Shigella (bakteria) – objawy, leczenie zakażenia, badanie

Co to jest shigelloza?

Zakażenie bakteriami z rodzaju Shigella to inaczej czerwonka bakteryjna lub szigeloza. Choroba rozpoczyna się najczęściej nagłą gorączką, bólem brzucha oraz biegunką z domieszką krwi i śluzu. Leczenie opiera się na stosowaniu antybiotyków oraz podawaniu leków zmniejszających dolegliwości. Sporadycznie, pomimo leczenia, czerwonka przechodzi w postać przewlekłą.

Bakterie z rodzaju Shigella – rodzaje

Szigeloza jest chorobą wywoływaną przez bakterie z rodzaju Shigella. Dzieli się je na cztery główne grupy, nazwane kolejnymi literami alfabetu. I tak do grupy A należy Shigella dysenteriae, do grupy B Shigella flexneri, C – Shigella boydii, D – Shigella sonnei. Na terenie Polski najczęściej spotykamy bakterie z grupy D oraz, w następnej kolejności, B.

Rocznie odnotowuje się kilkadziesiąt zakażeń. Część z nich ma związek z pobytem w krajach o gorącym klimacie, w których znacznie częściej dochodzi do przeniesienia zakażenia. Rezerwuarem bakterii są osoby chore lub bezobjawowi nosiciele. Zakażenie następuje drogą fekalno-oralną, np. przez bezpośredni kontakt z zakażonym. Ponadto przeniesienia bakterii na pokarm mogą dokonać muchy.

Bakterie z rodzaju Shigella po dostaniu się do organizmu docierają do jelita grubego, u małych dzieci także do końcowego odcinka jelita krętego. Powodują przekrwienie błony śluzowej, naciek zapalny, obrzęk i zwiększone wydzielanie śluzu. Na powierzchni błony śluzowej pojawiają się drobne, punktowe lub plamiste wybroczyny. W ciężkich przypadkach błona pokrywa się nalotem powstałym z patogenów i złuszczonych komórek nabłonka, pod którym znajdują się owrzodzenia.

Bakterie podczas swojego pobytu w jelicie gospodarza produkują toksyny. Należą do nich tzw. endotoksyny, egzotoksyny oraz enterotoksyny. Każde z nich powodują występowanie określonych objawów klinicznych. To, które z nich będą wytwarzane, związane jest ściśle z rodzajem bakterii odpowiedzialnych za inwazję.

Zobacz też: Na co stosuje się antybiotyk Biseptol?

Przebieg i objawy zakażenia Shigellą

Na szczęście chorobę w większości przypadków charakteryzuje dość łagodny przebieg. Wystąpienie właściwych objawów poprzedza czasami okres zwiastunowy, trwający od 12 do 36 godzin. Charakteryzuje go zmniejszenie apetytu, uczucie zmęczenia, zaburzenia snu, dreszcze, a także ból głowy.

Znacznie częściej choroba rozpoczyna się nagle, wywołując szeroki wachlarz objawów. Przede wszystkim pojawia się biegunka. Defekacji towarzyszy uczucie silnego parcia. Stolce, których objętość w miarę trwania choroby ulega stopniowemu zmniejszeniu, mogą zawierać domieszkę krwi, ropy oraz śluzu.

Do charakterystycznych objawów zakażenia bakteriami z rodzaju Shigella należą również kolkowe bóle brzucha o zróżnicowanym natężeniu. Brzuch staje się zapadnięty, bolesny nawet przy dotyku.

Ponadto obserwuje się stany podgorączkowe lub gorączkę, a w ciężkich przypadkach także obniżenie ciśnienia tętniczego. Z uwagi na gorączkę i wielokrotne wypróżnienia choroba może, szczególnie u dzieci, doprowadzić do odwodnienia organizmu.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Pałeczki Shigella – powikłania, skutki zakażenia

Powikłania czerwonki bakteryjnej występują rzadko. Należą do nich:

• toksyczne rozdęcie jelita,
• perforacja jelita,
• krwotoczne zapalenie jelita grubego,
• zespół hemolityczno-mocznicowy,
• toksyczne zapalenie nerwów,
• reaktywne zapalenie stawów,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zespół Reitera (zapalenie stawów, spojówek, cewki moczowej).

Należy również wspomnieć o czerwonce przewlekłej, występującej u około 1% leczonych pacjentów, którą charakteryzuje wieloletni przebieg z epizodami zaostrzeń, występującymi naprzemiennie z okresami ustąpienia objawów i względnie dobrego samopoczucia. Postać przewlekła zakażenia pałeczkami z rodzaju Shigella stopniowo prowadzi do zmian o typie nieżytu i przerostu w obrębie błony śluzowej jelita.

Shigella – jakie badanie pozwala rozpoznać bakterię?

Postawienie diagnozy opiera się głównie na ocenie stanu klinicznego pacjenta oraz na stwierdzeniu charakterystycznych objawów. Ponadto pomocne okazuje się wykonanie posiewu kału, a także ewentualnie rektoromanoskopii – badania odbytnicy i końcowego odcinka jelita grubego, które pozwala uwidocznić zmiany w obrębie błony śluzowej oraz umożliwia pobranie materiału do badań.

Shigella – leczenie

Leczenie przyczynowe szigelozy obejmuje stosowanie antybiotyków z grupy fluorochinolonów, takich jak ciprofloksacyna, norfloksacyna i ofloksacyna. Alternatywnie zaleca się azytromycynę z grupy makrolidów lub ceftriakson, należący do cefalosporyn trzeciej generacji. Terapia trwa zwykle od 3 do 5 dni.

Z uwagi na niekiedy znaczną utratę płynów, bardzo ważne jest zapewnienie odpowiedniego nawodnienia, najlepiej drogą doustną, a jeżeli będzie to niemożliwe, dożylnie w warunkach szpitalnych.

W okresie ostrych objawów chorego obowiązuje dieta ścisła, stopniowo rozszerzana wraz z poprawianiem się stanu ogólnego. Należy zdecydowanie unikać potraw smażonych oraz ciężkostrawnych.

Leczenie objawowe opiera się na łagodzeniu bólu brzucha za pomocą leków rozkurczowych. W przypadku biegunki wywołanej przez bakterie z rodzaju Shigella nie stosuje się popularnych preparatów zwalniających perystaltykę oraz probiotyków.

Ponadto należy pamiętać, że osoby pracujące w kontakcie z produktami spożywczymi czeka dłuższe zwolnienie z wykonywanych obowiązków, aż do czasu uzyskania negatywnego wyniku w trzech kolejnych posiewach stolca.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jak zapobiegać zakażeniu Shigellą?

Jak do tej pory nie udało się wyprodukować skutecznej szczepionki przeciwko szigelozie. Stosowanie leków przeciwbakteryjnych w celu zapobiegania zachorowaniu również nie jest zalecane. Zatem zapobieganie przenoszeniu zakażenia ogranicza się do stosowania podstawowych zasad higieny, dokładnego mycia rąk, szczególnie po kontakcie z urządzeniami sanitarnymi, jak również przed jedzeniem.

Ponadto należy unikać spożywania wody i żywności z niepewnych źródeł, o czym należy pamiętać zwłaszcza podczas wyjazdów do krajów tropikalnych. Istotne jest ograniczenie kontaktu z osobą chorą oraz przeprowadzanie badań w kierunku nosicielstwa Salmonella-Shigella u podejmujących pracę w miejscach wiążących się ze zwiększonym ryzykiem przeniesienia pałeczek na inne osoby. Badania takie przeprowadzają stacje sanitarno-epidemiologiczne.