Gorączka u dorosłych – przyczyny, diagnostyka, jak zbijać

Gorączka a stan podgorączkowy

Za gorączkę uznaje się podwyższenie temperatury ciała powyżej 38°C. Stan, w którym wynosi ono między 37 a 38°C, określa się jako stan podgorączkowy.

Stan podgorączkowy może pojawić się w trakcie choroby, ale również u kobiet przed owulacją oraz w ciąży. Może występować stale u osób z nadczynnością tarczycy.

Gorączka występuje, gdy zmienia się punkt nastawczy w ośrodku termoregulacji na wyższy poziom (wyższa temperatura). Mechanizmy zapobiegające przegrzaniu się organizmu są całkowicie sprawne. O hipertermii mówimy, kiedy temperatura ciała rośnie, ponieważ te mechanizmy zawodzą.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Dlaczego temperatura ciała rośnie?

Wzrost temperatury ciała jest mechanizmem obronnym w przypadku pojawienia się w organizmie pirogenów egzogennych (zewnętrznych) – czynników wywołujących gorączkę.

Pirogenami mogą być bakterie i wirusy (białka będące produktami ich metabolizmu), martwe fragmenty tkanek, alergeny, toksyny. Komórki fagocytujące, mające za zadanie usuwanie zbędnych czynników z krwi po kontakcie z tymi czynnikami, wydzielają substancje, tzw. pirogeny endogenne, które pobudzają podwzgórze do produkcji mediatorów stanu zapalnego (głównie prostaglandyn). Są to związki chemiczne, które powodują zmianę punktu nastawczego w ośrodku termoregulacji w mózgu na wyższą temperaturę.

Jakie jest działanie gorączki na organizm?

Wyższa temperatura ciała pomaga w zwalczeniu szkodliwych czynników – produkcja przeciwciał i namnażanie leukocytów stają się bardziej efektywne w wyższej temperaturze, z kolei wirusy i bakterie gorzej się namnażają. Jednak bardzo wysoka gorączka działa niekorzystnie na organizm. Wpływa niekorzystnie na układ krążenia (przyspiesza czynność serca), a przede wszystkim na układ nerwowy, powodując uszkodzenie komórek nerwowych. Może objawiać się to splątaniem, a nawet utratą świadomości.

Szczególnie narażone na niekorzystne działanie wysokiej gorączki, oprócz dzieci, są osoby starsze, kobiety w ciąży oraz chorzy z przewlekłymi chorobami układu krążenia. Temperatura wyższa niż 41,5°C grozi uszkodzeniem białek.

Gdzie mierzyć temperaturę i jakie są jej prawidłowe wartości?

Temperaturę ciała można mierzyć w różnych miejscach:

• pod pachą – najczęściej stosowany domowy sposób pomiaru temperatury ciała, ale najmniej dokładny, ponieważ mierzy temperaturę skóry, a nie organizmu. Prawidłowa temperatura w tym miejscu to 36,6°C.
• w jamie ustnej – pomiar odrobinę dokładniejszy, tu prawidłowa temperatura powinna wynosić do 36,9°C.
• w odbytnicy – pomiar najdokładniejszy, prawidłowa wartość temperatury wynosi 37,1°C.
• w uchu – pomiar zbliżony dokładnością do pomiaru w odbytnicy; mierzona jest temperatura błony bębenkowej, tu również prawidłowa temperatura wynosi 37,1°C.

Kiedy i jak leczyć gorączkę?

Gorączka u dorosłych może przebiegać w różny sposób. Może być ciągła, przerywana, zwalniająca, nieregularna. W niektórych stanach chorobowych występuje charakterystyczny jej rodzaj. Gorączkę można również podzielić ze względu na jej wysokość na:

• nieznaczną,
• umiarkowaną,
• znaczną,
• wysoką,
• nadmierną.

Występowanie gorączki niesie za sobą złe samopoczucie, osłabienie, dreszcze. Leczenie nie tylko ma na celu samo obniżenie temperatury ciała, gdy staje się ona niebezpiecznie zbyt wysoka, ale również złagodzenie objawów i poprawę samopoczucia chorego. W przypadku gorączki u dorosłych nie jest ona tak groźna jak u dzieci.

Leki działające przeciwgorączkowo można kupić bez recepty. Najczęściej stosuje się paracetamol – jednorazowo 1 lub 2 tabletki, czyli 500–1000 mg (należy uważać, by nie przekroczyć dawki 3, a w niektórych przypadkach 2 gramów na dobę, co wiąże się z uszkodzeniem wątroby). Nie należy leku przyjmować w odstępie mniejszym niż 4 godziny. Innymi często używanymi lekami przeciwgorączkowymi są ibuprofen i kwas acetylosalicylowy.

W leczeniu wspomagającym można zastosować okłady ochładzające czy kąpiele (woda nie może być za zimna). Bardzo ważne jest wypijanie odpowiedniej ilości płynów, by zapobiec odwodnieniu.

Gorączka o nieznanej przyczynie

Gorączka lub stan podgorączkowy, jeśli utrzymuje się długo i nawet jeśli nie daje dolegliwości, powinna być powodem konsultacji z lekarzem, może bowiem nie być odpowiedzią organizmu na zwykłą infekcję, ale objawem poważniejszej choroby. Gorączka może być wywołana poważną chorobą zakaźną, jak np. gruźlica, bruceloza, malaria, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub mózgu, zakażenie wirusem HIV itd. Może być również objawem choroby nowotworowej – charakterystyczna w białaczkach czy raku nerki, ale także w innych nowotworach.

Praktycznie we wszystkich chorobach autoimmunologicznych (np. reumatoidalnym zapaleniu stawów, toczniu rumieniowatym układowym czy twardzinie układowej) gorączka występuje jako jeden z objawów. Gorączka u dorosłych może być również spowodowana przyjmowaniem niektórych leków. Nie należy więc bagatelizować długo trwającego podwyższenia temperatury ciała, może to bowiem świadczyć o poważnych chorobach.