Nadkrzepliwość – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest nadkrzepliwość?

Nadkrzepliwość określana jest jako trombofilia (thrombophilia). Zaburzenie to wynika z nadmiaru płytek krwi w organizmie lub braku czynników osoczowych, które hamują układ krzepnięcia. Do czynników predysponujących do powstania skrzeplin wewnątrz naczyń krwionośnych zaliczamy: odwodnienie, anemię, niektóre arytmie serca.

Aby potwierdzić zaburzenia krzepnięcia należy wykonać oznaczenie morfologii krwi oraz badanie układu krzepnięcia – APTT, PT. Leczenie nadkrzepliwości polega na stosowaniu heparyn lub aspiryny w rożnych dawkach w zależności od stanu chorego (leków rozrzedzających krew). Szczegółowa diagnostyka polega na wykonaniu badania obrazującego żył kończyn dolnych, czasem tomografii komputerowej płuc przy podejrzeniu zatorowości płucnej.

Przeczytaj również: Gęsta krew – jakie są przyczyny nadmiernej lepkości krwi?

Jakie są przyczyny nadkrzepliwości?

Proces krzepnięcia jest zjawiskiem niezwykle złożonym i wymaga w prawidłowym działaniu współudziału kilku narządów. Aby powstała skrzeplina w uszkodzonym naczyniu krwionośnym, na przykład po urazie, potrzebne są płytki krwi produkowane przez wyspecjalizowane komórki szpiku kostnego – megakariocyty, biała krzepnięcia krwi – takie jak włóknikowa fibryna, która do wytworzenia się z prekursora wymaga aktywnej trombiny.

Za syntezę białek krzepnięcia odpowiada wątroba. Odpowiednia funkcja zdrowego naczynia krwionośnego (żyły i tętnicy) również jest niezbędna. Zaburzenia krzepnięcia z nadmiernym wykrzepianiem wynikają zatem z chorób szpiku kostnego (niektóre białaczki produkują nadmierną ilość płytek krwi), choroby wątroby – co wynika z niedoboru białek hamujących krzepnięcie, uszkodzeniom naczyń krwionośnych (np. w przebiegu miażdżycy naczyń). Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest najczęstszą przyczyną nadkrzepliwości (nadpłytkowości) w populacji polskiej. Arytmie serca (migotanie przedsionków) sprzyjają powstawaniu skrzeplin we krwi i w przedsionkach serca.

Przykłady chorób przebiegających z niekrzepliwością w kolejności od najczęstszych do rzadziej występujących:

• anemia niedobarwliwa wywołana niedoborem żelaza – wtórnie do utraty krwi u kobiet np. w czasie obfitej miesiączki;
• odwodnienie z obniżeniem ciśnienia tętniczego – wówczas wątroba i szpik otrzymują sygnały z naczyń krwionośnych, by więcej syntezować białek krzepnięcia i płytek krwi, częściej u starszych osób;
• długotrwałe unieruchomienie u chorych z żylakami kończyn dolnych – wówczas powstaje zjawisko zastoju krwi w żyłach co sprzyja zakrzepicy, ostrym powikłaniem jest zatorowość płucna, która przebiega z ostrymi objawami zaburzeń oddychania;
• nowotwory szpiku kostnego, wątroby, płuc – nieprawidłowe komórki nowotworowe produkują w znacznych ilościach białka stymulujące krzepnięcia;
• wrodzone (genetyczne) niedobory białek przeciwkrzepliwych (białko C i białko S), mutacje genów protrombiny i czynnika V Leiden – w objawach możliwe niedokrwienie kończyn dolnych.

Jakie są objawy nadkrzepliwości

Objawy widoczne są w postaci skutków odległych chorób do których doprowadza nadkrzepliwość krwi. U pacjentów z żylakami kończyn dolnych powikłanych zakrzepicą pojawia się ból w czasie poruszania się, zaburzenia czucia powierzchniowego, powiększenie obwodu kończyn dolnych i gorsza tolerancja wysiłku fizycznego. Z czasem dochodzi do uszkodzenia skóry z początkowym obrzękiem kończyn a następnie zmianami trwałymi włóknistymi ze stwardnieniem powierzchni zajętej procesem chorobowym.

Niedokrwistość objawia się wypadaniem włosów, zmianą odczuwania smaku, zmienionym bruzdowaniem języka, osłabieniem i apatią. Odwodnienie przebiega z adynamią mięśniową, pogorszeniem kontaktu słowno-logicznego u osób starszych.

