Nerwica – czym jest? Objawy i leczenie zaburzeń nerwicowych

Nerwica – czym jest?

Termin odnosi się do poważnych problemów natury psychicznej. Nerwica to zespół zaburzeń nerwicowych (lękowych), którym często towarzyszą natrętne myśli, silny niepokój, niezrozumiały lęk czy uczucie rozdrażnienia. Zaburzenia nerwicowe mogą mieć różny przebieg, te występujące pod postacią somatyczną są najczęściej związane z reakcją na ciężki stres. Jak podają wiarygodne źródła, objawy nerwicy przejawia nawet 30% populacji.

Z chorobą zmaga się około 8 milionów Polaków. Schorzenie określane mianem zaburzeń lękowych lub nerwicowych występuje w niemal każdej grupie wiekowej. Nerwica jest najczęściej rozpoznawana u osób w wieku 25-45 lat. Zaburzenia nerwicowe mają zarówno dzieci, jak i młodzi dorośli czy seniorzy. Problem ten dotyczy przedstawicieli obojga płci. Częściej jednak pojawia się u kobiet.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Zaburzenia lękowe – różne oblicza

Nerwica nie powoduje urojeń, omamów czy halucynacji, ale może powodować somatyczne dolegliwości, a także problemy ze snem czy napadami lęku. Stany lękowe i ataki paniki mogą mieć różne podłoże. Jedną z przyczyn są zaburzenia osobowości wynikające z bardzo niskiej samooceny, spożywanie substancji aktywnych, problemy ze zdrowiem fizycznym lub choroby genetyczne. Pacjent zazwyczaj zdaje sobie sprawę z tego, że w wielu przypadkach jego reakcje nie mają uzasadnienia. Zaburzenia nerwicowe mogą przyjmować różną postać: od strachu przed wyjściem z domu i spotkaniami z ludźmi po lęk przed konkretnymi zwierzętami czy sytuacjami. Objawem zaburzeń nerwicowych są również natrętne myśli czy powtarzanie pewnych czynności.

Sprawdź również: Anoreksja – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie znamy rodzaje zaburzeń nerwicowych?

Fobia społeczna

Znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. Zaliczana jest do zaburzeń lękowych, które są często mylone z nadmierną nieśmiałością. Osoby zmagające się problemami w postaci fobii społecznej odczuwają paraliżujący lęk przed wystąpieniami publicznymi czy strach przed zainicjowaniem rozmowy. Zazwyczaj obawiają się oceny, potencjalnej krytyki i upokorzenia ze strony innych. Osobom borykającym się z tym problemem zwykle towarzyszy nasilona reakcja wegetatywna. Do najczęstszych objawów tego zaburzenia należy: pocenie się, ucisk w gardle, czerwienienie, kołatanie serca, ścisk żołądka, mdłości, parcie na pęcherz.

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Fobia specyficzna

To zaburzenie psychiczne, które charakteryzuje się niewytłumaczalnym lękiem przed konkretnym obiektem lub sytuacją. Do popularnych objawów fobii specyficznej zalicza się przyspieszony oddech, kołatanie serca, obawę przed omdleniem. Chory zwykle zdaje sobie sprawę z irracjonalności odczucia nadmiernego strachu. Mimo to unika kontaktu z bodźcem stresogennym.

Rodzaje fobii specyficznych:

• zwierzęce – m.in. strach przed wężami czy pająkami,
• sytuacyjne – lęk wysokości, klaustrofobia,
• związane ze środowiskiem – np. lęk przed burzą,
• typu krew/ zranienie.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)

Charakteryzują się występowaniem nawracających i natrętnych myśli lub czynności odczuwanych jako niechciane. Obsesje mają charakter nasilony, a także są trudne do skontrolowania. Osoba doświadczająca zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych często zdaje sobie z ich irracjonalności i czuje wstyd. Obsesjami można nazwać:

• natrętną niepewność – np. czy drzwi zostały zamknięte,
• silny lęk – przed brudem, zarazkami czy zanieczyszczeniami,
• luminacje – wielogodzinne zastanawianie się nad jednym tematem, w tym trudność w podjęciu decyzji,
• nieakceptowalne zachowania seksualne – na przykład chęć obnażenia się w miejscu publicznym.

