Wiotkość stawów – przyczyny, objawy, leczenie, ćwiczenia przy hipermobilności stawów

Co to jest wiotkość stawów?

Wiotkość stawów jest również nazywana hipermobilnością stawów lub nadmierną ruchomością stawów. Charakterystycznym obrazem klinicznym tego zjawiska jest zwiększenie ruchomości w stawach ponad przyjęte normy. Osoby patrzące z boku mogą odnieść wrażenie, że stawy są giętkie. Statystycznie wiotkość stawów u dorosłych kobiet występuje częściej niż u mężczyzn, dotyczy głównie osób młodych. Występowanie hipermobilności stawów związane jest zatem z płcią, wiekiem oraz, jak wskazują badania, z pochodzeniem (rasą).

Wiotkość stawów to nie choroba genetyczna, a jedynie objaw wskazujący na dysfunkcję tkanki łącznej. W wyniku pewnych zdarzeń dochodzi do zaburzeń w budowie strukturalnej tkanki łącznej, co prowadzi do jej niewydolności. Tkanka łączna występuje w wielu miejscach organizmu ludzkiego, które są związane z motoryką ciała. Buduje między innymi: kości, chrząstki stawowe, więzadła, ścięgna oraz krążki stawowe. Składnikiem tkanki łącznej, która ulega patologicznej modyfikacji prowadzącej np. do nadmiernej ruchomości stawów, jest kolagen.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Hipermobilność – nabyta i wrodzona wiotkość stawów

Hipermobilność może dotykać jednego stawu lub większej ilość tych połączeń kostnych. Stąd mówi się o hipermobilności miejscowej oraz uogólnionej. Hipermobilność miejscowa jest z reguły związana z nabytą dysfunkcją tkanki łącznej, natomiast hipermobilność uogólniona oraz hipermobilność konstytucjonalna stawów – z wrodzoną – genetyczną patologią tej tkanki. Nadruchomość miejscowa, nabyta, charakteryzuje się zwiększeniem ruchu przeważnie w jednej płaszczyźnie lub nieznacznie we wszystkich kierunkach. Nadruchomość uogólniona wrodzona związana jest ze zwiększeniem zakresu ruchu we wszystkich kierunkach dla konkretnego stawu (np. wiotkość stawów nadgarstka, wiotkość stawów kolanowych).

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Przykładem hipermobilności miejscowej może być nadruchomość stawu powstała pod wpływem usztywnienia dwóch sąsiadujących stawów. Zwiększenie ruchomości w stawie pozwala na względne wyrównanie zakresu ruchu. Do hipermobilności miejscowej zalicza się również nadmierną ruchomość stawów powstałą w wyniku urazu takiego stawu.

Przykładem hipermobilności stawów o charakterze uogólnionym może być nadruchomość stawów powstała w wyniku intensywnych ćwiczeń związanych z rozciąganiem struktur stawowych prowadząc do zwiększonego zakresu ruchomości. Do tego typu nadruchmości stawu prowadzi intensywny wysiłek fizyczny związany z rozciąganiem. Charakterystycznymi dyscyplinami sportowymi predysponującymi do tego typu schorzenia jest balet oraz gimnastyka artystyczna.

Hipermobilność uogólniona jest spowodowana wrodzonym, genetycznym zaburzeniem kodowania białka tkanki łącznej. Patologiczna tkanka łączna prowadzi do nieprawidłowego kształtowania struktur stawowych. Dochodzi do zaburzeń rozluźnienia i kurczenia aparatu więzadłowego, ścięgnistego. Choroba tkanki łącznej obejmuje większość stawów obwodowych, a także osiowych, powodując hipermobilność kręgosłupa.

Przeczytaj: Strzelające stawy – czy wymagają leczenia?