Zatorowość płucna o chorych z żylakami kończyn dolnych bez leczenia przeciwkrzepliwego objawia się dusznościami, bólem w klatce piersiowym w czasie oddychania, czasem krwiopluciem i pogorszeniem wydolności fizycznej. U chory z arytmią (migotanie przedsionków) występuje ból w klatce piersiowej i duszności wysiłkowej.

Nadkrzepliowść – skutki i powikłania

Nieleczona nadkrzepliwość może mieć różnorakie skutki w zależności od lokalizacji choroby zasadniczej. Gęsta krew o powikłana zatorowość płucna może przykładowo trwale upośledzić funkcję serca – w szczególności prawej komory, sprzyja potencjalnie groźnym zaburzeniom rytmu serca (migotanie przedsionków, arytmie komorowe) – co może spowodować nawet zatrzymanie krążenia.

Zakrzepica żył kończyn dolnych u chorych z długotrwałym unieruchomieniem (np. po złamaniach kończyn dolnych) stanowi potencjalne źródło zatoru płucnego. Nadkrzepliwość z nadmierną liczbą płytek krwi może spowodować zawał serca, udar mózgu, uszkodzenie tętnic kończyn dolnych, nawet górnych.

Groźnym stanem niekrzepliwości jest zespół wewnątrznaczyniowego wykrzepiania, który jest powikłaniem ciężkich infekcji płuc lub układu moczowego i stanowi przyczynę niewydolności wielonarządowej.

Przeczytaj też: Clexane – lek przeciwzakrzepowy. Jak działa?

Nadkrzepliwość krwi – badania

Niezbędna diagnostyka stanów nadkrzepliwości opiera się głownie o badania krwi. W diagnostyce wykonuje się ocenę układu krzepnięcia krwi, w rutynowej praktyce są to oznaczenia czasów krzepnięcia krwi – protrombinowego (PT) i kaolinowo-kefalinowego (APTT) – dostępne w każdym laboratorium w przychodni lub szpitalu. Do pełnej oceny krzepnięcia przy wskazaniach oznacza się poziom fibrynogenu i D-dimerów (produktów rozpadu włóknika).

W badaniach powikłań ze strony płuc wykonuje się badanie tomografii komputerowej klatki piersiowej w wersji naczyniowej, badanie usg serca do oceny przeciążenia prawej komory serca przy podejrzeniu zatorowości płucnej. USG doppler żył kończyn dolnych lub flebografia pozwala na ocenę zastawek żylnych kończyn oraz stopień ich uszkodzenia w chorobie żylnej, pozwala jednocześnie ustalić zakres leczenia kompresyjnego (terapia uciskowa – pończochy z odpowiednim stopniem ucisku żył). Morfologia krwi ocenia układ krzepnięcia w zakresie płytek krwi. Prawidłowe wartości to od 150 tys do 450 tys. płytek w 1 mm³.

Sposoby leczenia nadkrzepliwości

Leczenie nadkrzepliwości polega na zablokowaniu czynności płytek krwi lub czynników krzepnięcia produkowanych przez wątrobę. Do szeroko stosowanych leków przeciwpłytkowych należy aspiryna, czyli kwas acetylosalicylowy. Dawkowanie w profilaktyce zawału serca to 75 mg, udaru mózgu różnie między 75–150 mg, większe dawki wykorzystuje się w stanach nagłych przy zawale mięśnia sercowego lub udarze niedokrwiennym mózgu.

Aby zapobiegać zakrzepicy żylnej w nogach stosuje się pończochy uciskowe z różnym stopniem ucisku oraz preparaty heparyny we wstrzyknięciach podskórnych. Obecnie istnieje bardzo nowoczesne leczenie nadkrzepliwości u chorych z migotaniem przedsionków – tzw. grupa leków przeciwkrzepliwych NOAC, czyli nowe doustne antykoagulanty, które w szerokim zakresie wyprały stare leki przeciwkrzepliwe (acenokumarol i warfaryna). Wadą ich stosowania jest stosunkowo wysoka cena, zaletą wygoda w stosowaniu – nie wymagają one bowiem kontrolowania czynników krzepnięcia (tzw. INR). Przed włączeniem NOAC konieczna jest ocena czynności wątroby i nerek.