Włośnica – jak wygląda, przyczyny, objawy. Czy jest uleczalna?

Czym jest włośnica?

Włośnica (trychinoza) to jedna z chorób pasożytniczych, za którą odpowiedzialne są nicienie z rodzaju Trichinella. Najczęstszym źródłem zarażenia jest Trichinella spiralis czyli włosień kręty. Inne, znacznie rzadziej wykrywane w przypadku włośnicy gatunki nicieni, to: Trichinella nativa, Trichinella britovi czy Trichinella pseudospiralis.

W Polsce – z uwagi na fakt, iż badanie wieprzowiny dopuszczonej do spożycia jest obowiązkowe – włośnica jest diagnozowana stosunkowo rzadko, a liczba wykrywanych przypadków waha się od kilkudziesięciu do kilkuset rocznie. Zazwyczaj w formie niewielkich, lokalnych epidemii. Wynikają one głównie ze spożycia mięsa świni lub dzika niepoddanego wcześniej badaniu weterynaryjnemu.

W zależności od stopnia inwazji włośnica może mieć przebieg bezobjawowy do ciężkiego.

Włośnica – przyczyny. Jak dochodzi do zarażenia?

Zarażenie się włośnicą ma miejsce w przypadku spożycia mięsa z żywymi larwami włośnia krętego (lub innego nicienia z rodzaju Trichinella). Dotyczy to zwłaszcza mięsa surowego lub poddanego niewystarczającej obróbce termicznej.

Kiedy dochodzi do uwolnienia larw, migrują one zwłaszcza do mięśni szkieletowych. W mięśniach żywiciela otorbiają się, zwijając w charakterystyczną spiralę i przekształcają w wągry. Wywołuje to reakcję ze strony układu odpornościowego, co prowadzi do wystąpienia charakterystycznych dla włośnicy objawów.

Za nosicieli włośnia krętego uznaje się zarówno zwierzęta hodowlane, jak i dzikie – w sumie rezerwuar włośnia obejmuje ok. 150 gatunków, z czego pod względem epidemiologicznym najważniejszą rolę odgrywają: świnia, owca, koń, dzik czy zwierzęta futerkowe, takie jak chociażby królik.

To, o czym należy pamiętać, to fakt, iż nie ma możliwości zarażenia się włosieniem od innego człowieka.

Jakie są objawy włośnicy?

Okres wylęgania się włośnicy może trwać od kilku dni do nawet 4 tygodni. W zależności od liczby larw choroba może mieć przebieg od bezobjawowego po ostry i zagrażający zdrowiu i życiu pacjenta. Większość przypadków włośnicy diagnozowana w Polsce ma charakter łagodny.

Objawy zarażenia będą różnić się nie tylko w zależności od etapu inwazji, ale również lokalizacji otorbionych larw (wągrów) w organizmie. W przebiegu włośnicy można wyróżnić następujące fazy:

1. Faza jelitowa (objawy ze strony układu pokarmowego najczęściej ustępują samoistnie po ok. tygodniu):

• bóle brzucha,
• biegunka,
• nudności i wymioty,
• ogólne osłabienie.

2. Faza inwazyjna (w trakcie migracji pasożytów po organizmie):

• osłabienie i uczucie rozbicia,
• bóle głowy,
• bóle mięśniowo-stawowe,
• obrzęki powiek,
• zmiany skórne,
• gorączka,
• podwyższony poziom leukocytów i eozynofilów we krwi,
• niedowład kończyn,
• zaburzenia świadomości,
• zapalenie płuc,
• zapalenie mięśnia sercowego.

3. Faza mięśniowa:

• bóle mięśni – zlokalizowane głównie w kończynach – o charakterze spoczynkowym i wysiłkowym.

Objawy włośnicy mogą utrzymywać się od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy, zwykle nie pozostawiając trwałych następstw.

Jak diagnozuje się włośnicę?

W rozpoznaniu włośnicy kluczową rolę odgrywa wnikliwie przeprowadzony wywiad lekarski. Obejmuje on styl życia pacjenta i historię spożywanych pokarmów, a także zgłaszane przez pacjenta objawy. Dla określenia rokowania kluczowa jest informacja o ilości spożytego podejrzanego mięsa i czasie, który upłynął do wystąpienia pierwszych objawów.

W postawieniu diagnozy pomocne mogą być również:

• markery stanu zapalnego;
• morfologia krwi, z leukocytozą i eozynofilią;
• wzrost aktywności enzymów mięśniowych – CPK i LDH;
• badania serologiczne wykrywające przeciwciała specyficzne dla antygenów włośnia krętego;
• wykrycie larw włośnia w materiale biopsyjnym.

Leczenie włośnicy

Rozpoznanie włośnicy jest bezwzględnym wskazaniem do wdrożenia odpowiedniej terapii, która w zależności od stanu pacjenta może przebiegać w warunkach ambulatoryjnych lub szpitalnych.

W początkowych etapach zakażenia stosuje się głównie leki przeciwpasożytnicze, takie jak:

• Mebendazol,
• Albendazol,
• Pyrantel.

Pozwalają one zahamować namnażanie się larw włośnia w jelicie cienkim chorego. Czas trwania terapii powinien wynosić ok. 10 dni.

W leczeniu włośnicy kluczowe jest jak najszybsze rozpoczęcie leczenia, bowiem leki przeciwpasożytnicze nie są w stanie przeniknąć przez torebkę tworzoną przez larwy w mięśniach szkieletowych.

Z tego względu trwałe wyleczenie włośnicy możliwe jest tylko na etapie fazy jelitowej. W pozostałych przypadkach otorbione larwy włośnia krętego mogą pozostawać w organizmie pacjenta przez wiele lat – w większości przypadków nie wywołując jednak żadnych objawów.

Włośnica – jak uchronić się przed zarażeniem?

Włośnica to stosunkowo rzadko diagnozowana w naszym kraju choroba pasożytnicza, głównie dzięki obowiązkowemu badaniu wieprzowiny przeznaczonej do sprzedaży. Najlepszą profilaktykę przeciw włośnicy stanowi bowiem spożywanie wyłącznie mięsa ze sprawdzonego źródła. Jeżeli nie jesteśmy pewni jego pochodzenia, konieczna jest odpowiednia obróbka termiczna – tak, by nie miało ono różowego lub czerwonego koloru (główną przyczyną włośnicy jest bowiem spożywanie mięsa surowego lub niedogotowanego).

Pod kątem epidemiologicznym niezwykle istotne jest skuteczne eliminowanie źródeł zakażenia, w tym wszystkich tusz mięsnych, w których wykryto larwy włośnia.