Whiplash (smagnięcie biczem) – objawy i leczenie urazu kręgosłupa szyjnego po wypadku

Smagnięcie biczem – co to jest?

Smagnięcie biczem (whiplash-associated disorders; WAD) to zespół dolegliwości pojawiających się po wypadku komunikacyjnym, podczas którego doszło do gwałtownego odchylenia głowy w tył, do przodu lub na boki. Najczęściej opisywany uraz powstaje w sytuacji, gdy w tył pojazdu, w którym znajduje się ofiara, uderza inny samochód.

Po wypadku pojawia się szereg dolegliwości bólowych, które są konsekwencją urazu struktur kostnych, mięśni a nawet nerwów. W urazie tym zostaje zaburzona relacja między mięśniami podpotylicznymi a stawem skroniowo-żuchwowym. Najczęściej takie zjawisko obserwujemy u kierowców, ulegających wypadkom drogowym z uderzeniem od tyłu, tj. kiedy zachodzi nagły wyprost i zgięcie w odcinku szyjnym kręgosłupa.

Sprawdź również: Drętwienie lewej ręki i palców lewej ręki

Smagnięcie biczem – jak dochodzi do urazu?

W czasie uderzenia od tyłu dochodzi do kompresji segmentu C5-C6. Następuje niekontrolowane, natychmiastowe odchylenie głowy ku tyłowi. Wpływa to degenerująco na stawy międzywyrostkowe.

Uraz szyi powoduje dolegliwości bólowe w okolicy podpotylicznej (z tyłu głowy) oraz w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego. Pacjenci wspominają o bólu szyi i karku. Dochodzi do urazu mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, mięśni pochyłych oraz długiego szyi. Ten komunikacyjny uraz kręgosłupa szyjnego występuje najczęściej i należy do najpoważniejszych w skutkach uszkodzeń po wypadku samochodowym.

Przy tego typu zdarzeniach możemy starać się o uzyskanie odszkodowania od firmy ubezpieczeniowej z tytułu szkody o charakterze majątkowym, wynikających z poniesionych kosztów leczenia oraz fizjoterapii. O tym, ile procent uszczerbku na zdrowiu zostanie przyznane, decyduje indywidualnie orzecznik z firmy ubezpieczeniowej.

Zobacz też: Czym różni się wypuklina od przepukliny?

Uraz kręgosłupa szyjnego po wypadku z boku i od przodu

Oprócz opisywanego tu urazu kręgosłupa szyjnego powstałego z mechanizmu uderzenia w tył samochodu, możliwe są także uszkodzenia powstałe w sytuacji, gdy siła zadziała z boku pojazdu lub z przodu.

Podczas uderzenia od przodu klatka piersiowa uderza o kierownicę, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamania żeber i mostka. Towarzyszący temu ból pojawia się w międzyłopatkowej okolicy klatki piersiowej. Dolegliwości te mogą przenosić się także do kończyny górnej. Często dochodzi do zaburzeń w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego, co może powodować także ból w okolicy szyi. Na skutek gwałtownej kompresji na stawy nadgarstkowe trzymające kierownicę może dojść do pojawienia się zespołu cieśni nadgarstka.

Uderzenie z boku powoduje nagłe, boczne zgięcie szyi, wskutek czego dochodzi do nadmiernego rozciągnięcia mięśni okolicy łopatki oraz mięśnia czworobocznego. Tu także może dojść do poważnych uszkodzeń kręgosłupa szyjnego i bólu karku . Oprócz tego głowa ulega urazowi na skutek nagłego uderzenia o szybę. Uszkodzeniu ulegają także ramię, łokieć i klatka piersiowa, staw biodrowy oraz kolanowy po stronie uszkodzenia.

