Długo utrzymujący się kaszel – jakie są przyczyny ciągłego kaszlu?

Długo utrzymujący się kaszel – kaszel przez dwa miesiące

Przewlekły kaszel (kaszel idiopatyczny) rozpoznawany jest w oparciu o kryterium czasowe. Zgodnie z nim długotrwale utrzymujący się kaszel to taki, który trwa nie krócej niż 8 tygodni. Kaszel kojarzony jest głównie jako objaw infekcji wirusowej lub bakteryjnej jednak przyczyny długo utrzymującego się kaszlu mogą być o wiele bardziej zróżnicowane.

Czytaj również: Naturalne sposoby na przeziebienie

Powodem ciągłego kaszlu bywa drażnienie początkowego odcinka drogi oddechowej poprzez treść żołądkową zarzucaną ze światła żołądka przez przełyk do gardła (tzw. choroba refluksowa). Przewlekający się kaszel może być również manifestacją ucisku na nerw krtaniowy wsteczny przez powiększone jamy serca i być zwiastunem przewlekłej choroby układu sercowo-naczyniowego.

Długotrwały utrzymujący się kaszel to wskazanie do pilnej konsultacji lekarskiej. Taki uporczywy, męczący kaszel, współistniejący z przewlekłą chrypką wymaga już wnikliwej diagnostyki i powinien być konsultowany początkowo ambulatoryjnie z wykonaniem badań dodatkowych.

To też może Cię zainteresować: Przyczyny i leczenie flegmy w gardle

Ciągły kaszel – przyczyny przewlekłego kaszlu

By określić konkretną przyczynę długotrwałego kaszlu należy zebrać dokładny wywiad chorobowy i wykonać badanie przedmiotowe, poparte przez badania dodatkowe – radiogram przeglądowy klatki piersiowej, morfologię krwi obwodowej, białka ostrej fazy, np. CRP (białko C-reaktywne ), które w przebiegu ostrych i przewlekłych zakażeń układu oddechowego jest podwyższone.

Przyczynę ciągłego kaszlu stanowi niejednolita grupa chorób, często jest to:

• przewlekłe zakażenia górnych dróg oddechowych,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• stosowanie niektórych leków obniżających ciśnienie tętnicze (inhibitory konwertazy angiotensyny, np. ramipril, perindopril, trandolapril, chinalpril),
• przebyte zakażenie dróg oddechowych z nadreaktywnością oskrzeli,
• astma oskrzelowa,
• przewlekła obstrukcyjna choroba płuc.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Rzadziej za uporczywy kaszel odpowiada zapalenie płuca powikłane ropniem czy gruźlica. Kiedy kaszel trwa długo można podejrzewać także choroby śródmiąższowe, np. atypowe zapalenia płuc lub choroby serca – zwężenie lub niedomykalność zastawki dwudzielnej i powiększeniem lewego przedsionka (zespół Ortnera). Ciągle utrzymujący się kaszel miewa także podłoże psychogenne. Niestety długotrwały męczący kaszel może wskazywać na nowotwory płuc.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Długotrwały kaszel, krwioplucie, duszności – co to znaczy?

Długotrwale utrzymujący się kaszel bez innych objawów sam w sobie jest symptomem niepokojącym, wskazującym na ryzyko powikłania bakteryjnego zapalenia płuc (istnieje konieczność antybiotykoterapii), jednak często towarzyszą mu dolegliwości dodatkowe, które powinny stanowić sygnał do pilnej konsultacji lekarskiej.

