Duszność w czasie wysiłku

Astma związana z wysiłkiem fizycznym

Jedną z przyczyn duszności (także duszności w czasie wysiłku) jest choroba dróg oddechowych, związana z nadmiernym stanem zapalnym – astma (inaczej dychawica oskrzelowa). Duża ilość komórek zapalnych w obrębie oskrzeli powoduje nadmierną odpowiedź na bodźce i skutkuje zwężeniem światła oskrzeli, utrudniającym przepływ powietrza i zmniejszającym ilość tlenu docierającego do pęcherzyków płucnych.

Nadmierny skurcz oskrzeli wywoływany wysiłkiem fizycznym określa się mianem astmy wysiłkowej. Nadreaktywność oskrzeli pojawia się zwykle krótko po zakończonym treningu i trwa nawet do godziny.

Ten typ astmy nie wymaga jednak całkowitej rezygnacji ze sportu. Zwykle wystarczy zastosować krótko działający lek wziewny, rozkurczający oskrzela przed rozpoczęciem treningu, aby uniknąć objawów duszności.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Do tej pory nie wiadomo jaka jest przyczyna pojawienia się astmy oskrzelowej. Wiadomo jednak, że osoby o dużej skłonności do atopii, szczególnie te z obciążonym wywiadem rodzinnym, mają większe tendencje do wystąpienia astmy niż pozostała populacja. Diagnostyka choroby opiera się na badaniu spirometrycznym oraz próbie rozkurczowej, których zadaniem jest ocena przepływu powietrza przez drogi oddechowe oraz reakcji drzewa oskrzelowego na lek rozkurczowy.

Układ krążenia a duszność

Uczucie duszności w czasie wysiłku pojawia się również w wielu chorobach układu krążenia. Najbardziej rozpowszechnioną jednostką chorobową, ograniczającą tolerancję wysiłku jest choroba niedokrwienna serca. Objawy choroby wynikają w znacznej mierze ze zmniejszonego przepływu krwi przez naczynia wieńcowe zaopatrujące mięsień sercowy (miokardium) w składniki odżywcze i tlen. Zbyt mały dopływ tlenu do miokardium skutkuje dusznością oraz bólem w klatce piersiowej. Objawy pojawiają się w trakcie wysiłku i najczęściej ustępują po jego zaprzestaniu oraz krótkim odpoczynku.

W ocenie zaawansowania choroby niedokrwiennej serca stosuje się klasyfikację NYHA (pomysłodawcą jej jest New York Heart Association – Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne), której kolejne poziomy odpowiadają szybszemu pojawieniu się duszności w czasie wysiłku i tym samym utrudniają codzienne funkcjonowanie.

Skala NYHA:

• I – codzienne czynności nie wywołują duszności ani bólu dławicowego;
• II – niewielkie upośledzenie codziennych czynności, duszność pojawia się przy dużym wysiłku fizycznym;
• III – duszność u chorego występuje przy małym, codziennym wysiłku, takim jak ubieranie się czy mycie;
• IV – dolegliwości oraz duszność trwają także w czasie spoczynku.

Leczenie choroby niedokrwiennej serca to głównie leczenie przeciwdławicowe – przyjmowanie leków rozkurczających naczynia wieńcowe. Ich stosowanie opóźnia pojawienie się objawów duszności w czasie wysiłku oraz zwiększa tolerancję wysiłku u pacjentów.

Duszność wysiłkowa w POChP

POChP to skrót od przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Choroba ta występuje zwykle u osób w średnim lub starszym wieku i ma silny związek z przewlekłym paleniem tytoniu. Objawy POChP to przede wszystkim znaczny spadek tolerancji wysiłku w związku z dużą dusznością, odpluwanie ropnej plwociny (szczególnie rano po przebudzeniu) oraz uporczywy kaszel.

W trakcie trwania choroby, szczególnie w związku z niszczącym działaniem dymu tytoniowego, dochodzi do niszczenia pęcherzyków płucnych, co zmniejsza znacznie powierzchnię wymiany gazowej i może powodować duszność w czasie wysiłku. Ponadto dołącza się nadmierny skurcz oskrzeli, co utrudnia dopływ świeżego powietrza do płuc. Ograniczenie wchłaniania tlenu do krwiobiegu skutkuje u chorego przewlekłym uczuciem duszności oraz unikaniem wysiłku.

Nagła duszność w trakcie wysiłku

Niepokojącym objawem jest pojawienie się nagłej duszności w czasie wysiłku oraz bólu w klatce piersiowej, szczególnie jeśli objawy te występują u osoby uprzednio zdrowej oraz w młodym wieku.

Przyczyną wymienionych objawów może być zatorowość płucna lub nagła odma opłucnowa.

Zatorowość płucna wywołana jest zamykaniem małych naczyń krwionośnych w płucach przez materiał zatorowy przeniesiony z prądem krwi, najczęściej z kończyn dolnych. Do wystąpienia stanu nadkrzepliwości, który sprzyja powstawaniu zakrzepicy żył kończyn dolnych, będącej ryzykiem zatorowości płucnej, predysponuje długie unieruchomienie, stan po rozległych operacjach i oparzeniach, przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych, palenie tytoniu oraz nowotwory. Jeśli dojdzie do masywnego zatoru lub zamknięte zostanie światło dużej tętnicy płucnej, objawy są gwałtowne i mogą prowadzić w konsekwencji do zgonu chorego.

Inną przyczyną nagłej duszności w czasie wysiłku może być odma opłucnowa. U ludzi młodych i tych, którzy wcześniej nie leczyli się z innych przyczyn, odma opłucnowa powstaje najczęściej w wyniku pęknięcia pęcherza rozedmowego, o którego obecności chory nie wiedział. Pęcherz rozedmowy to duży pęcherz w tkance płucnej wypełniony powietrzem. Jeśli dojdzie do jego pęknięcia, powietrze znajduje się w opłucnej (na zewnątrz od płuca), a płuco zapada się i nie może uczestniczyć w wymianie gazowej. Taki nagły epizod powoduje znaczną duszność oraz sinicę.

Duszność psychogenna

W ostatnich latach dość często do lekarzy zgłaszają się młode osoby, których problemem jest duszność wysiłkowa. Coraz częściej objaw ten ma podłoże psychologiczne, szczególnie u nastolatków.

Osoby w wieku dojrzewania, w związku z licznymi kompleksami oraz problemami w domu czy szkole, doświadczają subiektywnego uczucia duszności. Najczęściej skarżą się na ból w klatce piersiowej, związany z torem oddychania oraz duszność w czasie wysiłku. Istotne w tym wypadku jest wykluczenie poważnych przyczyn fizycznych problemu oraz pomoc psychoterapeuty, który dokładnie skupi się na przyczynie występowania objawów.