Inhibitory MAO (monoaminooksydazy) – co to jest, działanie, interakcje z lekami, skutki uboczne i dieta

Inhibitory MAO – co to jest i kiedy się je stosuje?

Inhibitory monoaminooksydazy, bo tak brzmi pełna nazwa inhibitorów MAO, to związki o podobnej, dwupierścieniowej budowie chemicznej. Można spotkać się również z określeniem pochodzącym z języka angielskiego – monoamine oxidase inhibitors. Dzieli się je na trzy generacje, które różnią się działaniem i właściwościami oraz wywołują różne interakcje i skutki uboczne.

Niektóre inhibitory MAO występują w naturze jako naturalne substancje w roślinach o charakterze alkaloidów. Możemy dostać je bez recepty w roślinach takich jak: ruta stepowa, miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba), czarna porzeczka, męczennica i dziurawiec.

Działanie inhibitorów MAO polega na hamowaniu aktywności enzymów oksydazy monoaminowej. Należy wyjaśnić, że monoaminooksydaza jest enzymem występującym naturalnie w ludzkim organizmie i odpowiada za rozkład neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina, adrenalina, noradrenalina, tyramina, fenyloetyloamina i benzyloamina.

Ze względu na to, do jakich enzymów monoaminooksydaza wykazuje powinowactwo, wyróżniamy:

• MAO-A (typu A) – wpływa na deaminację (rozkład poprzez eliminację grupy aminowej) serotoniny, adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy i tyraminy;
• MAO-B (typu B)– wpływa na rozkład serotoniny, dopaminy, fenyloetyloaminy, benzyloaminy.

Dlatego też inhibitory MAO dzielimy na inhibitory MAO-A i MAO-B – poprzez zahamowanie aktywności poszczególnych enzymów zmniejsza się ich wpływ na neuroprzekaźniki, a tym samym wzrasta ich stężenie w organizmie.

Zaburzenia monoaminooksydazy prowadzą do chorób takich jak: depresja, parkinsonizmy i niedociśnienie tętnicze, kiedy to obserwuje się obniżone stężenie neuroprzekaźników. Inhibitory MAO mają właściwości zwiększające ich stężenie, dlatego znajdują zastosowanie w leczeniu wymienionych schorzeń.

Przeczytaj też: Zoloft – wskazania do stosowania

Inhibitory monoaminooksydazy – I generacja

I generacja inhibitorów monoaminooksydazy to nieselektywne i nieodwracalne inhibitory MAO, co oznacza, że działają na ogół neuroprzekaźników – bez względu na to, jakie zaburzenie występuje przy konkretnym schorzeniu.

Leki z tej generacji były niegdyś stosowane przy leczeniu gruźlicy. Po zaobserwowaniu ich wpływu na enzymy monoaminowe stały się pierwszymi lekami na depresję, które miały potwierdzone medycznie działanie. Niestety IMAO I generacji wywoływały wiele skutków ubocznych i stosunkowo szybko zaniechano ich stosowania. Niektóre substancje z I generacji są jednak nadal stosowane. Do tej podgrupy zaliczamy:

• pochodne hydrazyny: iproniazyd, fenelzynę, izokarboksazyd;
• tranylcyprominę.

Sprawdź: DMT – jak działa ta substancja?

Inhibitory MAO – leki II generacji

Inhibitory MAO II generacji odróżniają się od swoich poprzedników selektywnością, czyli wybiórczym działaniem na poszczególne grupy neuroprzekaźników, co zwiększa możliwości dostosowania ich właściwości do konkretnego schorzenia. Przykładem zastosowania inhibitorów MAO II generacji są selegilina i rasagilina, podawane w połączeniu z innymi lekami w przypadku choroby Parkinsona, gdy spada działanie lewodopy na wskutek wyczerpania dawki. Do tej generacji zaliczamy inhibitory:

• nieodwracalne, selektywne względem MAO-A: klorgilina,
• nieodwracalne, selektywne względem MAO-B: selegilina.

Sprawdź: Dutilox – lek z duloksetyną

III generacja inhibitorów monoaminooksydazy

III generacja inhibitorów monoaminooksydazy należy do najnowszych i najczęściej stosowanych leków z tej grupy. Ich działanie jest nie tylko selektywne względem typu monoaminooksydazy, ale również odwracalne w przeciwieństwie do I i II generacji. Oznacza to, że leki te hamują aktywność monoaminooksydazy na 24 godziny, a nie na 14 dni, jak wcześniejsze generacje.

Preparaty zawierające III generację IMAO są powszechnie stosowane w leczeniu zespołów depresyjnych (również z towarzyszącym lękiem) oraz fobii społecznych. Wykazują właściwości, takie jak:

• poprawa nastroju,
• zwiększenie aktywności psychomotorycznej,
• ułatwienie snu,
• poprawa zdolności koncentracji,
• zmniejszenie uczucia wyczerpania psychicznego i fizycznego.

Do III generacji IMAO zaliczamy inhibitory:

• selektywne względem MAO-A: moklobemid, toloksaton, amiflamina,
• selektywne względem MAO-B: lazabemid.

Inhibitory MAO – interakcje i opinie o działaniu

Inhibitory MAO budzą kontrowersyjne opinie – są to skuteczne leki na depresję oraz wykazują korzystne właściwości w terapii łączonej przy chorobie Parkinsona, ale jednocześnie niosą duże ryzyko interakcji.