ZHK – zespół hipermobilności konstytucjonalnej

ZHK oznacza zespół hipermobilności konstytucjonalnej. Jest to postać uogólniona i wrodzona wiotkości stawów. Pacjenci z tą przypadłością mają zwiększoną ruchomość w większości stawów. Dochodzi do rozluźnienia torebek stawowych oraz więzadeł stawów. Z tego powodu pacjenci są w większym stopniu podatni na skręcenia i zwichnięcia stawów.

Zespół hipermobilności konstytucjonalnej statystycznie częściej dotyczy osób młodych, szczególnie płci żeńskiej. Osoby z ZHK nie mają problemu z wykonaniem skłonu do przodu z położeniem dłoni na podłodze, przygięciem kciuka do przedramienia lub składaniem dłoni na plecach.

Towarzyszącymi objawami wiotkości stawów są:

• wady postawy, zwiększona kifoza tułowia, pogłębiona lordoza odcinka lędźwiowego kręgosłupa, skrzywienie kręgosłupa – tzw. hipermobilność kręgosłupa,
• koślawość stawów kolanowych lub przeprost w stawie kolanowym,
• płaskostopie, paluch koślawy.

W przebiegu zespołu hipermobilności stawów zauważa się częstsze występowanie objawów z poza układu szkieletowo-mięśniowego. Wrodzona patologia tkanki łącznej może powodować zwiększoną podatność na występowanie żylaków oraz przepuklin, kruchość naczyń krwionośnych (skłonność do powstawania siniaków), a także niektórych zaburzeń psychicznych – depresja, nerwica.

Łagodny zespół hipermobilności stawów – BHJS

BHJS, jest skrótem od angielskiej nazwy „Benign Hypermobility Joint Syndrom”, co oznacza łagodny zespół hipermobilności stawów. Jest to schorzenie związane z nieprawidłowymi proporcjami różnego rodzaju kolagenu w tkance łącznej. Do takiego stanu dochodzi w wyniku zaburzeń genetycznych. BHJS może być związany z wrodzonymi wadami genetycznymi, szczególnie w zespole Marfana, Ehlersa-Danlosa, Downa lub wrodzonej łamliwości kości.

Objawami BHJS jest nadmierny ruch w stawach połączony z uporczywym bólem stawów. Niekiedy dotyczy to jednego stawu, czasem kilku, a w najgorszym przypadku przyjmuje postać uogólnioną. Wiotkość w stawach może prowadzić do licznych zwichnięć lub podwichnięć. Występowanie dolegliwości bólowych wiąże się z wykonywaniem ruchu. Im więcej aktywności fizycznej tym większy ból. Szczególnie pacjenci skarżą się na bóle stawów kolanowych oraz skokowych, co może wynikać z faktu, iż w ciągu dnia są to najbardziej obciążone stawy podczas chodzenia oraz stania. Wiotkość stawów u dzieci daje dolegliwości bólowe szczególnie wieczorami i w nocy.

Wiotkie stawy – badania

Najważniejsze jest postawienie właściwej diagnozy przez specjalistę. Musi on zebrać bardzo dokładny wywiad, który uwzględni pytania o występujące objawy oraz ustali ewentualne przyczyny. Lekarz powinien zbadać wszystkie stawy oraz ocenić ich ruchomość czy jest fizjologiczna lub nadmierna. Bada się staw łokciowy, śródręczno-paliczkowy kciuka, stawy międzypaliczkowe palców oraz ruchomość kręgosłupa podczas skłonu w przód.

Są dwie najpopularniejsze skale diagnostyczne do badania pacjentów z podejrzeniem hipermobilności stawów; skala Beightona oraz kryteria Sachse’go. Należy również zbadać siłę mięśni oraz ich napięcie. Warto skierować pacjenta na podstawowe badania laboratoryjne, takie jak: morfologia krwi oraz te, które potwierdzą zapalne lub immunologiczne podłoże objawów (czynnik OB, czynnik reumatoidalny, immunoglobuliny). Można rozszerzyć diagnostykę o choroby o podłożu genetycznym.