Natomiast kompulsje pojawiają się zazwyczaj w odpowiedzi na trudne do skontrolowania myśli. Zwykle są bezsensowne i zawstydzające. Mogą służyć do redukcji odczuwanego lęku. Osoba z kompulsjami czuje się zmuszona wykonywać powtarzające się rytuały, takie jak: obsesyjne mycie rąk, natrętne sprawdzanie wszystkiego, nawracające poprawianie i porządkowanie, dążenie do określonego układu przedmiotów, powtarzanie pewnych fraz. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne są często określane jako nerwica natręctw. Pacjent stara się wykonywać wszystkie czynności perfekcyjnie, przez co traci bardzo dużo czasu. Według dotychczasowych badań, na nerwice natręctw chorują tak samo mężczyźni, jak i kobiety.

Przeczytaj więcej na temat: Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Zazwyczaj występuje u osób, które doświadczyły lub były świadkiem traumatycznego zdarzenia. Na przykład uczestniczyły w wypadku samochodowym, katastrofie ekologicznej czy zostały ofiarą brutalnej napaści. Zespół stresu pourazowego może wystąpić także u osoby, która nagle dowiaduje się o śmierci bliskiej osoby. Zaburzenie psychiczne tego typu powoduje często trudności z zasypianiem lub koncentracją, nerwowość, nadmierną czujność i reakcję na zaskoczenie. Osoby dotknięte PTSD mają zazwyczaj problem z przypomnieniem sobie traumatycznego wydarzenia lub podejmują próbę uniknięcia wszystkiego, co jest z nim związane.

Nerwica lękowa – zespół lęku uogólnionego (GAD)

Należy do grupy zaburzeń nerwicowych, które zwykle utrzymują się co najmniej 6 miesięcy. Lęk wolnopłynący występuje u 5-8% populacji ogólnej. Pacjent zamartwia się nie tylko aktualnymi problemami, ale też potencjalnym zagrożeniem lub nieszczęściem. Próby radzenia sobie z napięciem i stresem okazują się nieskuteczne, przez co utrudniają codzienne funkcjonowanie. Zaburzenia lękowe uogólnione mogą wywołać napięcie mięśniowe, zaburzenia snu, palpitacje serca lub drżenie ciała. Do pozostałych objawów należy, m.in.: suchość w ustach, uczucie dławienia się, strach przed śmiercią czy utratą kontroli, poczucie dyskomfortu w klatce piersiowej.

Przeczytaj więcej na temat: Nerwica lękowa – objawy, przyczyny, leczenie

Przyczyny zaburzeń nerwicowych

Etiologia nerwicy jest dość złożona. Za przyczynę większości zaburzeń lękowych uznaje się czynniki środowiskowe. U podłoża nerwicy znajdują się różnego rodzaju konflikty wewnętrzne lub sprzeczności pomiędzy potrzebami a oczekiwaniami. Przyczyny egzogenne, czyli pochodzenia zewnętrznego, stanowią ok. 70% wszystkich przypadków zaburzeń nerwicowych. Mogą też być spowodowane brakiem należytej opieki rodzicielskiej w dzieciństwie. Zaburzenia nerwicowe rozwijają się często na skutek zbyt wygórowanych oczekiwań względem dziecka i konieczności zaspokajania ambicji opiekunów. Mogą pojawić się w sytuacji, gdy nieodporna na stres osoba jest poddawana ciągłej presji.

Oprócz przyczyn egzogennych, za istotny czynnik rozwoju zaburzeń lękowych uznaje się uwarunkowania genetyczne. Oznacza to, że nerwica może być dziedziczna. Badania naukowe potwierdzają, że geny mają największy wpływ na rozwój zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Należy też wspomnieć, że osobowość kształtuje się intensywnie w dzieciństwie. Jej dynamiczny rozwój przypada na 5-6 rok życia. Do zaburzeń lękowych predysponują następujące typy osobowości: anankastyczna, lękliwa czy histrioniczna. Spośród pozostałych przyczyn nerwic warto wymienić choroby psychiczne oraz stres. Natręctwa, obsesje i kompulsje często towarzyszą schizofrenii lub depresji endogennej.

Objawy nerwicy

Zaburzenia nerwicowe mogą mieć charakter przewlekły, nawracający albo nasilający się w stresujących momentach życia. Aby zdiagnozować nerwicę, konieczna jest obserwacja zarówno psychicznych, jak i fizycznych objawów u pacjenta. Dolegliwości natury psychicznej mogą poważnie utrudniać funkcjonowanie oraz mieć silny wpływ na wykonywanie obowiązków zawodowych. Oprócz problemów w pracy, pacjent często odczuwa konieczność wycofania społecznego. Głównym objawem nerwicy jest doświadczanie lęku o bardzo dużym nasileniu. Pacjenci skarżą się na ciągłe zmęczenie i niepokój.

