Biopsja tarczycy – jak przebiega, wskazania, przeciwwskazania

Charakterystyka tarczycy

Gruczoł tarczowy znajduje się w obrębie szyi, a dokładnie – na jej przedniej powierzchni. Przylega on do krtani, tchawicy i przełyku. W skład tarczycy wchodzą dwa płaty boczne oraz cieśń. Niektórzy porównują budowę tarczycy do kształtu motyla. Gruczoł tarczowy jest bardzo dobrze unaczyniony, co ma znaczenie zarówno w fizjologii, jak i patologii narządu. Masa tarczycy u dorosłego człowieka waha się między 15 a 30 g.

Podstawowym elementem budującym tarczycę jest pęcherzyk tarczycowy. Pęcherzyk tarczycowy wyścielony jest komórkami głównymi tarczycy i wypełniony koloidem. Komórki te wydzielają tyreoglobulinę oraz jodotyroniny. Poza komórkami głównymi w tarczycy znajdują się również komórki przypęcherzykowe, które syntetyzują kolejny hormon – kalcytoninę.

Tyreoglobulina to białko syntetyzowane wyłącznie przez komórki pęcherzykowe tarczycy. Bierze udział w syntezie hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny.

Hormony tarczycy są odpowiedzialne za prawidłowy przebieg wielu procesów zachodzących w organizmie:

• rozwój i czynność układu nerwowego,
• przemiany energetyczne,
• rozwój układu kostnego,
• metabolizm węglowodanów, białek, tłuszczów,
• bilans wodny,
• regulację siły mięśniowej.

Stężenie tyreoglobuliny jest proporcjonalne do masy tarczycy.

Nowotwory tarczycy

Rak tarczycy to najczęściej występujący nowotwór złośliwy gruczołów wydzielania wewnętrznego. W Polsce rocznie zapada na raka tarczycy około 1500 osób. Najczęściej chorują kobiety. Rak tarczycy dotyka najczęściej osób około 50. roku życia.

Głównym zewnątrzpochodnym czynnikiem ryzyka raka tarczycy jest promieniowanie jonizujące. Wole guzkowe jest czynnikiem sprzyjającym występowaniu raka tarczycy. Ważną rolę odgrywają też czynniki dziedziczne.

Przeczytaj też: Laserowe usuwanie guzków tarczycy – na czym polega?

Objawy kliniczne:

• pojawienie się twardego, nieruchomego guzka tarczycy, któremu mogą towarzyszyć powiększone węzły chłonne;
• jeśli choroba będzie postępowała, mogą pojawić się: duszność, chrypka, zaburzenia połykania, zespół żyły szyjnej górnej, ból szyi.

Objawy kliniczne, tempo wzrostu i inwazyjność raka różnią się w zależności od jego budowy. Wyróżnia się następujące odmiany histologiczne nowotworów tarczycy:

• rak brodawkowaty,
• rak pęcherzykowy,
• rak anaplastyczny,
• rak niezróżnicowany,
• rak rdzeniasty.

Zróżnicowane raki tarczycy, tj. rak brodawkowaty lub rak pęcherzykowy, mają bardzo dobre rokowanie. Najgorzej rokującym nowotworem jest rak anaplastyczny.

Leczenie nowotworu tarczycy różni się w zależności od jego rodzaju i stopnia zaawansowania.

Biopsja tarczycy – zabieg

Biopsja jest inwazyjnym zabiegiem diagnostycznym, który wykonuje się w celu pobrania materiału biologicznego. Materiał ten pobiera się z tkanek, które są podejrzane o zmiany chorobowe. Istnieją różne metody wykonywania biopsji, jednak w tym artykule zwrócimy szczególną uwagę na tzw. biopsję aspiracyjną cienkoigłową – BAC. Ten rodzaj biopsji jest stosowany do pobierania materiału ze zmienionej chorobowo tkanki tarczycy.

Czy biopsja tarczycy boli?

Pacjenci, którzy mieli wykonywaną biopsję tarczycy, określają ją jako „nieprzyjemną”, a nie „bolesną”.

Sprawdź: Jakie guzki tarczycy można leczyć etanolem?

BAC tarczycy

Biopsja cienkoigłowa tarczycy jest jednym z najważniejszych badań diagnostycznych guzów tarczycy i oceny stopnia ich złośliwości. Umożliwia ona wczesne wykrycie zmian chorobowych, które nie dają objawów klinicznych, dzięki czemu możliwe jest usunięcie operacyjne zmiany i pełne wyleczenie.

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa tarczycy wykonywana jest pod kontrolą USG – jest to tzw. biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana. Umożliwia ona lekarzowi precyzyjne dotarcie do zmiany.

Przebieg biopsji

Przed samym badaniem lekarz wyjaśnia pacjentowi jego cel, przebieg i ewentualne powikłania. Pacjent po zapoznaniu się z celem wykonania badania, jego przebiegiem i wszystkimi możliwymi powikłaniami z nim związanymi, będzie musiał wyrazić pisemną zgodę na jego wykonanie.

