Atak paniki – jak wygląda, objawy, co robić

Atak paniki – co to jest?

Ataki paniki należą do zaburzeń, które charakteryzują się niespodziewanymi reakcjami lękowymi powstającymi zwykle bez obecności bodźca mogącego stanowić realne zagrożenie. Czynniki wyzwalające napady paniki są dla pacjentów nieprzewidywalne, a obsesyjne próby ich unikania zwykle powodują nasilenie objawów.

Napady lęku należą do stanów nagłych w psychiatrii, w trakcie których do uczucia wewnętrznego przerażenia (paniki) dołączają się dolegliwości fizyczne (somatyzacyjne).

Punktem wyjścia rozróżniającym zaburzenia lękowe od „normalnego” uczucia strachu są czynniki je wyzwalające, ich intensywność oraz czas trwania. Z drugiej strony, wspólnym mianownikiem fizjologicznego niepokoju i panicznego lęku są formy reakcji, czyli dolegliwości somatyczne, emocjonalne i poznawcze odczuwane przez chorego.

Rodzaje ataków paniki w zaburzeniach lękowych

Na podstawie uwarunkowań wzniecających lękową odpowiedź organizmu (z bodźcem lub bez bodźca) oraz jej przebiegu (epizodyczny lub ciągły strach) wyróżnia się następujące typy zaburzeń lękowych:

• zaburzenia w postaci fobii, czyli natychmiastowe objawy nieadekwatnie nasilonego patologicznego lęku uwarunkowanego sytuacyjnie, na przykład:
  • agorafobia, czyli grupa fobii obejmująca strach przed wyjściem z domu, wejściem do sklepu, tłumem i miejscami publicznymi, podróżowaniem itd. Jest to lęk w miejscach lub w sytuacjach, w których ucieczka jest niemożliwa lub trudna. Częstą ekspresją agorafobii są atak paniki w miejscach publicznych;
  • akrofobia, czyli lęk wysokości;
  • keraunofobia, czyli lęk przed burzą z piorunami;
  • nozofobia, czyli lęk przed chorobą;
  • nyktofobia, czyli lęk przed ciemnością;
  • fobia społeczna, czyli strach przed kontaktem i oceną innych ludzi.
• Zaburzenie z napadami paniki, czyli stany paniki, które nie są ograniczone do konkretnej sytuacji (pojawiają się nagle bez objawów zwiastunowych czy specyficznych czynników wyzwalających).
• Uogólnione zaburzenia lękowe, tzw. lęk wolnopłynący.

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Zespół lęku napadowego (nerwica lękowa) często rozumiany jest także jako epizody paniki i uczucia odrealnienia, które mogą występować w ramach zaburzeń psychicznych o podłożu somatycznym (np. jako objaw zawału serca, krwotoku) oraz w przebiegu innych zaburzeń psychicznych (ataki paniki w depresji, ataki paniki w nerwicy).

Atak paniki – objawy – jak wygląda?

Objawy ataku paniki mają charakter powtarzalny, choć moment ich pojawienia się jest całkowicie nieprzewidywalny. Paniczny lęk narasta niespodziewanie w ciągu bardzo krótkiego czasu (nawet w ciągu kilkudziesięciu sekund). Natomiast czas trwania ataku paniki tego typu to, w niektórych przypadkach, nawet 1–2 godziny.

Zdecydowana większość pacjentów doświadczających ataku paniki zgłasza poczucie utraty kontroli nad swoim ciałem, uczucie odrealnienia (derealizacji), depersonalizacji, zagrożenia życia lub wręcz umierania.

Typowymi objawami lęku napadowego, które imitują ostre stany realnego zagrożenia życia są:

• tachykardia, czyli przyspieszone bicie serca (powyżej 100/minutę);
• tachypnoe, czyli zwiększona liczba oddechów (powyżej 20/minutę);
• ból w klatce piersiowej przypominający zawał serca lub rozwarstwiający się tętniak aorty;
• kołatanie serca;
• duszność, hiperwentylacja – zbyt szybki i głęboki oddech (panika oddechowa);
• dreszcze, mrowienie rąk, drgawki – często jako skutek hiperwentylacji;
• zawroty głowy;
• uczucie dławienia;
• nudności, ból brzucha;
• czerwienienie się, pocenie.

