Nadmierne pragnienie określa się jako polidypsja. Objaw ten charakterystyczny jest dla cukrzycy, kiedy to pojawia się silne pragnienie. Zaburzenia endokrynologiczne, takie jak nadczynność tarczycy czy moczówka prosta także powodują odczucie silnego pragnienia. Polidypsji zazwyczaj towarzyszy wielomocz, czyli nadmierne wydalanie moczu. Bywa, że nadmierne pragnienie ma podłoże psychiczne.
Nadmierne pragnienie (polidypsja) – przyczyny i leczenie
Spis treści
Polidypsja, czyli nadmierne pragnienie
Polidyspja to medyczne określenie oznaczające nadmierne pragnienie, którego skutkiem jest przyjmowanie bardzo dużych ilości płynów (chorzy potrafią wypić 5–6, a nawet więcej litrów płynów w ciągu doby). Polidypsji w zdecydowanej większości przypadków towarzyszy poliuria, czyli zwiększone wydalanie płynów z organizmu (znacznie zwiększone oddawanie moczu).
Jest ona jednym z charakterystycznych objawów towarzyszących cukrzycy, zwłaszcza tej niewyrównanej. Spotykana jest także u pacjentów z moczówką prostą oraz u tych z zaburzeniami endokrynologicznymi.
Może mieć również podłoże psychiczne. Polidypsja bardzo często jest objawem świadczącym o istnieniu choroby, dlatego też nigdy nie wolno jej ignorować, zwłaszcza jeśli utrzymuje się przez dłuższy okres czasu. Nie wolno popadać jednak w panikę – wzmożone pragnienie może pojawić się również w stanie pełnego zdrowia. Dzieje się tak na przykład po intensywnym wysiłku fizycznym, w upalne dni, czy też po spożyciu potraw bardzo słonych i pikantnych, a także w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu.
Wzmożone pragnienie w cukrzycy
Cukrzyca jest zdecydowanie najczęściej spotykaną przyczyną występowania wzmożonego pragnienia; dotyczy to zwłaszcza cukrzycy typu 1. Polidypsja jest jednym z trzech objawów charakterystycznych dla cukrzycy, zwłaszcza tej niewyrównanej.
Dwa pozostałe objawy to poliuria i niezamierzone chudnięcie i spadek masy ciała. Tak częste występowanie polidypsji w cukrzycy wynika z towarzyszącego tej chorobie wielomoczu będącego pośrednio wykładnikiem podwyższonego poziomu cukru we krwi. Przy zwiększonej utracie płynów organizm, aby zrekompensować straty, a tym samym nie doprowadzić do wystąpienia odwodnienia, które może być groźne w skutkach, daje sygnały pod postacią zwiększonego pragnienia, skutkującego zwiększonym przyjmowaniem płynów.
Polidypsja a schorzenia endokrynologiczne
Nadmierne pragnienie może być jednym z objawów schorzeń, w których dochodzi do zaburzeń w gospodarce hormonalnej. Przykładem takich chorób są moczówka prosta i nadczynność tarczycy.
Moczówka prosta – do jej najbardziej charakterystycznych objawów zaliczamy nadmierne pragnienie, zwiększone wydalanie moczu oraz niezdolność do zagęszczania moczu. Wyróżniamy dwie postaci moczówki prostej: centralną i nerkową. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z zaburzeniami prowadzącymi do zmniejszenia syntezy i wydzielania hormonu antydiuretycznego (wazopresyny). Przyczyną są najczęściej choroby nowotworowe przysadki mózgowej i mózgu oraz urazy głowy. Natomiast w drugim przypadku (moczówka nerkowa) wydzielanie tego hormonu pozostaje prawidłowe, natomiast dochodzi do zaburzeń odpowiedzi cewek nerkowych na działanie wazopresyny. Przyczynami mogą być choroby nerek, w tym przewlekła choroba nerek oraz schorzenia dotyczące cewek nerkowych.
Nadczynność tarczycy – polidypsja jest jednym z możliwych objawów świadczących o nieprawidłowościach pracy tarczycy. Inne objawy to między innymi: permanentne uczucie zmęczenia, niezamierzona utrata masy ciała, kołatania serca, uczucie gorąca, wilgotna, spocona skóra, zaburzenia snu, rozdrażnienie, nerwowość. Najczęściej spotykaną przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa–Basedowa. Nadmierne pragnienie jest w tym przypadku w dużej mierze uwarunkowane stanem ciągłego pobudzenia organizmu, który potrzebuje większych niż normalnie ilości płynów, aby zaspokoić swoje potrzeby. Dodatkowo wystąpieniu polidypsji w przebiegu nadczynności tarczycy sprzyja występująca w jej przebiegu hiperkalcemia (nadmierny poziom jonów wapnia w surowicy krwi).
Polidypsja psychogenna
Polidypsja psychogenna jest to jednostka chorobowa, w której nadmierne spożywanie płynów nie jest spowodowane przyczynami organicznymi, tylko zaburzeniami psychicznymi. Schorzenie to często występuje u dzieci, które w ten właśnie sposób odreagowują stresujące dla nich sytuacje. Dotyczy to też części osób dorosłych, wyjątkowo podatnych na stres. Przy jego wysokim poziomie i odczuciu suchości w ustach pacjenci ci zwiększają ilość spożywanych płynów. Zachowanie takie przynosi chwilową poprawę samopoczucia i daje uczucie kontroli nad własnym ciałem.