Leczenie wiotkości stawów – ćwiczenia na nadmierną ruchomość w stawach

Problemem leczenia nadmiernej ruchomości stawów jest fakt, że nie ma ono leczenia przyczynowego. Zaburzeń strukturalnych kolagenu budującego tkankę łączną nie da się naprawić. Można natomiast podjąć odpowiednią terapię rehabilitacyjną pozwalającą na większą stabilizację stawów.

Należy mieć na uwadze, że przy wiotkości stawów ćwiczenia rozciągające są stanowczo przeciwwskazane. Mogą one bowiem powodować spotęgowanie hipermobilności stawów. Pod nadzorem fizjoterapeuty należy wykonywać ćwiczenia zwiększające siłę mięśniową oraz propriocepcję hipermobilnego stawu. Propriocepcja pozwala na ocenę ułożenia poszczególnych części ciała, przekazując ośrodkowi nadrzędnemu informację o napięciu mięśni, więzadeł zlokalizowanych w obrębie danego stawu, tzw. zmysł kinetyczny.

Ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową np. za pośrednictwem pływania lub jazdy na rowerze są niezwykle istotne w działaniu profilaktycznym nadruchomości stawów. Mięśnie bez aktywność fizycznej, rozluźniają się powodując zmniejszenie stabilności stawów.

Hipermobilność stawów – fizjoterpaia

Leczenie to przede wszystkim metody fizjoterapii, które opóźniają objawy choroby oraz przygotują układ kostno-mięśniowy osoby chorej na pojawienie się zmian degeneracyjnych. Najważniejsze to zachowanie jak najdłużej sprawności fizycznej, dlatego bardzo istotne są ćwiczenia lecznicze. Powinny być tak dobrane, aby wzmacniać siłę mięśniową zwłaszcza mięśni i tkanek posturalnych oraz stawów obwodowych. Absolutnie nie wykonujemy ćwiczeń rozciągających, aby nie pogłębiać hipermobilności. Zamiast nich - terapia propriocepcji, czyli czucia głębokiego oraz kontroli ruchów, by nie rozciągać tkanek okołostawowych. Należy kontrolować również równowagę mięśniową, żeby wskutek rozciągnięcia jednych partii mięśni, nie skurczyły się inne. Warto uprawiać sport, najlepiej taki który nie obciąża stawów, więc np. pływanie czy jazdę na rowerze. W razie występowania dolegliwości bólowych stawów stosujemy zabiegi działające przeciwbólowo np. krioterapia, ciepłe okłady, magnetoterapia, prądy TENS lub masaże.

Hipermobilność stawów u dzieci

Najczęściej wiąże się z genetyczną postacią wiotkości stawów. Na szczęście w młodym wieku choroba nie u każdego daje negatywne objawy związane z bólem czy z wyżej wymienionymi dolegliwościami z innych układów ciała. Chore dzieci często nie wiedzą o chorobie, a nawet nadruchomość stawów sprzyja im w uprawianiu sportu, zwłaszcza akrobatyki, gimnastyki artystycznej, sportów walki czy baletu. Dzieje się tak, gdyż ich układ mięśniowy jest bardzo wydolny, a tkanki miękkie są silne. Później jednak ma to swoje skutki, gdyż odzywają się związane ze sportem przeciążenia i mikrourazy z dzieciństwa. Warto uświadamiać dzieci oraz młodzież z hipermobilnością stawów o jej następstwach i pojąć szereg działań profilaktycznych, aby ich przygotować na ewentualne pogorszenie objawów.

Należy oszczędzać stawy i wybrać właściwy zawód, w którym unikną przeciążeń statycznych. Zrezygnować ze sportów sprzyjających rozciąganiu tkanek miękkich, a przerzucić się np. na pływanie czy nordic walking. Istotne są regularne ćwiczenia wzmacniające stabilizację centralną oraz mięśnie stawów obwodowych. Warto również kontrolować masę ciała oraz uzupełnić dietę w duże ilości witaminy E oraz mikroelementy (szczególnie magnez, selen, cynk).