Nawracające poranne napady kaszlu i odkrztuszanie żółtawej, ropnej wydzieliny lub treści surowiczej może wskazywać na rozstrzenie oskrzeli. Ciągły kaszel i krwioplucie (kaszel z krwią) wymaga wykluczenia powikłań zakrzepowo-zatorowych lub gruźlicy, z kolei częsty kaszel w nocy i duszności, problemy z wydychaniem powietrza to potencjalna oznaka astmy oskrzelowej.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Przedłużający się kaszel i stan podgorączkowy wymaga diagnostyki w kierunku zapalenia płuc powikłanego ropniem. Jeżeli przy kaszlu pojawiają się epizody ostrego, przeszywającego, kłującego bólu w klatce piersiowej, istnieje ryzyko powikłania pod postacią ostrego wysiękowego zapalenia opłucnej – często u młodszych pacjentów 2–4 dekada życia. Zdarza się także, że mamy do czynienia z nawracającym kaszlem po lekach stosowanych w terapii nadciśnienia tętniczego.

Niepokojące powinny być objawy dodatkowe, takie jak spadek masy ciała, osłabienie, duszności, bezsenność, trudności w zmianie pozycji ciała z siedzącej na leżącą – mogą wiązać się z gruźlicą płuc lub chorobami układu sercowo-naczyniowego.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Częsty kaszel w nocy – skąd nawracające napady nocnego kaszlu?

Napady kaszlu, budzącego z nocy, również u dzieci mogą być zwiastunem przewlekłego zapalenia oskrzeli – astmy oskrzelowej. Nawracające ataki kaszlu mogą być wywołane przez ekspozycję na czynniki swoiste i nieswoiste – alergeny, zimne powietrze. Przy długotrwale utrzymujących się napadach kaszlu w nocy dodatkowo mogą występować świsty, przedłużenie fazy wydechowej, duszności w spoczynku, napad lęku. Chory może przy tym odkrztuszać plwocinę o zabarwieniu żółtawym lub bezbarwną.

U chorych z refluksem żołądkowo-przełykowym charakterystyczny jest kaszel przy leżeniu. Przy kaszlu można także odczuwać dyskomfort w okolicy śródbrzusza i nadbrzusza środkowego, tuż poniżej wyrostka mieczykowatego mostka, zgagę, puste odbijanie. Typowy jest również kaszel, chrypka i dysfonia. Objawy ustępują po leczeniu empirycznym lekami zobojętniającymi sok żołądkowy lub hamującymi wydzielanie żołądkowe (tzw. inhibitory pompy protonowej). Leczenie kaszlu przy refluksie należy stosować min. 30 min. przed pierwszym posiłkiem, by zachować skuteczność takiego postępowania. Dominującą grupą chorych są osoby w średnim wieku z nadwagą lub otyłością, nadużywające palenia tytoniu lub napojów słodzonych z kofeiną.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

W populacji osób starszych powyżej 60–70 roku życia w przypadkach przewlekłego kaszlu, nasilonego w nocy należy rozpatrzyć możliwość współistnienia choroby układu sercowo-naczyniowego. Powiększenie jam serca obserwowane w nabytych wadach zastawkowych powoduje ucisk na struktury unerwiające krtań (tzw. nerw krtaniowy wsteczny), co powoduje odruch suchego kaszlu bez ewakuacji jakiejkolwiek wydzieliny. W przypadku powikłanej choroby niedokrwiennej serca i kardiomiopatii nadciśnieniowej może dochodzić również do zalegania krwi w krążeniu płucnym i przesiąkania płynu z naczyń krwionośnych do światła pęcherzyków płucnych, powodując napadu kaszlu w czasie leżenia, często w nocy.

Poranny kaszel z wydzieliną – co wywołuje idiopatyczny kaszel rano?

Kaszel rano zazwyczaj wynika z nagromadzenia się wydzieliny w nocy i może być męczący, zazwyczaj jednak ustępuje po odkrztuszeniu zalegającej plwociny. Przyczyną nawracającego, porannego kaszlu jest najczęściej przewlekająca się infekcja wirusowa lub bakteryjna dróg oddechowych. Należy również zaznaczyć przyczyny jatrogenne (poranny kaszel po lekach). Część leków przeciwkaszlowych stosujemy na noc i są to głównie pochodne kodeiny, która blokuje ośrodek neurogenny kaszlu, ale zazwyczaj połączona jest z preparatem sulfagwajakolu o działaniu typowo wykrztuśnym. Stąd też silne napady kaszlu nad ranem.

