Psychastenia – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Psychastenia – co to jest?

Zaburzenia nerwicowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną należą do najbardziej interesujących problemów psychiatrycznych. Wynika to choćby z różnorodności jednostek, które zaliczają się do tej grupy. Należą do nich fobie specyficzne (np. lęk przed pająkami czy zespół lęku uogólnionego), jak i schorzenia, które mają niespecyficzne objawy (m.in. w przypadku zaburzeń lękowych ich objawem może być nie tylko lęk, ale i częstsze ziewanie czy epizody nagłego oziębienia dłoni czy stóp).

Zaburzenia nerwicowe to bardzo wiele różnych jednostek. Do tych, które są w pewien sposób szczególne, z pewnością można zaliczyć tę, którą obecnie określa się jako neurastenię, a w przeszłości nazywano psychastenią. Zaburzenia neurasteniczne w medycznej literaturze pojawiły się w drugiej połowie XIX wieku, a jedną z osób, które były zainteresowane tymi właśnie problemami, był neurolog George Miller Beard.

Termin „neurastenia lękowa” wziął się od greckiego słowa asthenos, które tłumaczy się jako „słaby”. W dosłownym ujęciu neurastenia oznacza więc osłabienie nerwów. Tak też pierwotnie opisywano tę jednostkę – tłumaczono, iż pojawia się ona wtedy, gdy na skutek zadziałania różnych czynników dochodzi do wyczerpania ludzkich nerwów.

Z pewnością powyższy opis można uznać za dość enigmatyczny. Ogólnie można powiedzieć, że istotą psychastenii jest znacznego stopnia zmęczenie. Bierze się ono zasadniczo znikąd – pacjent może przebywać przez cały dzień w domu, a jednocześnie może się wtedy czuć tak, jakby cały dzień poświęcił bardzo ciężkiej pracy fizycznej.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Psychastenia – jakie są przyczyny?

Do dziś nie udało się ustalić, co prowadzi do neurastenii. Pierwotnie sugerowano, że występowanie psychastenii związane jest ze skrajnym wyczerpaniem fizycznym i psychicznym organizmu. Później próbowano dokonywać powiązań pomiędzy przebyciem różnych infekcji a neurastenią.

Podejmowano również próby sprawdzenia, czy wpływ na występowanie neurastenii mogą mieć dziedziczone przez nas geny. Mimo wielu różnych badań, należy ostatecznie stwierdzić, że etiologia neurastenii pozostaje nieznana.

Można powiedzieć, że w przypadku psychastenii ostatecznie wytworzyły się niejako dwa nurty. Początkowo rozpoznanie „nerwica psychasteniczna” widniało w obu powszechnie wykorzystywanych klasyfikacjach medycznych, czyli w ICD oraz w amerykańskiej DSM. Z amerykańskiej klasyfikacji neurastenia w końcu jednak zniknęła – zastąpił ją podobny, aczkolwiek odmienny od psychastenii problem, którym jest zespół chronicznego zmęczenia. Obecnie kryteria rozpoznania neurastenii widnieją już tylko w klasyfikacji ICD-10.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Psychastenia – objawy

Z neurastenią powiązanych jest bardzo wiele różnych terminów: jako ich przykłady można podać osobowość neurasteniczną czy depresję neurasteniczną.

Wspomina się również o takim zaburzeniu jak zespół neurasteniczno-depresyjny. Taka terminologia nie wzięła się znikąd – otóż w przebiegu neurastenii występować mogą bardzo różnorodne objawy. Podstawowym problemem, do którego prowadzi psychastenia jest zmęczenie. Pacjent może doświadczać go wręcz stale, zdarza się, że zmęczenie nie ustępuje nawet pomimo dużej ilości odpoczynku.

Poza uczuciem zmęczenia, innymi objawami neurastenii mogą być:

• uczucie napięcia,
• rozdrażnienie,
• bóle brzucha,
• zaburzenia erekcji,
• wzrost potliwości,
• kołatania serca,
• zaburzenia snu, np. w postaci problemów z zasypianiem,
• zwiększona pobudliwość na różne bodźce (pacjent może np. skarżyć się, że ciągle razi go światło czy też bardzo źle znosić głośniejsze dźwięki),
• zaparcia lub biegunki.

Na jeszcze wiele innych dolegliwości mogą skarżyć się osoby, u których wystąpi nerwica. Objawy neurologiczne w przebiegu neurastenii również mogą się pojawiać – u pacjentów występować mogą m.in. uporczywe bóle głowy, parestezje czy zawroty głowy.

Psychastenia – rozpoznanie

Teoretycznie wydawać by się mogło, że rozpoznać neurastenię jest stosunkowo łatwo, w praktyce jednak jest odwrotnie. Opisane wyżej dolegliwości mogą pojawiać się nie tylko u tych pacjentów, u których wystąpiły zaburzenia nerwicowe. Objawy podobne do tych, które związane są z psychastenią, obserwować można w przebiegu wielu schorzeń zarówno somatycznych, jak i psychicznych. W przypadku pierwszych z wymienionych jako przykłady można podać choroby kardiologiczne i neurologiczne.

Jeżeli zaś chodzi o zaburzenia psychiczne, które należy różnicować z neurastenią, to wspomnieć tutaj trzeba przede wszystkim o innych zaburzeniach lękowych oraz o zaburzeniach depresyjnych.

Kiedy już wykluczone zostaną inne potencjalne przyczyny występujących u pacjenta dolegliwości, przed postawieniem diagnozy neurastenii konieczne jest jeszcze wzięcie pod uwagę tego, od jak dawna występują u niego nieprzyjemne objawy. Według klasyfikacji ICD-10 neurastenię można rozpoznać wtedy, gdy dolegliwości utrzymują się przez minimum 3 miesiące.

Psychastenia – leczenie

Pacjent, który zmaga się z nieprzyjemnymi dolegliwościami, będzie szukał sposobów na to, aby wyleczyć problem, którym jest neurastenia. Leki tutaj jednak raczej nie pomogą – owszem, czasami osobom zmagającym się z psychastenią zalecane są farmaceutyki (np. leki przeciwdepresyjne), jednak nie są one wtedy wykorzystywane w celu leczenia samej psychastenii. Preparaty takie są zalecane pacjentom, u których współistnieją inne – poza neurastenią – zaburzenia psychiczne, np. właśnie zaburzenia depresyjne.

Podstawową metodą leczenia psychastenii jest psychoterapia. Różne jej techniki mogą być zalecane osobom z neurastenią: jednym pacjentom poleca się terapię psychoanalityczną, innym zaś poznawczo-behawioralną. Korzystny wpływ na stan pacjentów mogą mieć również rozmaite ćwiczenia relaksacyjne lub po prostu odpoczynek. Warto tutaj podkreślić, że pacjent, u którego rozpoznano psychastenię, powinien starać się dążyć do zminimalizowania stresu doświadczanego w codziennym życiu.

Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej

Bibliografia:

• Jarema M., Rabe-Jabłońska J. (red.), Psychiatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.
• Pużyński S., Rybakowski J., Wciórka J. (red.), Psychiatria, tom 2. Wydanie II, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
• Rzewuska M. i wsp., Postępy terapii zaburzeń nerwicowych. Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2003, 1:, 17–44.