Efedryna – co to za substancja? Jak działa? Leki z efedryną dostępne w Polsce

Czym jest efedryna?

Efedryna to alkaloid roślinny występujący w roślinach z rodzaju Ephedra. Znany już od wieków – wykorzystywany między innymi w medycynie chińskiej, a także w medycynie konwencjonalnej. Zwykle stosowana jej postać to chlorowodorek efedryny, czyli efetonina.

Na skalę przemysłową efedryna pozyskiwana jest jednak głównie metodami syntetycznymi.

Działanie efedryny

Efedryna to związek będący nieselektywnym sympatykomimetykiem. Oddziałuje bezpośrednio – choć w niewielkim natężeniu – na receptory α i β adrenergiczne w różnych tkankach naszego organizmu. Poprzez nasilanie uwalniania noradrenaliny i ograniczenie jej wychwytu zwrotnego oddziałuje na aktywność współczulnego układu nerwowego. W związku z tym podanie efedryny między innymi:

• powoduje wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• zwiększa pojemność wyrzutową serca,
• powoduje rozkurcz mięśni gładkich oskrzeli,
• obkurcza naczynia krwionośne nosa,
• zmniejsza ilość śluzu w drogach oddechowych,
• zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, a w efekcie zwalnia perystaltykę,
• zwiotcza pęcherz przy jednoczesnym skurczu zwieracza pęcherza,
• pobudza ośrodek oddechowy,
• rozszerza źrenice,
• powoduje wzrost wydolności organizmu,
• zmniejsza przekrwienie błony śluzowej nosa i zatok przynosowych,
• pobudza ośrodkowy układ nerwowy.

Czy efedryna to adrenalina?

Efedryna przypomina adrenalinę, jednak w przeciwieństwie do niej działa dłużej, gdyż nie ulega rozkładowi w przewodzie pokarmowym. W porównaniu do adrenaliny jej działanie pobudzające ośrodkowy układ nerwowy jest słabsze.

Czy efedryna pozwala schudnąć?

Jednym z efektów działania efedryny na nasz organizm jest przyspieszenie metabolizmu, głównie przez zwiększenie wykorzystania kwasów tłuszczowych do produkcji energii. Spowalnia ona także opróżnianie żołądka, co przekłada się na zmniejszone odczuwanie głodu. Z tego też względu niektórzy wykorzystują efedrynę jako substancję wspomagającą utratę wagi poprzez szybsze spalanie tkanki tłuszczowej.

Poza tym oficjalnie efedryna nie jest dostępna jako lek na odchudzanie.

Efedryna – wskazania do stosowania

Efedryna to lek dostępny wyłącznie na receptę – do stosowania zarówno doustnie, jak i w formie iniekcji; do podawania podskórnie, domięśniowo lub dożylnie. Może być także podawana bezpośrednio do nosa.

Głównymi wskazaniami do podania efedryny są:

• ostre zapalenie błon śluzowych nosa oraz gardła,
• zapalenie zatok przynosowych,
• stany skurczowe dróg oddechowych, w tym te spowodowane alergią lub stanem zapalnym,
• ostre stany zapalne oskrzeli,
• nagły spadek ciśnienia tętniczego krwi w trakcie znieczulenia zewnątrzoponowego lub podpajęczynówkowego.

Efedryna – przeciwwskazania i środki ostrożności

Głównym przeciwwskazaniem do stosowania efedryny jest oczywiście uczulenie na nią lub jakikolwiek ze składników pomocniczych leku. Oprócz tego do przeciwwskazań należą:

• przyjmowanie inhibitorów monoaminooksydazy (MAO) w ciągu 14 dni przed wzięciem pierwszej dawki leku,
• choroby serca (m.in.: zaburzenia rytmu serca, choroba niedokrwienna serca),
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby tarczycy (nadczynność tarczycy),
• przerost gruczołu krokowego i związane z nim trudności w oddawaniu moczu,
• cukrzyca.

Szczególną ostrożność w przyjmowaniu efedryny należy również zachować:

• w ciąży lub w okresie karmienia piersią,
• u pacjentów ze stwierdzoną jaskrą,
• w przypadku pacjentów mających schorzenia nadnerczy,
• w przypadku stwierdzenia ciężkiej postaci astmy,
• przy przyjmowaniu innych leków, a także suplementów diety i preparatów ziołowych,
• u osób starszych.

Jak stosować efedrynę?

Efedryna to lek, który może mieć różne formy podania – tabletki, roztwory do wstrzykiwań, krople donosowe, syrop. Sposób podania i dawka zależą od: charakteru dolegliwości, wieku, masy ciała pacjenta i chorób współistniejących. Z tego względu w przypadku stosowania efedryny należy zawsze przestrzegać zaleceń lekarza.

Zazwyczaj jednak dawkowanie u osób dorosłych prezentuje się następująco:

• Krople do nosa – 1–3 krople do każdego otworu nosowego; do 5 razy na dobę, nie dłużej niż przez 5 dni.
• Doustnie (syrop lub tabletki) – 50–100mg/dobę.
• Domięśniowo lub podskórnie – do 150 mg na dobę w dawkach podzielonych.
• Dożylnie – do 30 mg na dobę w dawkach podzielonych.

W przypadku dzieci dawkowanie lekarz ustala indywidualnie.

Skutki uboczne – efedryna

Jak w przypadku każdego leku, również po zastosowaniu efedryny mogą wystąpić różnego rodzaju niepożądane skutki uboczne. Pacjenci najczęściej zgłaszają:

• kołatanie serca,
• tachykardię,
• wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
• biegunki,
• nudności i wymioty,
• bóle i zawroty głowy,
• wzmożone pragnienie,
• utratę apetytu,
• trudności w oddawaniu moczu,
• nadpobudliwość,
• bezsenność,
• nadmierne pocenie się.

Z kolei w przypadku długotrwałego stosowania efedryny w formie donosowej może dojść do wystąpienia przewlekłego przekrwienia błony śluzowej nosa.

Czy efedryna to psychotrop?

Efedryna jest substancją sympatykomimetyczną – pod względem struktury i aktywności podobną do amfetaminy, zaliczana jest więc do grupy tzw. prekursorów. Z tego względu zasady postępowania w przypadku jej podawania są takie same jak w przypadku psychotropów oraz narkotyków.

Efedryna wykazuje też właściwości pobudzające. Pamiętać należy, że w przypadku długotrwałego jej stosowania mogą wystąpić u pacjenta objawy uzależnienia.

Czy efedryna wchodzi w interakcje z innymi lekami?

Efedryna wchodzi w interakcje między innymi z takimi preparatami, jak:

• inhibitory MAO (także inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny),
• metyldopa,
• eta-blokery,
• deksametazon,
• leki przeciwpadaczkowe,
• barbiturany i inne leki nasenne,
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
• leki obniżające ciśnienie krwi,
• leki przeciwcukrzycowe, np. metformina,
• leki przeciwastmatyczne,
• oksytocyna.

Z tego względu należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach, w tym również suplementach diety i preparatach ziołowych. Efedryna może dawać również pozytywne wyniki w testach antydopingowych.

Leki z efedryną w Polsce

Na polskim rynku farmaceutycznym dostępne są 3 rodzaje leków zawierających w składzie efedrynę:

• krople do nosa o stężeniu 1% lub 2% – np. Efrinol;
• syrop lub tabletki doustne – np. Tussipect;
• roztwór do wstrzykiwań – np. Ephedrinum hydrochloricum.

Każdy z tych preparatów dostępny jest wyłącznie na receptę.

Dostępną bez recepty alternatywą dla leków zawierających efedrynę są wieloskładnikowe preparaty zawierające pseudoefedrynę. Są one stosowane głównie w łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy. Ze względu na podobne do edfedryny działanie, farmaceuta może w ramach jednorazowej sprzedaży wydać jedynie 720 mg pseudoefedryny.