Chudnięcie i spadek masy ciała

Infekcje a spadek masy ciała

Spadek masy ciała o niewyjaśnionej przyczynie jest zawsze niepokojącym objawem, który powinien skłonić do wizyty u lekarza. Zasadnicze przyczyny chudnięcia są dwie: do organizmu dostarczana jest zbyt mała ilość kalorii lub są one zbyt szybko spalane, co może dziać się z wielu powodów.

W pierwszej kolejności należy przyjrzeć się, czy poza spadkiem masy ciała obecne są inne objawy, np. gorączka, cechy infekcji układu oddechowego czy moczowego, a może biegunka lub wymioty w przebiegu infekcji żołądkowo-jelitowej. Każda, banalna nawet choroba przeziębieniowa może odbić się na masie ciała, ponieważ w większości przypadków osoba chora nie ma apetytu, gorączka, ból gardła, brzucha czy po prostu złe samopoczucie skutecznie zniechęcają do jedzenia. Ponadto wymioty czy biegunka, same w sobie powodując odwodnienie organizmu, bezpośrednio wpływają negatywnie na masę ciała pacjenta. W stanie choroby organizm spala także więcej kalorii.

W sytuacji opisanej powyżej ubytek masy ciała nie jest przewlekły, po ostrym okresie choroby powinna nastąpić regeneracja organizmu, powrót do sposobu odżywiania sprzed choroby. W związku z tym masa ciała szybko wraca do wartości wyjściowej.

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Chudnięcie u dzieci

U maluchów chwilowy brak apetytu i spadek masy ciała może wynikać z ząbkowania. Bolesność dziąseł utrudnia przeżuwanie, dzieci marudzą więc przy jedzeniu i niechętnie przyjmują wszelkie stałe posiłki. Również każdy stan zapalny w jamie ustnej (np. zwykła afta) może działać podobnie. Są to również problemy chwilowe, a powrót apetytu i wyjściowej masy to tylko kwestia czasu.

U dzieci infekcje znacznie bardziej niż u dorosłych odbijają się na chęci do jedzenia, szczególnie ból gardła skutecznie zniechęca najmłodszych do spożywania pokarmów stałych, jak i do picia, co może przełożyć się na chwilowy spadek masy ciała.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Jakie choroby mogą powodować nadmierne chudnięcie?

Najbardziej na masę ciała wpływają niewątpliwie problemy gastrologiczne. Należy zwrócić uwagę na ewentualne bóle brzucha, na to, czy nie zmienił się charakter stolca, konsystencja i częstość jego oddawania, a także czy nie ma w nim krwi czy śluzu. W tej sytuacji konieczne może okazać się badanie kału, a w razie potrzeby diagnostyka w kierunku:

• zapalenia błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, refluksu żołądkowo-przełykowego;
• przewlekłych nieswoistych chorób zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
• celiakii i innych zespołów złego wchłaniania;
• chorób pasożytniczych;
• nowotworów przewodu pokarmowego.

Jeżeli utracie masy ciała towarzyszy silne pragnienie i częste oddawanie moczu, może to sugerować cukrzycę. Pomiar stężenia glukozy we krwi będzie w tej sytuacji niezbędny.

Kolejnym tropem w przypadku spadku masy ciała jest funkcjonowanie tarczycy. W nadczynności tarczycy często obserwuje się chudnięcie (nadmiar hormonów tarczycy powoduje zwiększenie i przyspieszenie metabolizmu). Poza tym towarzyszą mu przyspieszone bicie serca, nadmierne pocenie, biegunki, wytrzeszcz oczu (charakterystyczny dla choroby Gravesa-Basedowa, która jest chorobą o podłożu autoimmunologicznym), drżenie rąk, uczucie niepokoju, rozdrażnienia.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza przyspieszone bicie serca?

Inna choroba z kręgu chorób endokrynologicznych to guz chromochłonny nadnercza, wydzielający katecholaminy (np. adrenalina, noradrenalina). Objawy mogą być podobne do nadczynności tarczycy: szybsze bicie serca, wysokie ciśnienie tętnicze krwi, bóle głowy, uczucie niepokoju, bóle brzucha, nudności, wymioty. Pacjenci mają przyspieszony metabolizm, dlatego także chudną.

Jeżeli spadkowi masy ciała towarzyszy ogólne osłabienie, bladość, powiększenie węzłów chłonnych, bóle kończyn, łatwe siniaczenie się, może to sugerować problem hematologiczny (choroby krwi) lub hematoonkologiczny (rozwojowi nowotworów w różnych lokalizacjach towarzyszy nadmierny spadek masy ciała), co wymaga jak najszybszej konsultacji z lekarzem.

