Glukoza (cukier) na czczo – badanie, co oznacza wysoki i niski?

Poziom glikemii – niski i wysoki cukier

Poziom glukozy we krwi, czyli glikemia, powinien być utrzymywany w zakresie fizjologicznych stężeń. Zarówno podwyższony cukier we krwi, jak i cukier obniżony prowadzi do zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Po spożyciu posiłku dostarczającego glukozę wzrasta poziom cukru we krwi. Stanowi to sygnał dla trzustki, aby rozpocząć syntezę insuliny – hormonu obniżającego poziom glukozy.

Jeśli natomiast poziom glukozy we krwi jest zbyt niski – wtedy trzustka syntetyzuje glukagon, hormon o działaniu antagonistycznym do insuliny. Glukagon dociera do wątroby, gdzie uwalnia glukozę z depozytów glikogenu. Tak precyzyjny mechanizm kontroli poziomu glukozy we krwi – zarówno na czczo, jak i po posiłku – umożliwia utrzymanie prawidłowej glikemii we krwi. Zaburzenie tych mechanizmów prowadzi do rozwoju hipoglikemii bądź cukrzycy.

Zobacz też: Ultradźwiękowa terapia cukrzycy – przyszłość w leczeniu cukrzycy?

Glukoza na czczo – kiedy wykonać badanie?

Oznaczanie poziomu cukru we krwi na czczo wykonywane jest rutynowo w ramach badań okresowych do pracy czy badań profilaktycznych. Istnieją także inne wskazania do oznaczania glukozy we krwi. Najważniejsze z nich to:

• objawy hiperglikemii (wysokiej glikemii): wzmożone pragnienie, oddawanie dużych ilości moczu, świąd skóry, częste infekcje intymne u kobiet, zakażenia grzybicze skóry i błon śluzowych, senność,
• objawy hipoglikemii (niskiego cukru): osłabienie, drżenie mięśniowe, zawroty głowy, omdlenia, przyspieszenie akcji serca, zaburzenia widzenia,
• występowanie cukrzycy w rodzinie,
• wysokie ryzyko rozwoju cukrzycy: nadwaga bądź otyłość, nadciśnienie, hiperlipidemia we krwi,
• kontrolne oznaczanie glikemii na czczo w ciąży.

Oznaczanie glukozy we krwi wykonywane jest także w celu monitorowania przebiegu cukrzycy ciążowej lub kontrolowania terapii cukrzyka.

Cukier na czczo – jak przebiega oznaczanie stężenia?

Poziom cukru we krwi na czczo i w dowolnym momencie dnia może być oznaczany w laboratorium, a także w warunkach domowych, w ramach samokontroli glukometrem.

Najczęściej wykonywane jest badanie glukozy we krwi na czczo – badanie to jest podstawowym testem diagnozującym cukrzycę. Jak się przygotować do oznaczenia glukozy we krwi?

W celu oznaczenia poziomu glikemii we krwi pobierana jest próbka krwi żylnej, pobranej po minimum ośmiogodzinnej przerwie w spożywaniu posiłków. Dobrze jest także unikać intensywnego wysiłku w dniu poprzedzającym badanie glukozy we krwi. Wskazana jest także rezygnacja ze spożycia w dniu poprzedzającym badanie alkoholu oraz tłustych czy bardzo słodkich potraw.

Oznaczanie glukozy we krwi na czczo może stanowić element bardziej rozbudowanego badania, jakim jest doustny test obciążenia glukozą, w przebiegu którego podawane jest 75 g glukozy.

Czas oczekiwania na wynik badania glukozy we krwi to jeden dzień. Jeśli wykonywane jest bez skierowania, cena wynosi około 6–8 zł.

Glikemia na czczo – norma

Prawidłowy poziom glukozy we krwi to 3,9–5,5 mmol/l (70–99 mg/dl). Jeśli wykonywany jest doustny test tolerancji glukozy (OGTT), prawidłowy wynik jest następujący:

• glukoza na czczo: 3,9–5,5 mmol/l,
• glukoza we krwi 2 godziny po podaniu 75 g glukozy: poniżej 7,8 mmol/l (140 mg/dl).