Głównym problemem dla osób stosujących inhibitory monoaminooksydazy jest konieczność szczególnej dbałości o rodzaj spożywanych posiłków, ponieważ interakcje dotyczą nie tylko innych leków, lecz również związków zawartych w pożywieniu.

MAOI, poprzez blokowanie monoaminooksydazy, hamują rozkład związku o nazwie tyramina. Jest to amina powszechnie występująca w przyrodzie, która w dużych stężeniach wpływa na uwalnianie noradrenaliny i adrenaliny. W konsekwencji dochodzi do wzrostu ciśnienia, a nawet krwawienia śródczaszkowego. Dawka śmiertelna tyraminy to 6 mg.

Przedawkowanie tyraminy może dawać poniższe objawy:

• ból głowy,
• bóle zamostkowe,
• hipertermia,
• zaburzenia widzenia,
• spowolnienie psychoruchowe,
• tachykardia,
• sztywność karku,
• wymioty,
• niepokój,
• lęk,
• dreszcze,
• bladość,
• pocenie się,
• zapaść.

Może dojść również do krwawienia śródczaszkowego w wyniku nagłego wzrostu ciśnienia, zawału serca, udaru lub śpiączki.

Interakcja między inhibitorami MAO a tyraminą stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, dlatego podczas przyjmowania leków z tej grupy należy zachować szczególną ostrożność i postępować ściśle według zaleceń lekarza. Jednak nie dotyczy to wszystkich IMAO, np. rasigilina stosowana przy chorobie Parkinsona nie ma wpływu na tyraminę.

Inhibitory MAO – dieta

Tyramina powstaje w wyniku rozkładu białek w czasie fermentacji pożywienia, dlatego duże ilości tego związku znajdują się w serach, stąd interakcja tyraminy z inhibitorami MAO często określana jest jako „efekt serowy ”.

Zaleca się przyjmowanie inhibitorów MAO po posiłku oraz wykluczenie z diety produktów, takich jak:

• sery – głównie pleśniowe i dojrzewające, camembert, cheddar, brie i ementaler,
• piwo, wino, szampan,
• czekolada,
• ryby wędzone, marynowane,
• wędliny, wątroba,
• niektóre owoce: awokado, banany, figi,
• sos sojowy,
• rodzynki.

Inhibitory MAO – interakcje z lekami

Inhibitory monoaminooksydazy mogą wchodzić w interakcje również z innymi substancjami, dlatego przed stosowaniem IMAO należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach. Szczególnie niepożądana reakcja może nastąpić po połączeniu IMAO z inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Są to leki również stosowane przy depresji, które zwiększają poziom serotoniny, nazywanej hormonem szczęścia. Połączenie tych dwóch grup leków może wywołać tzw. efekt serotoninowy, czyli nadmierne stężenie serotoniny w mózgu. Pacjent może odczuwać wówczas lęk, niepokój i oszołomienie, może dochodzić także do halucynacji i skurczu mięśni.

Inhibitory MAO mogą nasilać działanie innych leków, dlatego często konieczne jest zmniejszenie dawkowania równolegle przyjmowanych preparatów lub całkowite ich odstawienie. Należą do nich również popularne środki przeciwbólowe dostępne bez recepty. Pod żadnym pozorem nie należy jednak samodzielnie redukować dawek, a jedynie poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.

Ryzyko nasilenia działań niepożądanych występuje m.in. po połączeniu I MAO z lekami, takimi jak:

• sympatykomimetyki,
• trójcykliczne leki przeciwdepresyjne,
• tryptany,
• dekstrometorfan,
• opioidowe leki przeciwbólowe,
• cymetydyna,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• ziele dziurawca i inne rośliny zawierające naturalne MAO.

Sprawdź też: Zespół dysfunkcji seksualnych po lekach antydepresyjnych

Inhibitory MAO – skutki uboczne

W trakcie terapii IMAO należy stosować ścisłe dawkowanie zalecone przez lekarza. Inhibitory MAO wykazują bowiem hepatotoksyczność, czyli toksyczny wpływ na wątrobę. Właściwości niepożądane różnią się w zależności od konkretnego leku z tej grupy i mogą to być m.in.:

• ból i zawroty głowy, migrena,
• zaburzenia snu – bezsenność lub nadmierne osłabienie,
• wzmożona pobudliwość, nerwowość,
• objawy grypopodobne,
• zmęczenie, nadmierne uspokojenie,
• niepokój, lęk,
• osłabienie albo omdlenie,
• nudności, wymioty, zaburzenia apetytu, zaparcia lub biegunki, bóle żołądkowo-jelitowe,
• tachykardia, palpitacja serca, niedociśnienie,
• wzmożona potliwość,
• niewyraźne widzenie,
• suchość w ustach, uczucie zmienionego smaku, zapalenie dziąseł, zapalenie jamy ustnej,
• szum uszny, parestezja, dyzartria (niewyraźna mowa),
• zgaga, zapalenie błony śluzowej żołądka,
• skurcze, ból dławicowy,
• napady zaczerwienienia twarzy, uczucie gorąca, duszność,
• objawy zapalenia żył, wysypka, skórna reakcja alergiczna, świąd,
• zapalenie spojówek,
• zaburzenie oddawania moczu, krwawienia z dróg rodnych, wydłużona menstruacja,
• udar mózgu, zawał serca, czerniak skóry.