Czasami utrata masy ciała występuje w połączeniu z innymi objawami, takimi jak smutek, apatia, brak zainteresowania rzeczami, które wcześniej dawały radość, płaczliwość, brak apetytu, problemy ze snem. Wtedy może to sugerować problemy emocjonalne pod postacią zaburzeń nastroju czy reakcję na stres. W takich okolicznościach należy skonsultować się z psychiatrą.

Choroby nowotworowe również mogą objawiać się spadkiem masy ciała. Jest to związane ze zwiększonym zapotrzebowaniem energetycznym organizmu już w początkowym okresie rozwoju choroby. Ponadto chudnięcie wynika z innych objawów mogących towarzyszyć chorobom nowotworowym, takich jak zaburzenia łaknienia, dolegliwości brzuszne (nudności, wymioty, biegunki, zaparcia). Nie są to jednak objawy charakterystyczne i mogą świadczyć też o wielu innych, nieonkologicznych problemach.

Szybkie chudnięcie można zaobserwować w przebiegu wielu chorób przewlekłych (przewlekła choroba nerek, niewydolność krążenia, niewydolność wątroby, choroby neurologiczne). Spadek masy ciała jest efektem wyniszczenia organizmu chorobą, a dodatkowo nasilają to zaburzenia łaknienia (mogące być efektem samego procesu chorobowego lub ubocznym działaniem leków).

Spadek masy ciała a zaburzenia odżywiania

Często, szczególnie u nastolatek i młodych kobiet, chudnięcie jest celowe, a działania w tym kierunku są skrywane przed najbliższymi. Kobiety (ale także mężczyźni, choć znacznie rzadziej), postrzegają siebie jako grube, nieatrakcyjne, nie akceptują siebie, chcą być idealne.

Nie zawsze przybiera to skrajną formę anoreksji, ale trzeba być bardzo ostrożnym. Należy zaniepokoić się, jeśli osoba opuszcza wspólne posiłki, przygotowuje je sobie samodzielnie, chcąc mieć kontrolę nad każdym składnikiem. Często pacjenci cierpiący na zaburzenia odżywiania mówią bliskim, że jedli już poza domem, a w rzeczywistości głodzą się. Dodatkowo poza dietą chorzy zaczynają intensywnie ćwiczyć.

Ten rodzaj zaburzeń wymaga wnikliwej obserwacji pacjenta przez rodzinę, ponieważ szybko wychwycona anoreksja pozwoli uniknąć skrajnego wyniszczenia organizmu, umożliwi wczesne wdrożenie leczenia psychiatrycznego i psychoterapii, a wszystko to zwiększa szansę wyleczenia, które niestety nie zawsze jest proste.

Chudnięcie a aktywność fizyczna i sport

W przypadku podjęcia większej niż zwykle aktywności fizycznej, intensywnego uprawiania jakiegoś sportu, prawdopodobne jest, że odbije się to na masie ciała. Tym bardziej, jeśli intensywnemu wysiłkowi nie będzie towarzyszyła zmiana diety na odpowiednią do nowego zapotrzebowania na kalorie i substancje odżywcze.

W tej sytuacji dobrze jest udać się do lekarza rodzinnego czy dietetyka, aby zasięgnąć porady jak zaplanować prawidłowo zbilansowaną dietę. Nadmierna utrata masy ciała przy uprawianiu sportu nie jest wskazana, gdyż niedobory składników odżywczych nie są w stanie nie tylko zaspokoić zapotrzebowanie energetyczne, ale także nie pozwalają na budowanie masy mięśniowej i utrzymanie zdrowych stawów.

Co zrobić w przypadku nadmiernego chudnięcia?

Jeżeli bez uchwytnej przyczyny dochodzi do spadku masy ciała, należy udać się do lekarza, który po zebraniu dokładnego wywiadu ukierunkuje proces diagnostyczny. W zależności od podejrzeń może to być:

• morfologia krwi obwodowej,
• wskaźniki stanu zapalnego,
• stężenie hormonów tarczycy,
• badanie kału,
• posiew kału,
• badanie parazytologiczne.

W razie konkretnych podejrzeń lekarz pokieruje do specjalisty, np. gastrologa, endokrynologa czy psychiatry.

Gdy badania laboratoryjne nie pozwolą na postawienie diagnozy i ustalenie przyczyny nadmiernego chudnięcia, lekarz może zlecić wykonanie badań dodatkowych, w tym obrazowych. Wówczas wykonuje się na przykład:

• gastroskopię,
• kolonoskopię,
• USG jamy brzusznej,
• tomografię komputerową.