Objawy niepokojące przy przewlekłym porannym kaszlu to odkrztuszanie znacznej ilości plwociny i zmiana jej charakteru i zabarwienia – np. na rdzawy lub żółty. Objawem alarmowym jest również krwioplucie, odkrztuszenie ropnej wydzieliny zaraz po przebudzeniu. Należy wówczas poprowadzić diagnostykę w kierunku przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, spowodowanej wieloletnim paleniem tytoniu, rozstrzeni oskrzeli (patologiczne poszerzenie światła oskrzeli spowodowane utratą sprężystości ścian dróg oddechowych). Diagnostyka polega na wykonaniu badań obrazujących płuca, w pierwszej kolejności radiogramu klatki piersiowej, USG jam opłucnowych, następnie tomografii komputerowej klatki piersiowej. Bronchofiberoskopia umożliwia ocenę dolnych dróg oddechowych z dużą dokładnością i zazwyczaj wymaga hospitalizacji. Badanie czynnościowe – spirometrię – można wykonywać również w warunkach lecznictwa otwartego w poradni specjalistycznej.

Jak leczyć nieustający kaszel? Jakie są sposoby?

W przypadku infekcji należy stosować leczenie przeciwdrobnoustrojowe – antybiotykoterapia wskazana jest w przypadku udowodnionej infekcji bakteryjnej. Astma oskrzelowa, przewlekłe zapalenie oskrzeli z nadreaktywnością, przewlekła obturacyjna choroba płuc wymagają leczenia specjalistycznego – w pierwszej kolejności stosujemy leki rozszerzające oskrzela w inhalacjach przy użyciu nebulizatorów w stanach nagłej duszności lub osobistych inhalatorów różnych typów (MDI, dyski, itp). Leczenie przeciwzapalne wziewne pomaga w opanowaniu objawów podstawowych.

O osób chorujących na nadciśnienie stosujących leki z grupy ACEI wskazana jest zamiana na inną grupę.

Choroby układu sercowo-naczyniowego przebiegające z przewlekającym się kaszlem wymagają modyfikacji leczenia o podanie leków moczopędnych i ograniczenie podaży soli w diecie, restrykcji płynów do 1500 ml na dobę. Nawracające zgagi i choroba refluksowa podlegają skutecznemu leczeniu farmakologicznemu przez zastosowanie inhibitorów pompy protonowej (pantoprazol, esomeprazol, lansoprazol). Do objawowego leczenia przewlekłego suchego kaszlu stosujemy środki miejscowo odkażające – ambazon, amylometakrezol, związki zawierające chlorheksydynę z kwasem askorbinowym. Fusafungina działa również skutecznie miejscowo na błonę śluzową gardła i nosa.

Na suchy kaszel o charakterze nieproduktywnym, który nie powoduje usunięcia czynnika sprawczego, a jedynie zmęczenie, przydatne są leki na kaszel o ośrodkowym mechanizmie działania. Należy zaznaczyć by nie hamować odruchu przy kaszlu mokrym, produktywnym. Przykładowe preparaty zawierają kodeinę, oksykodon (działa silniej niż kodeina, wykazuje działanie przeciwbólowe, euforyzujące i uzależniające), dekstrometorfan oraz pochodne nieopioidowe – butamirat.

Domowym sposobem na długo utrzymujący się kaszel jest stosowanie ciepłych okładów na szyję. Na kaszel pomogą także zioła, np. korzeń prawoślazu, który pokrywa śluzówkę oskrzeli roztworem koloidowym, co łagodzi stan zapalny i działa przeciwkaszlowo – wskazany jest w nieżytach oskrzeli i przełyku. Liść podbiału ma podobne właściwości i zawiera dodatkowo olejki eteryczne ułatwiające oddychanie. Kwiat dziewanny zawiera flawonoidy i saponiny o właściwościach przeciwzapalnych. O wspominane preparaty można zapytać w aptekach i powinny być łatwo dostępne.