór między jedną z nich jest dokonywany na podstawie stanu klinicznego uwzględniającego wiek pacjenta oraz choroby towarzyszące.
Koarktacja aorty
Koarktacja aorty to wada polegająca na zwężeniu aorty, najczęściej między odejściem lewej tętnicy podobojczykowej, a przyczepem więzadła tętniczego (jest to odcinek aorty określany jako cieśń aorty), która w większości przypadków jest rozpoznawana i leczona w młodym wieku w związku wczesnym wystąpieniem objawów klinicznych. Zwężenie aorty jest związane z utrudnieniem przepływu krwi przez ten odcinek, co prowadzi do powstania większego ciśnienia krwi w górnej części ciała i mniejszego w dolnych partiach ciała. Postacie łagodne koarktacji mogą objawiać się dopiero w wieku dorosłym bólami głowy, szumem w uszach, krwawieniem z nosa oraz występowaniem zwiększonej męczliwości kończyn dolnych i skurczem ich mięśni, a także chłodnymi stopami.
W zależności od stanu klinicznego leczenie może polegać na leczeniu przezskórnym lub operacyjnym. Leczenie przezskórne jest wykonywane z dojścia z tętnicy udowej i polega na poszerzeniu zwężonego odcinka aorty za pomocą specjalnego balonu (angioplastyka), a następnie założenia specjalnego rusztowania (stentu), który ma na celu utrzymać odpowiednią średnicę naczynia. Zabieg chirurgiczny polega na wycięciu zwężonego odcinka aorty i połączeniu pozostałych fragmentów aorty ze sobą.
Zespół Marfana
Zespół Marfana – jest chorobą genetyczną prowadzącą do powstania nieprawidłowości w budowie tkanki łącznej przez co dochodzi do zmian w układzie kostnym, narządzie wzroku i w obrębie układu sercowo-naczyniowego. U 60–80 proc. pacjentów z zespołem Marfana występuje poszerzenie części wstępującej aorty, co może prowadzić do rozwoju tętniaka rozwarstwiającego aorty, a nawet do jej pęknięcia. W przebiegu poszerzenia aorty może występować niedomykalność zastawki aortalnej. Pacjenci nieleczeni żyją średnio 40 lat, dlatego bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i profilaktyczne leczenie operacyjne, które może zapobiec rozwarstwieniu aorty. Zabieg kardiochirurgiczny polega na wymianie zastawki aortalnej oraz aorty wstępującej.
Zwężenie drogi odpływu prawej komory
Zwężenie drogi odpływu prawej komory – zaburzenie to jest najczęściej związane ze zwężeniem zastawki płucnej, która znajduje się między prawą komorą serca a pniem płucnym. Ponieważ postać umiarkowana i duże zwężenie postępuje wraz z upływem czasu, w wieku dorosłym mogą pojawić się objawy kliniczne takie jak ból w okolicy klatki piersiowej, utrata przytomności, duszność czy spadek tolerancji wysiłku fizycznego. Leczenie jest uwarunkowane stanem klinicznym pacjenta oraz zaawansowaniem wady. Istnieją metody korekcji zarówno metodami przezskórnymi jak i chirurgicznymi. Wyniki zabiegu są dobre, a odległa przeżywalność pacjentów jest porównywalna do populacji osób zdrowych.
Zespół Eisenmengera
Zespół Eisenmengera to doskonały przykład na to jakie mogą być powikłania wada serca u dorosłych. W prawidłowych warunkach w sercu, w lewej komorze panuje wyższe ciśnienie niż w komorze prawej. Gdy istnieje połączenie między komorami lub przedsionkami, w przebiegu ubytku przegrody międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej, krew płynie z miejsca o wyższym ciśnieniu do miejsca, w którym ciśnienie jest niższe – czyli z lewej strony na prawą. Z racji tego, że do prawej komory zaczyna się dostawać więcej krwi, która zostaje wyrzucona przez pień płucny do krążenia płucnego, niż powinno – prowadzi to z czasem do rozwoju nadciśnienia płucnego.