Ze względu na niezwykle nasilony komponent fizyczny towarzyszący napadowi, osoby te często trafiają na szpitalne oddziały ratunkowe poszukując pomocy medycznej przede wszystkim u kardiologów i neurologów.

Atak paniki – jak sobie radzić? Jak reagować i się uspokoić?

Nawet jednokrotne doświadczenie ataku paniki i silny, uogólniony lęk związany z oczekiwaniem na kolejny napad, wymaga wypracowania umiejętności psychologicznych pozwalających na zredukowanie narastającego napięcia i stresu.

1. Identyfikacja bodźca wywołującego objawy lęku. Ataki paniki w nocy mogą być związane z ciemnością, ataki paniki podczas jazdy samochodem często wynikają ze strachu przed nieprzewidywalnymi zdarzeniami na trasie, ataki paniki u dzieci mogą natomiast wynikać z problemów w szkole. Gdy zaczynasz odczuwać pierwsze objawy lęku (przyspieszone bicie serca, duszność), znajdź odizolowane, znajome ci miejsce, w którym możesz zamknąć oczy i wziąć kilka głęboki oddechów. Następnie zidentyfikuj sytuację, w której się znajdujesz i postaraj się racjonalnie ją zrozumieć. Warto zadzwonić po pomoc, szczególnie jeśli napad lęku miał miejsce poza domem.
2. Pozwól bliskiej osobie się objąć – znajomy dotyk wzmaga poczucie bezpieczeństwa.
3. Poddaj się negatywnym uczuciom – płacz, krzyk pozwoli obniżyć napięcie.
4. Ataki paniki z silnie wyrażonymi objawami somatycznymi mogą wymagać interwencji lekarza, szczególnie jeśli chorujesz na nadczynność tarczycy, choroby serca i inne choroby kardiologiczne.

Jak powstrzymywać ataki paniki?

Zespół lęku napadowego częściej dotyczy osób neurotycznych, anankastycznych zmagających się z różnymi zaburzeniami nerwicowymi oraz osób dotkniętych zaburzeniami z pogranicza depresji. Decyzja o podjęciu leczenia psychiatrycznego lub psychoterapii jest bez wątpienia najważniejszym krokiem przybliżającym do odzyskania równowagi psychicznej.

Istnieją jednak sposoby pozwalające na doraźną redukcję napięcia emocjonalnego, które jest bezpośrednią przyczyną ataków paniki:

• zrezygnuj z alkoholu, tytoniu i innych pobudzających używek;
• zmień stresogenne otoczenie – pracę czy szkołę;
• prowadź zdrowy tryb życia – zbyt mała ilość snu czy nieprawidłowa dieta wpływa zarówno na somę jak i na psyche. Udowodniono, że niedobór witaminy D oraz dieta uboga w nienasycone kwasy tłuszczowe może sprzyjać rozwojowi różnych problemów o podłożu psychologicznym;
• poświęć się czynnościom, które sprawiają ci przyjemność.

Napad paniki – leczenie

Powtarzające się napady paniki o intensywności i częstotliwości uniemożliwiającej normalne funkcjonowanie zawsze wymagają leczenia. Niezależnie od wieku pacjenta w leczeniu zaburzeń lękowych stosowane są różne rodzaje oddziaływań terapeutycznych. Farmakoterapia (leki z grupy SSRI i SNRI, doraźnie benzodiazepiny) oraz psychoterapia poznawczo behawioralna (CBT – cognitive- behavioral therapy) są postępowaniem pierwszego rzutu o skuteczności potwierdzonej w badaniach.

W leczeniu coraz powszechniej stosuje się również psychoedukację oraz różne formy oddziaływań redukujących napięcie oraz zwiększających kontroli nad własnymi uczuciami. Należą do nich:

• treningi redukcji stresu oparte na uważności,
• trening relaksacyjny,
• trening autogenny Schultza,
• treningi oddychania przeponowego oraz interwencje wsparciowe.

Wszystkie interwencje terapeutyczne podejmowane w zespole lęku napadowego mają na celu nie tylko ustąpienie subiektywnych objawów, lecz także przywrócenie prawidłowego funkcjonowania społecznego oraz zapobieganie nawrotom.