Uzyskanie nieprawidłowego wyniku badania glukozy na czczo powinno skłonić do pogłębienia diagnostyki.

Wysoki cukier na czczo w ciąży

Jeśli stwierdzana jest wysoka glukoza na czczo w ciąży, osiągająca wartość 100–125 mmol/l, należy wcześniej wykonać doustny test obciążenia glukozy, nie czekając do 24.–28. tygodnia ciąży. W takim terminie OGTT wykonany może być w przypadku prawidłowego stężenia glukozy we krwi na czczo. Cukrzycę ciężarnych rozpoznaje się, jeśli po 2 godzinach od podania 75 g glukozy poziom cukru we krwi przekroczy 153 mmol/l.

Coraz częściej analizowany jest także poziom glukozy we krwi po 1 godzinie od podania 75 g glukozy (zgodnie z najnowszymi wytycznymi PTD). Wtedy cukrzycę rozpoznaje się przy wartościach glukozy powyżej 180 mmol/l.

Jeśli natomiast cukier na czczo w ciąży przekroczy wartość 126 mmol/l, należy powtórzyć oznaczenie na czczo. Dwukrotne uzyskanie glukozy na czczo powyżej 126 mmol/l jest podstawą do rozpoznania cukrzycy.

Co oznacza wysoki cukier na czczo?

Podwyższona glikemia na czczo we krwi określana jest mianem hiperglikemii. Interpretacja podwyższonej glukozy jest następująca:

• jeśli poziom cukru na czczo wynosi 5,6–6,9 mmol/l (100–125 mg/dl), wówczas stwierdzana jest nieprawidłowa glikemia na czczo (dawniej ten stan określany był jako stan przedcukrzycowy);
• jeżeli poziom cukru na czczo przekroczy 7 mmol/l (126 mg/dl) w dwóch oznaczeniach – stwierdzana jest cukrzyca.

W przypadku zdiagnozowania nieprawidłowej glikemii na czczo zalecane jest wykonanie doustnego testu tolerancji glukozy. Jeśli po 2 godzinach od jej podania poziom cukru we krwi wynosi 7,8–11,1 mmol/l (140–199 mg/dl), diagnozowana jest nieprawidłowa tolerancja. Jeśli natomiast glukoza przekracza 11,1 mmol/l (200 mg/dl) – rozpoznawana jest cukrzyca.

Inne przyczyny hiperglikemii, niezwiązane z cukrzycą to: terapia glikokortykosteroidami, stres, infekcje, zbyt obfite posiłki, rak trzustki, zespół Cushinga, akromegalia.

Niski cukier na czczo – co to znaczy?

Obniżony poziom glukozy we krwi określany jest mianem hipoglikemii. U osób chorych na cukrzycę najczęściej wynika z zażycia zbyt wysokich dawek leków hipoglikemizujących bądź przyjęcia zbyt wysokiej dawki insuliny. U osób, które nie cierpią na cukrzycę, zbyt niski poziom glukozy we krwi najczęściej jest efektem pominięcia kilku posiłków.

Inne przyczyny hipoglikemii to:

• stosowanie niektórych leków (Trama, beta-adrenolityki, niektóre antybiotyki),
• spożywanie alkoholu,
• niedoczynność tarczycy,
• niewydolność kory nadnerczy,
• zbyt intensywna aktywność fizyczna.

Jedną z często występujących obecnie przypadłości jest tzw. hipoglikemia reaktywna, pojawiająca się najczęściej w 3–4 godziny po posiłku. Na skutek nieregularnego spożywania posiłków, a także zbyt dużego spożycia słodyczy czy kofeiny dochodzi do zaburzeń funkcji trzustki. Po spożyciu posiłku narząd wydziela niewspółmiernie duże ilości insuliny, co prowadzi do zbyt niskiego stężenia glukozy we krwi.