Podwyższone ciśnienie w naczyniach płucnych powoduje wzrost ciśnienia w prawej komorze oraz w przedsionku, a w konsekwencji zmianę kierunku przecieku z prawej strony na lewą, co jest określane zespołem Eisenmengera. Wystąpienie tego zespołu, w przebiegu wad wrodzonych serca u dorosłych, świadczy o zaawansowaniu choroby i nieodwracalnym zmianom w układzie sercowo-naczyniowym. Przeciek z prawej strony serca na lewą jest związany z przepływem krwi ubogiej w tlen do krążenia sogólnoustrojowego, co prowadzi do objawów w postaci duszności, zmęczenia, omdleń oraz sinicy.
Nabyte wady serca
Wada serca to wrodzona lub nabyta nieprawidłowość budowy anatomicznej serca mogąca dotyczyć zastawek lub innych jego struktur. Wady nabyte serca są najczęściej wadami zastawkowymi, natomiast wady wrodzone dotyczą zwykle innych struktur (rzadko samych zastawek). Do najczęściej występujących nabytych wad serca należy zaliczyć:
- niedomykalność zastawki mitralnej (nazywanej również dwudzielną),
- zwężenie zastawki mitralnej,
- niedomykalność zastawki aortalnej,
- zwężenie zastawki aortalnej,
- niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej – bardzo rzadko występujące.
Do przyczyn powstawania nabytych wad serca można zaliczyć: chorobę reumatyczną, bakteryjne zapalenia wsierdzia, zapalenie wsierdzia w przebiegu tocznia rumieniowatego, idiopatyczne wapnienie pierścienia ścięgnistego zastawek, a także dysfunkcje mięśni brodawkowatych powstające np. w przebiegu zawału serca.
Uszkodzenie zastawek w nabytych wadach serca powoduje powstanie zwężenia odpowiedniego ujścia przedsionkowo-komorowego / tętniczego lub niedomykalność którejś z zastawek (bywają sytuacje, w których równocześnie pojawia się zwężenie i niedomykalność tej samej zastawki lub dwóch różnych). W zależności od rodzaju uszkodzonej zastawki dochodzi do zaburzeń hemodynamicznych na odpowiednim etapie cyklu pracy serca. Najczęściej procesowi patologicznemu ulega zastawka dwudzielna i zastawka aorty – czyli zastawki lewego serca, a najrzadziej zastawki prawego serca, do których zaliczamy zastawkę trójdzielną i zastawkę pnia płucnego. Obok nabytych wad serca, które są następstwem organicznego/ strukturalnego uszkodzenia zastawek, występują również wady niedomykalności powstające wtórnie do powiększenia rozmiarów komór serca a w konsekwencji tego rozciągnięcia pierścienia zastawkowego odpowiedniej zastawki.
W przypadku współistnienia zwężenia i niedomykalności jednej z zastawek, mamy do czynienia ze złożoną wadą, natomiast gdy jednocześnie występują wady co najmniej dwóch zastawek, to ten stan określa się jako wadę dwuzastawkową.
Zastawkowe wady serca najczęściej leczy się za pomocą metod chirurgicznych. Operacja ma na celu przywrócenia: fizjologicznego przepływu krwi w obrębie serca a także prawidłowych warunków hemodynamicznych. W trakcie interwencji chirurgicznych w przypadku wad zastawkowych dokonuje się próby naprawy uszkodzonej zastawki lub wszczepiane są biologiczne/sztuczne zastawki serca. Niekiedy u odpowiednio wyselekcjonowanych pacjentów można zastosować zabiegi przezskórnej korekcji wad.
Zastawka mitralna – wady nabyte
Zwężenie zastawki mitralnej
Zastawka dwudzielna, czyli mitralna, położona jest pomiędzy lewym przedsionkiem i lewą komorą serca. Następstwem jej uszkodzenia może być zwężenie lub niedomykalność- co więcej obie wady mogą ze sobą współistnieć.
Zwężenie zastawki mitralnej – nazywane również stenozą mitralną, powoduje utrudnienie przepływu krwi przez lewe ujście przedsionkowo-komorowe, wskutek czego krew zalega w lewym przedsionku (tym samym rozciągając go), następnie w żyłach płucnych oraz w naczyniach włosowatych płuc. Sytuacja taka doprowadza do gromadzenia się nadmiaru płynu w pęcherzykach płucnych i do powstania obrzęk płuc. Długotrwały obrzęk płuc powoduje wzrost ciśnienia w tętnicy płucnej, który wywołuje konieczność dodatkowej pracy prawej komory serca, jaka musi być wykonana by pokonać zwiększone ciśnienie we wspomnianym wcześniej naczyniu wyprowadzającym krew z serca. Doprowadza to do przerostu a później niewydolności prawej komory. Głównym objawem zwężenia zastawki mitralnej jest duszność, początkowo występująca tylko w czasie wzmożonego wysiłku fizycznego – jednak w miarę rozwoju choroby coraz mniejsze wysiłki potrafią już ją wywołać. Często wadzie tej towarzyszy również kaszel, czasem z krwiopluciem. W sytuacji, w której do stenozy mitralnej dołączy się niewydolność prawej komory serca, może dochodzić do powiększenia się wątroby i występowania obrzęków obwodowych.
