Objawy gorączki u dziecka – jak mierzyć i jak zbijać wysoką temperaturę?

Objawy gorączki – kiedy obniżać gorączkę u dziecka?

Gorączka u dziecka, czyli podwyższona temperatura ciała, jest korzystną fizjologiczną reakcją organizmu na stan zapalny lub inne procesy chorobowe. Kiedy dziecko ma gorączkę należy traktować to jako podstawowy sygnał alarmowy dawany przez organizm w przypadku rozwijającej się choroby. Najczęściej wysoka temperatura u dziecka ma związek z wirusowym zakażeniem układu oddechowego, które ma łagodny przebieg i ustępuje samoistnie lub z pomocą postępowania objawowego, w tym podawania leków przeciwgorączkowych. Wyjątkiem jest tutaj gorączka trzydniowa (tzw. trzydniówka, czyli rumień nagły), kiedy może wystąpić ponad 40 stopni gorączki u dziecka, wynikającej z zakażenia wirusem HHV6 lub HHV7. Częsta jest także gorączka przy ząbkowaniu.

Gorączka u niemowląt i starczych maluchów bywa także spowodowana infekcją bakteryjną lub innymi chorobami, ale takie przypadki należą do zdecydowanej mniejszości. Zwykle dziecko gorączkuje wyżej niż osoba dorosła, przy czym wysokość temperatury ciała nie zawsze odzwierciedla stopień ciężkości choroby. Zdarza się też, że mamy do czynienia z gorączką u dziecka bez innych objawów.

Chociaż, kiedy zauważamy, że dziecko jest rozpalone, ma wypieki na twarzy, a jego ciało jest gorące, staramy się jak najszybciej zbić gorączkę, zbyt szybkie obniżanie temperatury u małego pacjenta jest błędem. Podwyższona temperatura u dziecka ma pozytywny wpływ na procesy odpornościowe oraz na przebieg zakażeń bakteryjnych i wirusowych, skraca czas trwania choroby i łagodzi jej objawy. W związku z tymi właściwościami nie powinna być obniżana zbyt szybko, nawet jeśli objawy gorączki są dość uciążliwe.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Pomiar temperatury – jak mierzyć temperaturę u dziecka?

Aby sprawdzić, czy dziecko ma gorączkę, czy to stan podgorączkowy, konieczna jest wiedza na temat prawidłowego pomiaru temperatury oraz tego, od ilu stopniu jest gorączka.

O gorączce mówimy, gdy ciepłota ciała dziecka wynosi powyżej:

• 37,2 stopni – mierzenie temperatury pod pachą,
• 37,8 stopni – mierzenie temperatury w jamie ustnej,
• 38°C – mierzenie temperatury w odbycie.

Najlepsze miejsce pomiaru temperatury ciała różni się w zależności od wieku dziecka. Najlepszy termometr dla niemowlaka i dziecka przed 3. rokiem życia to ten doodbytniczy, temperaturę dziecka pomiędzy 3. a 5. rokiem życia najlepiej mierzyć w uchu, a dzieciom powyżej 5 lat należy mierzyć temperaturę pod pachą. Czas pomiaru zależny jest od rodzaju użytego termometru – najszybciej wynik pomiaru można otrzymać używając termometrów elektronicznych. Jest to cenny sprzęt, pod warunkiem prawidłowego użytkowania.

Wysoka gorączka u dziecka – kiedy podać lek przeciwgorączkowy?

Jak wcześniej wspomniano, nie zawsze wysoka gorączka u dziecka jest wskazaniem do podania leku. Temperatura ciała do 39 stopni Celsjusza najczęściej nie zaburza czynności organizmu. Jednakże przy gorączce powyżej 40 stopni (40,5–41 stopni) należy liczyć się z wystąpieniem zaburzeń świadomości, jak również zaburzeń mechanizmu kontroli temperatury. Bardzo wysoka gorączka (powyżej 41 stopni) może prowadzić do poważnych uszkodzeń, dlatego tak wysoką temperaturę ciała u niemowlaka i dziecka starszego bezwzględnie należy obniżać.

Nie jest słuszne podawanie leków przeciwgorączkowych profilaktycznie, np. przed szczepieniem obowiązkowym. Takie działanie może bowiem obniżyć skuteczność szczepionki. Nie ma również dowodów na to, że wczesne podawanie leków na gorączkę zapobiega rozwojowi drgawek gorączkowych.

Ogólnie rzecz biorąc, obniżanie gorączki u dziecka ma na celu poprawę jego komfortu. Nie należy bezwzględnie dążyć do normalizacji temperatury ciała. Zamiast tego ważniejsze jest, aby podawać dziecku dużą ilość płynów (odwodnienie dziecka przy gorączce nie należy do rzadkości) i oceniać aktywność dziecka.

Leki na gorączkę – jak zbić gorączkę u dziecka?

