Hirsutyzm – co to jest?
Hirsutyzmem nazywamy nadmierne owłosienie ciała. Skóra wszystkich kobiet pokryta jest włoskami, jednak są one zazwyczaj bardzo cienkie i jasne, a więc niewidoczne.
Główna różnica pomiędzy normalnymi włosami (często porównywanymi do meszku, który pokrywa brzoskwinię) a włosami, które występują w hirsutyzmie, to ich struktura. Niechciane włosy u kobiet swoim wyglądem przypominają włosy pokrywające ciało mężczyzn, są zwykle grube i ciemne. Rosną one na:
- twarzy,
- ramionach,
- klatce piersiowej,
- plecach,
- brzuchu.
Nadmiar owłosienia zwykle jest dla kobiet kłopotliwy, lecz nie jest niebezpieczny. Jednak zaburzenia hormonalne będące jedną z przyczyn hirsutyzmu mogą zagrażać zdrowiu kobiety.
Przyczyny nadmiernego owłosienia u kobiet
Przyczyn nadmiernego owłosienia u kobiet jest wiele, najczęściej wyróżnia się trzy najważniejsze:
- zaburzenia hormonalne,
- geny,
- stosowane leki.
W przypadku największej grupy pań za nadmierne owłosienie odpowiadają zaburzenia hormonalne. Niechciane owłosienie pojawia się wówczas ze względu na zbyt wysoki poziom męskich hormonów płciowych. Androgeny, w tym testosteron, fizjologicznie są produkowane w organizmie kobiet w niskim stężeniu.
W przypadku, kiedy poziom tych hormonów znacznie wzrasta, pojawia się nadmiar włosów w okolicach typowo męskich. Dodatkowo mogą rozwinąć się również inne objawy, np. niski głos, trądzik.
Poziom hormonów w organizmie może ulec zmianie w wyniku działania niektórych leków. Zalicza się do nich m.in.: steroidy anaboliczne, testosteron, minoksydyl (lek stosowany w przypadku łysienia), danazol (wykorzystywany w leczeniu endometriozy), niektóre antybiotyki i leki przeciwpadaczkowe.
Genetyczne podłoże hirsutyzmu nie jest do końca poznane, bowiem skłonność do nadmiernego owłosienia nie zawsze jest dziedziczona. Jeśli matka lub siostra zmagały się z tą dolegliwością, istnieje duże prawdopodobieństwo, że u innych kobiet w danej rodzinie także rozwinie się hirsutyzm.
Choroby jajników i nadnerczy – przyczyny nadmiernego owłosienia
Istnieje szereg chorób, których istotą są zaburzenia naruszające równowagę hormonalną. Te z kolei powodują nadmierny wzrost włosa.
- Zespół policystycznych jajników (PCOS) – liczne, drobne, łagodne torbiele, które tworzą się na jajnikach, mogą wpływać na produkcję hormonów. W wyniku tego dochodzi do zaburzenia równowagi pomiędzy produkcją estrogenów a androgenów. Kobiety z PCOS bardzo często cierpią na hirsutyzm, a ponadto występują u nich nieregularne miesiączki, mają problemy z płodnością, rozwija się u nich trądzik i są bardziej narażone na rozwój cukrzycy.
- Zespół Cushinga – jego przyczyną jest nadmierna produkcja kortyzolu w nadnerczach. Zwiększona synteza kortyzolu pociąga za sobą wzrost poziomu hormonów androgenowych, odpowiedzialnych za rozwój hirsutyzmu. Schorzenie to dodatkowo charakteryzuje się otyłością brzuszną, szczupłymi kończynami, czerwonymi rozstępami na skórze brzucha i okrągłą twarzą. W przebiegu zespołu Cushinga u chorych może rozwinąć się nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i osteoporoza.
- Wrodzony przerost nadnerczy to choroba, w wyniku której dochodzi do zwiększenia produkcji androgenów nadnerczowych. Oprócz nieprawidłowego owłosienia objawia się przez zaburzenia cyklu miesiączkowego, nadmierny łojotok oraz łysienie skroniowe.