Niedomykalność mitralna
Niedomykalność zastawki dwudzielnej (niedomykalność mitralna) – cechą charakterystyczną tej wady jest cofanie się w czasie skurczu lewej komory, strumienia krwi ze skurczonej lewej komory do lewego przedsionka, co powoduje jego znaczne powiększenie, a także wzrost ciśnienia w naczyniach płucnych, czego konsekwencją jest przekrwienie i obrzęk płuc. Podstawowym objawem choroby jest zła tolerancja wysiłku z towarzyszącą jej dusznością – w zaawansowanej jej postaci, w której dochodzi do niewydolności prawej komory, dodatkowo wystąpić może powiększony obwód brzucha oraz obwodowe obrzęki np. kończyn dolnych.
Zastawka aortalna – wady nabyte
Zwężenie lewego ujścia tętniczego
Zwężenie lewego ujścia tętniczego (zwężenie zastawki tętnicy głównej-aortalnej) – zastawka aortalna, znajduje się w lewym ujściu tętniczym i oddziela lewą komorę od aorty. Zwężona zastawka aortalna stawia zwiększony opór krwi wypływającej z lewej komory do aorty, powodując tym samym wzrost ciśnienia w lewej komorze. Lewa komora z uwagi na wykonywanie zwiększonej pracy, mającej na celu pokonanie oporu stawianego przez zwężoną zastawkę aortalną, przerasta – zazwyczaj proces ten postępuje powoli, dlatego początkowo przebieg choroby może być bezobjawowy. Do objawów mogących wskazywać na stenozę aortalną można zaliczyć bóle w klatce piersiowej umiejscowione za mostkiem (najczęściej pojawiające się w trakcie wysiłku fizycznego), omdlenia, duszność wysiłkowa a także zaburzenia rytmu serca.
Niedomykalność zastawki tętnicy głównej
Niedomykalność zastawki tętnicy głównej (aortalnej) – wada ta polega na cofaniu się część krwi wyrzucanej z lewej komory do aorty z powrotem z aorty do lewej komory (ma to miejsce w fazie rozkurczu serca). Następstwem tej wady jest powiększenie i przerost lewej komory. Podobnie jak w zwężeniu zastawki aortalnej, przebieg choroby może być długo bezobjawowy. Później jednak występują bóle w klatce piersiowej, duszność wysiłkowa, a także nadmierne tętnienie tętnic szyjnych. Charakterystyczna dla tej wady jest zwiększona w trakcie jednego pomiaru różnica wartości pomiędzy ciśnieniem skurczowym i rozkurczowego.
Zastawki trójdzielna – wady nabyte
Niedomykalność zastawki trójdzielnej
Niedomykalność zastawki trójdzielnej – najczęściej wada ta powstaje w wyniku powiększenia wymiarów prawej komory. W jej przebiegu dochodzi do cofania się, w czasie skurczu komór, krwi z prawej komory do prawego przedsionka. Objawem towarzyszącym tej wadzie jest: duszność wysiłkowa, ból brzucha oraz uczucie pełności a także powiększenie wątroby oraz wodobrzusze.
Opublikowano: 22.03.2018;
Oceń:
4.2
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Bartosz Szurlej
Lekarz
Ukończył Studia Medyczne na Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach-Ligocie. Uczestnik wielu konferencji naukowych, autor oraz współautor publikacji w takich czasopismach jak: „Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska” czy „Kardiologia Polska”. W szczególności interesuje się Kardiochirurgią, Anestezjologią i Intensywną Terapią oraz Chirurgią Naczyniową. Jedną z jego pasji jest sport, zwłaszcza bieganie, pływanie oraz jazda na nartach.
470
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 30.06.2020
opublikowany 05.04.2023