Badanie to nie wymaga specjalnego przygotowania. Osoby, które przyjmują leki przeciwkrzepliwe, powinny zgłosić to lekarzowi, gdyż może zajść potrzeba ich wcześniejszego odstawienia przed badaniem. Lekarz do badania raczej nie stosuje znieczulenia, może ewentualnie zastosować tzw. nasiękowe znieczulenie skóry. Zgodnie z nazwą badania, igła używana do wykonania biopsji jest cienka.

Biopsja wykonywana jest w warunkach ambulatoryjnych i nie wymaga konieczności pozostania w szpitalu. Pacjent po badaniu może wrócić do domu.

Biopsję tarczycy wykonuje się u pacjenta w pozycji leżącej. Głowa jest lekko odchylona do tyłu. Pacjent w trakcie badania nie powinien nic mówić ani przełykać. Może być poproszony o chwilowe wstrzymanie oddechu. Lekarz pod kontrolą USG wprowadza igłę do badanej zmiany i aspiruje materiał cytologiczny, następnie sporządza specjalny rozmaz na szkiełku. Może pobrać materiał z kilku miejsc. Materiał przesyłany jest do patomorfologa, który przeprowadza badanie histopatologiczne.

Powikłania po biopsji

Jest to badanie bezpieczne. Powikłania biopsji zdarzają się rzadko, zazwyczaj szybko mijają i nie stanowią zagrożenia dla życia pacjenta. Do najczęstszych zalicza się: krwiaka w miejscu nakłucia, obrzęk, ból szyi, może też dojść do omdlenia w trakcie badania. Do bardzo rzadkich powikłań należą: ustępujące porażenie nerwu krtaniowego wstecznego, krwotoki i krwiaki.

Przeciwwskazania do biopsji tarczycy:

• ciężka skaza krwotoczna,
• ropne ogniska skóry szyi,
• stosowanie leku przeciwzakrzepowego – klopidogrelu. Wymagane jest jego wcześniejsze odstawienie – według wskazań lekarza i zastąpienie go innym preparatem zaleconym przez lekarza,
• brak współpracy z chorym.

Wskazania do biopsji tarczycy

Przede wszystkim wskazaniem do wykonania biopsji tarczycy są: pojedyncze guzki tarczycy oraz zmiany w obrębie wola wieloguzkowego, które są dla lekarza niepokojące.

Wytyczne dla lekarza wykonującego biopsję

Biopsji w przypadku pojedynczych guzków tarczycy należy poddać:

• guzek wykryty w USG o wymiarach 5-10 mm średnicy, jeżeli towarzyszą mu cechy zwiększonego ryzyka raka tarczycy:
  • co najmniej jedna z poniższych cech: przerzuty do węzłów chłonnych lub przerzuty odległe, rak tarczycy w rodzinie, podana przez pacjenta w wywiadzie ekspozycja na promieniowanie jonizujące;
  • co najmniej jedna z cech ultrasonograficznych o tzw. wysokiej wartości predykcyjnej: węzły chłonne zmienione przerzutowo, cechy naciekania okolicznych narządów szyi, mikrozwapnienia;
  • co najmniej dwie cechy ultrasonograficzne o tzw. niskiej wartości predykcyjnej: lita, hipoechogenna struktura; wymiar przednio-tylny guzka większy niż poprzeczny; zarysy nieregularne lub zrazikowe; wzmożony chaotyczny przepływ krwi; podtorebkowa lokalizacja;
• guzek, który został wykryty w USG i mający w dwóch wymiarach powyżej 10 mm,
• każdy guzek tarczycy, który w badaniu FDG-PET lub innym jest gorący,
• każdy guzek szyi, jeśli stwierdzono: przerzuty raka tarczycy do węzłów chłonnych, przerzuty odległe, wysokie stężenie kalcytoniny, nosicielstwo mutacji RET.

Wszystkie opisane powyżej wytyczne mają największe znaczenie dla lekarza, który diagnozuje pacjenta.

W ocenie zmian ogniskowych tarczycy stosuje się następujące kategorie rozpoznań:

• biopsja niediagnostyczna,
• zmiana łagodna,
• zmiana pęcherzykowa bliżej nieokreślona,
• podejrzenie nowotworu pęcherzykowego,
• podejrzenie złośliwości,
• nowotwór złośliwy.

Pacjent powinien zgłosić się do lekarza, jeżeli wyczuje niepokojącą zmianę w obrębie szyi. Natomiast jeśli cierpi z powodu chorób tarczycy (np. niedoczynności, nadczynności), powinien zgłaszać się do lekarza regularnie na wizyty kontrolne. W przypadku choroby nowotworowej bardzo ważne jest jak najwcześniejsze wykrycie zmiany, co znacząco zwiększa szanse na całkowite wyleczenie.