Somatyczne objawy nerwicy:

• przyspieszony oddech lub bicie serca,
• drżenie mięśni,
• wzmożoną potliwość,
• suchość ust,
• uczucie kłucia w klatce piersiowej,
• obfite pocenie się,
• zaczerwienienie skóry,
• częste oddawanie moczu,
• bóle nerwicowe głowy czy brzucha,
• uderzenia gorąca.

Do symptomów nerwicowych zalicza się także zaburzenia emocjonalne, takie jak: poczucie zagrożenia, huśtawka nastrojów, drażliwość, irytacja, wewnętrzne napięcie. U niektórych pacjentów mogą występować ataki paniki czy zaburzenia snu.

Leczenie nerwicy – metody

W przypadku objawów somatycznych na początku trzeba wykluczyć wszelkie zmiany organiczne – m.in. problemy z układem trawienia i wrzody żołądka. Leczeniem nerwicy zajmuje się lekarz psychiatra, psycholog kliniczny lub psychoterapeuta. Istotną rolę odgrywa w tym przypadku terapia, która powinna być dostosowana do objawów i stopnia ich nasilenia. Najlepsze efekty można uzyskać łącząc leczenie psychoterapeutyczne z farmakologicznym. Warto mieć na uwadze, że leki jedynie tłumią objawy zaburzeń lękowych. Jeśli pacjent chce popracować nad przyczynami nerwicy, powinien rozpocząć terapię w placówce typu Centrum Zdrowia Psychicznego.

Psychoterapia w nerwicy

Profesjonalna pomoc terapeuty jest bardzo efektywną strategią leczenia zaburzeń nerwicowych. Może przebiegać równocześnie z farmakoterapią i wówczas jest najskuteczniejsza w leczeniu nerwicy. Spotkania z terapeutą mogą mieć formę konsultacji psychologicznych lub psychoterapii. Dużą popularnością i skutecznością cieszy się terapia poznawczo-behawioralna. Metoda ta może być stosowana przy wielu zaburzeniach. Podczas takiej terapii pacjent zaczyna dostrzegać wzorce swojego zachowania, a także pracuje nad zmianą sposobu myślenia. Poza tym jest bardziej skupiony na rozwiązaniu problemów. Psychoterapia poznawczo-behawioralna opiera się na zadaniach, ćwiczeniach, edukacji i bywa zorientowana na cel, jakim jest rozpoznanie negatywnych myśli czy przekonań, zaobserwowanie ich zgubnego wpływu oraz próba wyeliminowania lęku.

Do innych polecanych metod leczenia nerwic należy także terapia:

• psychodynamiczna – zorientowana na wyeliminowanie impulsów i rozwiązanie problemów emocjonalnych,
• Gestalt – polegająca na uwolnieniu wszystkich emocji,
• psychoanalityczna – skoncentrowana na analizie procesów podświadomych.

Farmakoterapia nerwicy

W przypadku nasilenia się symptomów, bardzo pomocne bywa leczenie farmakologiczne prowadzone przez lekarza psychiatrę. Polecane jest zwłaszcza osobom z silnymi lękami, utrudniającymi codzienne funkcjonowanie. Farmakoterapia sprawdzi się także w przypadku pacjentów, którzy z ważnych powodów nie mogą podjąć psychoterapii. Jakie leki stosuje się w leczeniu nerwicy? Lekarz psychiatra najczęściej przepisuje choremu preparaty zaliczane do tzw. antydepresantów. Farmakoterapia jest dobierana indywidualnie do każdego pacjenta. Najskuteczniejsza jest, gdy przebiega równocześnie z psychoterapią.

Leki stosowane w nerwicach:

• Leki przeciwdepresyjne, które wpływają na działanie neuroprzekaźników, takich jak: serotonina, noradrenalina i dopamina. Farmaceutyki o działaniu przeciwlękowym nie uzależniają, wpływają pobudzająco na nastrój i napęd psychoruchowy. Są bezpieczne w stosowaniu oraz skuteczne w działaniu.
• Leki przeciwlękowe z grupy benzodiazepin zmniejszają objawy lęku oraz bezsenność. Jednak nie mogą być stosowane zbyt długo, ponieważ powodują uzależnienie. Przede wszystkim pomagają zredukować napięcie, ale nadają się do pomocniczego leczenia.

Jak długo trwa leczenie nerwicy?

Czas oczekiwania na pierwsze efekty wynosi zwykle 2-4 tygodni. Antydepresanty trzeba zażywać regularnie i zgodnie z zaleceniami lekarza. Pacjenci często samodzielnie zmniejszają dawki lub odstawiają preparaty w momencie, gdy zauważą poprawę. To poważny błąd, który grozi nawrotem choroby. Wielu psychiatrów zaleca przyjmowanie antydepresantów przez około 2 lata.

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej