Osteopenia – przyczyny, objawy i leczenie niskiej gęstości kości

Osteopenia a gęstość kości

Pozornie wydawać by się mogło, że układ szkieletowy jest strukturą niepodlegającą – szczególnie po zakończeniu dorastania – większym przemianom. W rzeczywistości jest jednak zdecydowanie inaczej. Kościec w trakcie życia człowieka podlega bardzo wielu modyfikacjom.

W idealnych fizjologicznych warunkach procesy rozkładu kośćca są w równowadze z procesami kościotworzenia. Jednak wskutek różnorodnych schorzeń, nieodpowiedniej diety czy efektu ubocznego zażywanych leków może dochodzić do zaburzeń gęstości kości.

W medycynie najbardziej znane są dwa problemy związane z małą gęstością kości – są nimi osteoporoza i osteopenia. Zarówno w przypadku osteoporozy, jak i w przebiegu osteopenii dochodzi do obniżenia gęstości kości.

Co to jest osteopenia? To stan charakteryzujący się obniżeniem gęstości mineralnej kości, w którym mamy do czynienia z mniejszym natężeniem zaburzeń struktury kośćca niż w przypadku osteoporozy (ale może stanowić on wczesne stadium osteoporozy). Podkreślenia wymaga jednak fakt, że nie u każdej osoby z osteopenią ostatecznie rozwija się osteoporoza.

Osteopenia – jakie są przyczyny tej choroby kości?

Przyczyn zmniejszenia mineralnej gęstości kości i związanej z nimi osteopenii wyróżnia się stosunkowo dużo. Znaczenie w patogenezie problemu mają chociażby uwarunkowania genetyczne – tendencję do wystąpienia schorzenia możemy odziedziczyć po rodzicach.

Wpływ na pojawianie się tej choroby kości mają również hormony. Niedobór estrogenów czy niedostateczna ilość testosteronu sprzyjają pojawieniu się osteopenii.

Na etiopatogenezę małej gęstości kości wpływ ma również dieta. Osteopenii sprzyjać może niedostateczna podaż do organizmu – wraz z pożywieniem – takich składników, jak witamina D czy wapń.

Wyróżnić można wiele różnych czynników ryzyka osteopenii – należą do nich:

• okres pomenopauzalny u kobiet,
• palenie tytoniu,
• nadużywanie alkoholu,
• stosowanie niektórych leków (przede wszystkim glikokortykosteroidów i niektórych preparatów przeciwpadaczkowych),
• mała aktywność fizyczna.

Wśród czynników predysponujących do wystąpienia osteopenii wymienia się również przewlekłe choroby zapalne (np. reumatoidalne zapalenie stawów) oraz stany upośledzonego wchłaniania składników odżywczych z przewodu pokarmowego.

Osteopenia – objawy – złamania i łamliwość kości

Zagrożenie związane z osteopenią bywa stosunkowo duże – wynika to choćby z tego, że mała gęstość kości doprowadza do zwiększonej łamliwości. Problem jednak w tym, że objawy osteopenii są przez długi czas w fazie „utajenia”: gęstość kości pacjenta może stale się zmniejszać, a pacjent może nie być tego w ogóle świadomy.

Zdarzają się też sytuacje, gdy chorzy z osteopenią doświadczają bólów kości, są to jednak rzadkie przypadki.

Na podejrzenie osteopenii może naprowadzić wystąpienie u pacjenta złamania kości w sytuacji, w której teoretycznie nie powinno do niego dojść.

Tendencja do łamliwości kości może u chorych z osteopenią być tak duża, że złamania pojawią się u nich po nawet bardzo błahych urazach. Najbardziej typowymi lokalizacjami złamań w przebiegu tego problemu są kręgi kręgosłupa oraz biodro.

Densytometria – osteopenia czy osteoporoza?

Pacjent z podejrzeniem osteopenii kierowany jest na badanie gęstości kości (densytometria). Wykorzystuje się w nim promieniowanie rentgenowskie i bazuje na ocenie gęstości mineralnej, np. kręgów kręgosłupa czy szyjki kości udowej.

Podczas badania kości, jakim jest densytometria, gęstość kości mierzona jest wskaźnikiem T-score. Wykazuje on kolejną różnicę pomiędzy osteopenią a osteoporozą – jest nią wartość T-score. Osteopenię rozpoznaje się, kiedy wskaźnik wynosi pomiędzy -1 a -2,5. Kiedy wartość jest niższa od -2,5, wówczas stawiane jest rozpoznanie osteoporozy.

Osteopenia – leki na słabe, kruche kości

Nie wszystkie osoby, u których zdiagnozowana zostanie ta choroba kości wymagają wdrożenia leczenia. Lekarze konieczność zastosowania leczenia osteopenii oceniają indywidualnie, bazując m.in. na stanie zdrowia pacjenta oraz na wartości jego wskaźnika T-score.

Czasami dla poprawy gęstości kości wystarczające jest zadbanie o odpowiednią dietę na kości, bogatą w wapń i witaminę D. Wymienione substancje znaleźć można w produktach mlecznych (m.in. w maśle, jogurtach i serach), a także w warzywach (np. w brokułach) czy w produktach zwierzęcych (np. w rybach).

W razie gdy konieczne jest leczenie farmakologiczne, pacjentom zaoferować można kilka różnych leków. Do preparatów na słabe, kruche kości, które są stosowane u chorych z osteopenią, należą bisfosfoniany, kalcytonina, denosumab, teryparatyd, hormonalna terapia zastępcza.

Jak zapobiegać osteopenii i niskiej gęstości kości?

Istnieje możliwość zmniejszenia ryzyka wystąpienia osteopenii. W tym celu należy zadbać o dostarczanie z pokarmem podstawowych składników odżywczych ważnych dla rozwoju kości, czyli wspomnianych już wcześniej – witaminy D i wapnia.

Zapobiegać osteopenii i związanej z nią zwiększonej łamliwości kości można także poprzez redukowanie czynników ryzyka. Na przykład rzucenie palenia papierosów i ograniczenie ilości spożywanego alkoholu (który przyczynia się do zmniejszenia przyswajania wapnia) w znaczący sposób zmniejsza ryzyko pojawienia się tego problemu ze strony kości. Wskazane jest również zaprzestanie picia kawy, która zwiększa utratę wapnia.

Jeśli chodzi o zapobieganie osteopenii, ćwiczenia oraz aktywność fizyczna nie pozostają bez znaczenia – nawet regularne spacery wpływają korzystnie na gęstość kości.