Polidypsja psychiczna towarzyszy także pacjentom cierpiącym na nerwice i chorym na schizofrenię, aczkolwiek należy podkreślić fakt, że nie jest ona typowym objawem tych jednostek chorobowych. Rozpoznanie tego schorzenia jest stawiane na zasadzie wykluczenia – oznacza to, że dopóki nie wykluczymy istnienia jakiejkolwiek patologii mogącej objawiać się polidypsją, dopóty nie możemy postawić rozpoznania polidypsji psychogennej. W leczeniu niezwykle istotną rolę przypisuje się wyeliminowaniu sytuacji stresowych i budzących niepokój chorego. Dobre efekty przynosi także pomoc psychologiczna.
Inne przyczyny nadmiernego pragnienia
Do innych, rzadziej spotykanych przyczyn polidypsji zaliczyć należy hiperkalcemię. Jest ona stanem, w którym stężenie wapnia zjonizowanego w organizmie przekracza 1,3 mmol/l, a stężenie wapnia w surowicy wynosi ponad 2,7 mmol/l. Istnieje bardzo wiele stanów chorobowych prowadzących do rozwoju hiperkalcemii.
Do tych o największym znaczeniu klinicznym zaliczamy:
- choroby nowotworowe (oraz przerzuty nowotworów złośliwych do kości),
- zaburzenia gospodarki hormonalnej (pierwotna nadczynność przytarczyc, nadczynność tarczycy, niedoczynność kory nadnerczy),
- przedawkowanie witaminy A i D,
- przyjmowanie niektórych leków (diuretyki tiazydowe, tamoksyfen).
Objawy hiperkalcemii nie są zbyt charakterystyczne. Zaliczamy do nich, poza polidypsją: brak apetytu, nudności, wielomocz, chudnięcie, zaparcia, zmiany w zapisie EKG, osłabienie, senność. Leczenie hiperkalcemii w dużej mierze zależy od przyczyny, która ją wywołała.
Nadmierne pragnienie a moczówka
Zdaniem eksperta
Moczówka prosta jest chorobą, w której dochodzi do wytwarzania i wydalania bardzo dużej ilości moczu w ciągu doby – ilość ta może sięgać nawet kilkunastu litrów. Istota choroby polega na braku lub niedoborze hormonu antydiuretyczego, czyli wazopresyny lub braku oddziaływania receptorów cewek nerkowych na ten hormon. W pierwszym przypadku mówi się o moczówce prostej pochodzenia centralnego. Natomiast w drugim przypadku mówi się o moczówce prostej pochodzenia nerkowego. Niezależnie od przyczyny dochodzi do zaburzenia procesu zagęszczania moczu, stąd duże wytwarzane jego objętości o niskim ciężarze właściwym.
Moczówka prosta centralna może być wrodzona i dziedziczy się jako postać autosomalna dominująca lub autosomalna recesywna. Może być także chorobą nabytą w wyniku procesów chorobowych albo czynników zewnętrznych, które niszczą podwzgórze (miejsce syntezy wazopresyny), np. przez nowotwory, urazy głowy, krwawienia domózgowe, poporodowe uszkodzenie przysadki. W moczówce prostej pochodzenia nerkowego stwierdza się brak oddziaływania receptorów wazopresyny w cewkach nerkowych, mimo prawidłowego stężenia tego hormonu we krwi.
Moczówka prosta pochodzenia nerkowego również może być wrodzona, ale wtedy dotyczy tylko mężczyzn. Najczęściej jednak jest nabyta w wyniku przewlekłych chorób nerek, zaburzeń elektrolitowych, np. może wystąpić przy dużych stężeniach wapnia we krwi, czy niskich stężeniach potasu. Wywołać ją mogą również niektóre leki, takie jak lit, glibenklamid, forscarnet (po wyeliminowaniu dyselektrolitemii i leków zaburzenia zagęszczania moczu ustępują) oraz może się ona pojawić u kobiet w ciąży jako przyczyna wydzielania przez łożysko wazopresynazy, która rozkłada endogenną wazopresynę. Postać nabyta ma zachowaną częściową zdolność zagęszczanie moczu, stąd też diureza dobowa nie jest tak obfita jak w postaciach wrodzonych.
W leczeniu moczówki prostej pochodzenia centralnego stosuje się egzogenną wazopresynę, a w przypadku moczówki pochodzenia nerkowego należy prowadzić bilans płynów oraz uzupełniać straty wodne i elektrolitowe.
Opublikowano: 30.10.2014;
aktualizacja: 24.10.2019
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Paweł Stacha
Lekarz
Jest absolwentem Wydziału Lekarskiego w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Obecnie pracuje jako młodszy asystent w Oddziale Chorób Wewnętrznych Zespołu Szpitali Miejskich w Chorzowie oraz jako lekarz w Poradni Rejonowej w Rudzie Śląskiej. Zainteresowania medyczne – choroby wewnętrzne – głównie gastroenterologia i endokrynologia. W wolnym czasie pływa, jeździ na rowerze i na nartach.
157
Komentarze i opinie (0)