Napady lęku – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny napadów lękowych?

Lęk jest bardzo powszechnym doznaniem, które trudno precyzyjnie zdefiniować. Doświadcza go w swoim życiu każdy z nas. Związany jest z różnymi, realnie występującymi sytuacjami, które u większości wywołują uczucie zagrożenia, dyskomfortu, niepewności. Najczęściej jest to ważne wydarzenie rodzinnie, egzamin, rozmowa o pracę.

Uczucie strachu i lęku jest fizjologiczną reakcją organizmu, mającą przygotować go do walki z niebezpieczeństwem – serce bije mocniej, krew szybciej krąży – dochodzi do większego zaopatrzenia mózgu w tlen i składniki odżywcze, co sprawia, że sprawniej podejmujemy ważne decyzje.

Można więc powiedzieć, że do pewnego stopnia lęk pełni pozytywną funkcję, mobilizując organizm do walki. Kiedy jednak odczuwany lęk zaczyna pojawiać się bez ewidentnej przyczyny, paraliżuje, spowalnia reakcje, dezorganizuje nasze życie i podejmowane decyzji oraz powoduje nieprzyjemne doznania fizyczne (kołatania serca, zawroty głowy, czerwienienie się, drżenie rąk), mamy do czynienia z tzw. lękiem napadowym, będącym zjawiskiem patologicznym, niejednokrotnie wymagającym specjalistycznego leczenia.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Napad lęku a nerwica lękowa

Objawy nerwicy lękowej są bardzo charakterystyczne i powtarzalne. W przypadku nerwicy pacjenci odczuwają trudny do opanowania lęk. Trwa on przez dłuższy czas. Może być wywołany ciężkimi przeżyciami lub fobią.

Z kolei lęk napadowy (napad paniki) pojawia się nagle, bez konkretnej, uchwytnej przyczyny, nie da się go przewidzieć – może zdarzyć się w każdym miejscu, o każdej porze. Dodatkowo dochodzi do błędnego koła – narastania lęku przed wystąpieniem kolejnych napadów lęku (tzw. lęk przed lękiem). Zjawisko to często rodzi obawy przed przebywaniem w tłumie, podróżą środkami transportu publicznego, pozostawaniem w miejscach, z których utrudnione jest szybkie wydostanie się (kino, teatr, imprezy masowe), co kończy się odizolowaniem, odosobnieniem, zamknięciem w sobie. Niejednokrotne na podłożu napadów lęku może rozwinąć się depresja lękowa.

Charakterystyczne jest to, że atak paniki osiąga swoje maksimum w ciągu 5–10 minut i trwa zwykle około kilkunastu minut, maksymalnie do godziny. Napadom lękowym towarzyszy uczucie strachu przed śmiercią (uduszeniem się, zawałem) bądź utratą kontroli nad sobą (np. chorobą psychiczną).

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie objawy daje lęk napadowy?

Napadom lęku towarzyszą wyraźne sygnały somatyczne, czyli takie, które organizm odczuwa w sposób fizyczny. Najczęściej diagnozuje się:

• palpitacje serca (silne bicie, kołatanie serca);
• uczucie duszności i uczucie braku powietrza;
• suchość w jamie ustnej;
• uderzenia gorąca;
• nadmierne pocenie się;
• drżenie rąk;
• zawroty głowy;
• nudności;
• ból w klatce piersiowej,
• derealizacja (poczucie nierealności otoczenia);
• depersonalizacja (poczucie nierealności siebie samego).

Sprawdź również: Amfetamina – jak działa ten narkotyk i czy można się od niego uzależnić?

Kto jest narażony na występowanie ataków paniki?

Przyczyny napadów lęku nie zostały, jak dotąd, dokładnie poznane. Cierpi na nie około 20–25 proc. współczesnego społeczeństwa. Jednym z powodów jest prowadzony styl życia – ciągły pośpiech, stres, brak czasu, rywalizacja, słabnące więzi rodzinne. Negatywną rolę pełnią czynniki środowiskowe, do których zalicza się hałas czy małą przestrzeń życiową, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich. Ponadto w większym stopniu narażone są osoby:

• płci żeńskiej – u kobiet lęk paniczny występuje około dwukrotnie częściej niż u mężczyzn;
• o słabej konstrukcji psychicznej;
• egocentryczne, skoncentrowane na sobie, swoich porażkach, nadmiernie krytyczne wobec siebie;
• będące krewnymi osób z zaburzeniami lękowymi – odgrywają tu rolę czynniki genetyczne;
• cierpiące na niektóre schorzenia – przebyty zawał mięśnia sercowego i choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, nadczynność tarczycy, cukrzyca (epizody spadku cukru – hipoglikemii);
• zażywające substancje psychoaktywne – kokainę, amfetaminę, a także spożywające w nadmiarze alkohol i kofeinę.

Jak sobie radzić z napadami lęku? Jak zapobiegać ich wystąpieniu?

Ataki paniki i błędne koło strachu przed ich wystąpieniem potrafią zdezorganizować codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie. Dlatego w razie ich pojawienia się, warto skorzystać ze sprawdzonych, doraźnych metod radzenia sobie w chwili napadów.

• Opanowaniu lęku pomoże wykonywanie głębokich oddechów. Ćwiczenie to pomaga przywrócić prawidłowy poziom tlenu w mózgu, co niweluje uczucie duszności spowodowanej szybkimi i płytkimi oddechami w momencie ataku paniki, dodatkowo napędzającej błędne koło, spiralę lęku.
• Kluczowa jest próba odwrócenia uwagi w trakcie ataku. Zamiast koncentrować się na napadzie, warto, w miarę możliwości, skupić się na czymś innym, np. przywołać pozytywne wspomnienia, pomyśleć o bliskiej osobie.
• Akceptacja napadu lęku – nie warto z nim walczyć. Im szybciej przestaniemy się na nim koncentrować, tym szybciej przejdzie.
• Ważna jest zmiana stylu życia – unikanie substancji psychoaktywnych, palenia tytoniu, picia alkoholu.
• Znaczenie ma także prawidłowe odżywianie – zapewnia odpowiedni poziom cukru we krwi, co zapobiega napadom hipoglikemii i wystąpieniu związanych z nimi objawów (np. drżenie rąk, pocenie się).
• W leczeniu napadów lękowych ważne miejsce zajmuje regularna aktywność fizyczna. Poprawia samopoczucie, redukuje niepokój i napięcie emocjonalne, polepsza jakość snu.
• Szeroko wykorzystuje się techniki relaksacyjne. Pomagają pomagają minimalizować poziom stresu związanego z wyzwaniami codziennego dnia. Należą do nich: rozciąganie mięśni, ćwiczenia oddechowe, długie, gorące kąpiele, aromaterapia.

Gdy pomimo stosowania wyżej wymienionych metod, napady lęku występują często, przedłużają się, powodują wycofanie społeczne, utrzymujące się pogorszenie nastroju oraz depresję, konieczna jest konsultacja z psychiatrą celem rozpoczęcia specjalistycznej terapii.

Celem leczenia jest całkowite wyeliminowanie napadów paniki. Na terapię składa się psychoterapia oraz terapia farmakologiczna (leki z grupy benzodiazepin, leki przeciwdepresyjne) – leczenie musi być prowadzone pod ścisłym nadzorem lekarza, z uwagi na silny potencjał uzależniający wymienionych leków oraz możliwe objawy uboczne.