- Guzy nadnerczy prowadzą do zwiększonego wydzielania kortyzolu oraz androgenów, a to skutkuje pojawieniem się objawów występujących w przypadku zespołu Cushinga. Jeżeli symptomy pojawiają się nagle, zazwyczaj przyczyną jest guz. Stopniowe ich narastanie świadczy o rozwoju zespołu Cushinga.
- Hiperprolaktynemia wywołana jest przez nadczynny przedni płat przysadki, którego zadaniem jest produkcja prolaktyny. Poziom tego hormonu wzrasta w ciąży i okresie laktacji, pod wpływem stresu oraz wysiłku fizycznego, a także jako działanie niepożądane niektórych leków. Hiperprolaktynemia objawia się zwykle hirsutyzmem, mlekotokiem, a także zaburzeniami cyklu.
- Niektóre nowotwory jajnika, między innymi jądrzak, mogą produkować androgeny, co przekłada się na rozwój objawów typowych dla ich nadmiaru.
Hirsutyzm – jakie badania wykonać?
Nadmiar owłosienia to zazwyczaj wstydliwy problem, do którego panie bardzo często nie chcą się przyznać. Warto jednak skonsultować z lekarzem każde nieprawidłowe owłosienie, gdyż może się okazać, że przyczyna tego zjawiska jest poważna i należy włączyć odpowiednie leczenie.
Oprócz badania fizykalnego lekarz zwykle zleca badania laboratoryjne, które umożliwią ocenę poziomu hormonów we krwi. Dodatkowo można wykonać USG, celem oceny jajników i nadnerczy, a w razie konieczności inne, bardziej szczegółowe badania obrazowe.
Do oceny stopnia nasilenia hirsutyzmu wykorzystywana jest stosowana przez lekarzy skala Ferrimana-Gallweya. Opiera się ona na ocenie 9 obszarów ciała kobiety: górna warga, broda, klatka piersiowa, brzuch, okolice kresy białej, przedramiona, uda, plecy, okolica krzyżowa.
Każdy z tych obszarów należy ocenić w skali od 1 do 4 punktów, gdzie 1 oznacza pojedyncze włosy, a 4 – gęste owłosienie. Jeżeli wynik wynosi 8 punktów lub więcej, należy rozpocząć diagnostykę hirsutyzmu.
Jak leczyć nadmierne owłosienie?
Leczenie nadmiernego owłosienia polega na połączeniu zażywania leków oraz usuwania niechcianych włosów. Do najczęściej stosowanych środków farmakologicznych zalicza się:
- doustne tabletki antykoncepcyjne, które zawierają estrogeny i progesteron, dzięki czemu hamują produkcję androgenów przez jajniki; są one stosowane u kobiet z hirsutyzmem, które nie chcą zajść w ciążę;
- antyandrogeny uniemożliwiają androgenom połączenie się z ich receptorem, dzięki czemu nie są one aktywnymi hormonami; do tego typu leków zalicza się spironolakton; leki z tej grupy mogą powodować wady wrodzone, dlatego należy pamiętać o antykoncepcji podczas terapii antyandrogenami;
Farmakologiczne leczenie hirsutyzmu trwa długo i pierwsze efekty widoczne są zwykle dopiero po kilku miesiącach.
Do innych metod pomagających w pozbyciu się niechcianego owłosienia należą:
- kremy zawierające eflornitynę do miejscowego stosowania, głównie na twarz;
- utrata masy ciała w przypadku nadwagi; nadmiar tkanki tłuszczowej ma również wpływ na równowagę hormonalną organizmu; może okazać się, że zgubienie kilku kilogramów wystarczy, aby pozbyć się nadmiaru owłosienia;
- wybielanie lub rozjaśnianie włosów,
- tymczasowe usuwanie włosów za pomocą maszynki, wosku, kremów do depilacji i lasera.