Whiplash – objawy neurologiczne urazu szyi

U pacjentów po urazach typu whiplash można zaobserwować następujące objawy:

• ograniczenie ruchomości odcinka szyjnego kręgosłupa;
• osłabienie funkcji stabilizacyjnej więzadeł;
• drętwienie, mrowienie w obrębie rąk oraz stóp – najczęściej segmenty C6, C7 w przypadku objawów w obrębie rąk; w przypadku stóp jest to objaw przeniesiony, związany najczęściej z dysproporcją napięcia mięśniowego;
• ból o charakterze promieniującym do okolicy ramienia, przedramienia oraz ręki;
• zawroty i bóle głowy;
• ból szyi i karku;
• podwyższone napięcie spoczynkowe mięśni;
• obecność aktywnych mięśniowo-powięziowych punktów spustowych (wrażliwe, tkliwe miejsca kumulacji bólu);
• uszkodzenie stawów: skroniowo-żuchwowych, segmentów kręgosłupa C2-C3, C6-C7, stawów międzywyrostkowych, barkowo-obojczykowych;
• uszkodzenie splotu ramiennego;
• zespół górnego otworu klatki piersiowej;
• czucie „sztywnych” mięśni, zwłaszcza po całej nocy, po przebudzeniu;
• osłabienie siły mięśniowej, głównie w rękach.

Warto wspomnieć, że obecność mięśniowo-powięziowych punktów spustowych będzie potęgować objawy bólowe, promieniując do odległych okolic ciała, a także może dawać objawy ze strony AUN (autonomicznego układu nerwowego). Mięśniami najbardziej uszkodzonymi po urazie typu smagnięcie biczem są: mostkowo-obojczykowo-sutkowy, mięśnie pochyłe, czworoboczny grzbietu, dźwigacz łopatki.

Smagnięcie biczem – badania i diagnostyka

Do badań i testów stosowanych w diagnostyce urazu biczowego i uszkodzeń szyjnego odcinka kręgosłupa typu smagnięcie biczem należą badania:

• odruchów ścięgnistych, okostnych,
• czucia powierzchownego,
• ocena bólu w skali VAS,
• siły mięśniowej w skali Lovetta,
• palpacyjne obecności mięśniowo-powięziowych punktów spustowych (badanie dotykiem i uciskiem),
• ENG (elektroneurografia),
• EMG (elektromiografia).

Smagnięcie biczem – rehabilitacja, fizjoterapia

Rehabilitacja pacjenta po urazie szyi typu whiplash polega na wprowadzaniu działań o charakterze przeciwbólowym oraz takich, które będą zwiększać zakres ruchu, a także siłę mięśniową pacjenta. W tym celu stosuje się zabiegi z zakresu fizykoterapii, głównie celem zniwelowania objawów bólowych (ultradźwięki, pole magnetyczne).

Terapia z pacjentem powinna być nakierowana na rozluźnianie mięśniowo-powięziowych punktów spustowych. Z powodzeniem w tego typu dolegliwościach stosuje się terapię tkanek miękkich, terapię manualną, poizometryczną relaksację mięśni, technikę schłodzenia i rozciągnięcia oraz terapię czaszkowo-krzyżową. Podczas pracy z pacjentem zaleca się stosowanie mniej intensywnych technik pracy, ponieważ bardziej agresywne działania mogą przyczynić się do ich złej tolerancji.

Uraz biczowy – leczenie

Odpowiednio dobrane ćwiczenia, połączone z podawaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych, przynoszą lepsze efekty niż stosowanie unieruchomienia w postaci kołnierza typu miękkiego. Dodatkowego zaopatrzenia ortopedycznego potrzebują zazwyczaj pacjenci w ostrej fazie dolegliwości bólowych, gdzie kołnierz ortopedyczny spełni funkcję stabilizacyjną i ograniczy obecne podczas poruszania się wstrząsy. Profilaktycznie zaleca się stosowanie w autach indywidualnie dopasowanych zagłówków lub dodatkowych poduszek w okolicach odcinka szyjnego kręgosłupa.

Urazy odcinka szyjnego kręgosłupa należą do z najczęściej pojawiających się dolegliwości, destrukcyjnie wpływających na cały układ ruchu. W postępowaniu terapeutycznym przy uszkodzeniach typu whiplash najpewniej sprawdzają się działania nieinwazyjne oraz „nieurazowe”. Z tego też powodu do pracy z pacjentem warto włączyć techniki czaszkowe oraz metody pracy na tkankach miękkich.