W wysokiej gorączce u dziecka bezsprzecznie najlepsze są paracetamol i ibuprofen. Są one powszechnie uważane za bezpieczne, dobrze tolerowane i mają dość szybki efekt przeciwgorączkowy. Ważne jest, by pamiętać, że dzieciom do 12 roku życia, ze względu na liczne działania niepożądane, nie wolno podawać kwasu acetylosalicylowego, który tak chętnie stosowany jest w leczeniu gorączki u dorosłych.

Oba polecane u dzieci leki na gorączkę są dostępne w postaci zawiesin o przyjemnych smakach. Ostatnio pojawiły się w sprzedaży preparaty bardziej skoncentrowane, które ułatwiają podanie leków ze względu na mniejszą objętość zawiesiny, dzięki czemu leczenie przeciwgorączkowe jest mniej problematyczne. W przypadku gorączki i wymiotów, które uniemożliwiają doustne podanie leków, można również użyć leku w formie czopka.

Producenci leków przeciwgorączkowych zwykle podają na opakowaniach zakresy masy ciała i odpowiednią dla nich dawkę leku. Najlepiej byłoby, aby to lekarz wyliczył dawkę leku dla dziecka, ale rodzice często próbują zbić gorączkę lekami zanim jeszcze udadzą się po fachową pomoc. Jest to w wielu przypadkach słuszne postępowanie, ponieważ w większości przypadków gorączka u dziecka nie wiąże się z poważnymi stanami i ustępuje samoistnie wraz z ustępowaniem infekcji. Jeśli rodzice sami zdecydują się na podanie leku przeciwgorączkowego, ważne jest, aby policzyli dokładną dawkę zamiast przybliżonej.

• Paracetamol dla dzieci w postaci doustnej podaje się w dawce 10–15 mg na 1 kilogram masy ciała, maksymalnie co 4 godziny.
• Ibuprofen podaje się w dawce 5–10 mg na 1 kilogram masy ciała, maksymalnie co 6 godzin.

Należy ograniczyć naprzemienne stosowanie paracetamolu i ibuprofenu, gdyż może to spowodować pomyłkę w wielkości dawek i odstępach czasu między nimi i doprowadzić do działań toksycznych dla organizmu dziecka. Bezpieczeństwo obu leków jest podobne. Jedynie u dzieci poniżej 6. miesiąca życia, u dzieci znacznie odwodnionych i z chorobą nerek oraz w przypadku gorączki przy ospie wietrznej powinno się zdecydowanie zastosować paracetamol zamiast ibuprofenu.

Sposoby na gorączkę – jak pomóc dziecku?

Ponieważ gorączkujący organizm traci elektrolity i wodę, bardzo ważne jest ciągłe pojenie dziecka. Jest to szczególnie ważne, gdy dziecko ma gorączkę i biegunkę lub wymioty, kiedy to ryzyko wystąpienia objawów odwodnienia jest szczególnie wysokie. Do tego celu najlepsza jest woda niegazowana, jednak można wykorzystać także dostępne w aptekach doustne płyny nawadniające.

Aby pomóc choremu dziecku przy wysokiej gorączce, pokój, w którym przebywa, powinien być regularnie wietrzony, a powietrze w nim powinno mieć temperaturę nie wyższą niż 21 stopni Celsjusza oraz podwyższoną wilgotność. Nie należy przegrzewać dziecka, aby przynieść mu ulgę, warto ułożyć je pod lekkim kocem. Jeżeli gorączkujące dziecko nie ma apetytu, zamiast pokarmów stałych, należy podawać mu jedzenie o półpłynnej konsystencji, np. kisiel owocowy.

W przypadku wysokiej gorączki trudnej do opanowania samymi lekami, cenne jest również sięganie po metody fizycznego oziębiania. Sposobem na gorączkę zimne okłady na czoło czy kąpiel w wannie z „chłodną“ wodą (temperatura wody powinna być jedynie o 1–2 stopnie Celsjusza niższa niż temperatura ciała dziecka). Koniecznie trzeba pamiętać, że takie domowe leczenie gorączki zawsze musi być poprzedzone podaniem leku przeciwgorączkowego.

Wysoka temperatura u dziecka – kiedy do lekarza?

Gorączka u noworodka poniżej 4 tygodnia życia powinna bezwzględnie skłonić rodzica do wizyty u lekarza w celu wykluczenia poważnej infekcji bakteryjnej, która w tym wieku może nie dawać innych dodatkowych objawów.

Bardzo wysoka gorączka u dziecka (powyżej 40 stopni Celsjusza) oraz utrzymywanie się nieprawidłowej temperatury powyżej 3–5 dni i zły stan ogólny dziecka powinny skłonić do szukania pomocy medycznej. Konsultacji wymagają towarzyszące znacznie podwyższonej temperaturze wymioty, biegunka, a także gorączka i wysypka.

Również drgawki gorączkowe, które ujawniają się u niewielkiej liczby dzieci są wskazaniem do pilnego kontaktu z lekarzem.