Nadmierne pragnienie (polidypsja) – przyczyny i leczenie

Polidypsja, czyli nadmierne pragnienie

Polidyspja to medyczne określenie oznaczające nadmierne pragnienie, którego skutkiem jest przyjmowanie bardzo dużych ilości płynów (chorzy potrafią wypić 5–6, a nawet więcej litrów płynów w ciągu doby). Polidypsji w zdecydowanej większości przypadków towarzyszy poliuria, czyli zwiększone wydalanie płynów z organizmu (znacznie zwiększone oddawanie moczu).

Jest ona jednym z charakterystycznych objawów towarzyszących cukrzycy, zwłaszcza tej niewyrównanej. Spotykana jest także u pacjentów z moczówką prostą oraz u tych z zaburzeniami endokrynologicznymi.

Może mieć również podłoże psychiczne. Polidypsja bardzo często jest objawem świadczącym o istnieniu choroby, dlatego też nigdy nie wolno jej ignorować, zwłaszcza jeśli utrzymuje się przez dłuższy okres czasu. Nie wolno popadać jednak w panikę – wzmożone pragnienie może pojawić się również w stanie pełnego zdrowia. Dzieje się tak na przykład po intensywnym wysiłku fizycznym, w upalne dni, czy też po spożyciu potraw bardzo słonych i pikantnych, a także w wyniku nadmiernego spożycia alkoholu.

Wzmożone pragnienie w cukrzycy

Cukrzyca jest zdecydowanie najczęściej spotykaną przyczyną występowania wzmożonego pragnienia; dotyczy to zwłaszcza cukrzycy typu 1. Polidypsja jest jednym z trzech objawów charakterystycznych dla cukrzycy, zwłaszcza tej niewyrównanej.

Dwa pozostałe objawy to poliuria i niezamierzone chudnięcie i spadek masy ciała. Tak częste występowanie polidypsji w cukrzycy wynika z towarzyszącego tej chorobie wielomoczu będącego pośrednio wykładnikiem podwyższonego poziomu cukru we krwi. Przy zwiększonej utracie płynów organizm, aby zrekompensować straty, a tym samym nie doprowadzić do wystąpienia odwodnienia, które może być groźne w skutkach, daje sygnały pod postacią zwiększonego pragnienia, skutkującego zwiększonym przyjmowaniem płynów.

Polidypsja a schorzenia endokrynologiczne

Nadmierne pragnienie może być jednym z objawów schorzeń, w których dochodzi do zaburzeń w gospodarce hormonalnej. Przykładem takich chorób są moczówka prosta i nadczynność tarczycy.

Moczówka prosta – do jej najbardziej charakterystycznych objawów zaliczamy nadmierne pragnienie, zwiększone wydalanie moczu oraz niezdolność do zagęszczania moczu. Wyróżniamy dwie postaci moczówki prostej: centralną i nerkową. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z zaburzeniami prowadzącymi do zmniejszenia syntezy i wydzielania hormonu antydiuretycznego (wazopresyny). Przyczyną są najczęściej choroby nowotworowe przysadki mózgowej i mózgu oraz urazy głowy. Natomiast w drugim przypadku (moczówka nerkowa) wydzielanie tego hormonu pozostaje prawidłowe, natomiast dochodzi do zaburzeń odpowiedzi cewek nerkowych na działanie wazopresyny. Przyczynami mogą być choroby nerek, w tym przewlekła choroba nerek oraz schorzenia dotyczące cewek nerkowych.

Nadczynność tarczycy – polidypsja jest jednym z możliwych objawów świadczących o nieprawidłowościach pracy tarczycy. Inne objawy to między innymi: permanentne uczucie zmęczenia, niezamierzona utrata masy ciała, kołatania serca, uczucie gorąca, wilgotna, spocona skóra, zaburzenia snu, rozdrażnienie, nerwowość. Najczęściej spotykaną przyczyną nadczynności tarczycy jest choroba Gravesa–Basedowa. Nadmierne pragnienie jest w tym przypadku w dużej mierze uwarunkowane stanem ciągłego pobudzenia organizmu, który potrzebuje większych niż normalnie ilości płynów, aby zaspokoić swoje potrzeby. Dodatkowo wystąpieniu polidypsji w przebiegu nadczynności tarczycy sprzyja występująca w jej przebiegu hiperkalcemia (nadmierny poziom jonów wapnia w surowicy krwi).

Polidypsja psychogenna

Polidypsja psychogenna jest to jednostka chorobowa, w której nadmierne spożywanie płynów nie jest spowodowane przyczynami organicznymi, tylko zaburzeniami psychicznymi. Schorzenie to często występuje u dzieci, które w ten właśnie sposób odreagowują stresujące dla nich sytuacje. Dotyczy to też części osób dorosłych, wyjątkowo podatnych na stres. Przy jego wysokim poziomie i odczuciu suchości w ustach pacjenci ci zwiększają ilość spożywanych płynów. Zachowanie takie przynosi chwilową poprawę samopoczucia i daje uczucie kontroli nad własnym ciałem.

Polidypsja psychiczna towarzyszy także pacjentom cierpiącym na nerwice i chorym na schizofrenię, aczkolwiek należy podkreślić fakt, że nie jest ona typowym objawem tych jednostek chorobowych. Rozpoznanie tego schorzenia jest stawiane na zasadzie wykluczenia – oznacza to, że dopóki nie wykluczymy istnienia jakiejkolwiek patologii mogącej objawiać się polidypsją, dopóty nie możemy postawić rozpoznania polidypsji psychogennej. W leczeniu niezwykle istotną rolę przypisuje się wyeliminowaniu sytuacji stresowych i budzących niepokój chorego. Dobre efekty przynosi także pomoc psychologiczna.

Inne przyczyny nadmiernego pragnienia

Do innych, rzadziej spotykanych przyczyn polidypsji zaliczyć należy hiperkalcemię. Jest ona stanem, w którym stężenie wapnia zjonizowanego w organizmie przekracza 1,3 mmol/l, a stężenie wapnia w surowicy wynosi ponad 2,7 mmol/l. Istnieje bardzo wiele stanów chorobowych prowadzących do rozwoju hiperkalcemii.

Do tych o największym znaczeniu klinicznym zaliczamy:

• choroby nowotworowe (oraz przerzuty nowotworów złośliwych do kości),
• zaburzenia gospodarki hormonalnej (pierwotna nadczynność przytarczyc, nadczynność tarczycy, niedoczynność kory nadnerczy),
• przedawkowanie witaminy A i D,
• przyjmowanie niektórych leków (diuretyki tiazydowe, tamoksyfen).

Objawy hiperkalcemii nie są zbyt charakterystyczne. Zaliczamy do nich, poza polidypsją: brak apetytu, nudności, wielomocz, chudnięcie, zaparcia, zmiany w zapisie EKG, osłabienie, senność. Leczenie hiperkalcemii w dużej mierze zależy od przyczyny, która ją wywołała.

Nadmierne pragnienie a moczówka