Olej palmowy – właściwości, zastosowanie. Wpływ na zdrowie

Jak powstaje olej palmowy?

Olej palmowy to olej roślinny, który ma stałą konsystencję i żółtobrązowy kolor (w wyniku rafinacji zmienia się na białawy lub żółtawy). Otrzymuje się go z nasion lub miąższu palmy oleistej – bardzo wydajnej rośliny, która owocuje dwa razy w miesiącu przez cały rok. Może dostarczać owoców nawet przez 25 lat.

Z jednego hektara palm olejowych uzyskuje się ok. 3,7 tony oleju. Jest to 4 razy wyższa wydajność niż innych upraw roślin oleistych. To tłumaczy, dlaczego olej palmowy jest powszechnie stosowany w przemyśle spożywczym. Dodaje się go m.in. do: słodyczy, słonych przekąsek czy margaryn.

Czy olej palmowy w słodyczach jest szkodliwy?

Olej palmowy występuje w różnych produktach spożywczych. Czy należy ich unikać?

Tłuszcze roślinne (np. olej rzepakowy, oliwa) zawierają zazwyczaj więcej nienasyconych niż nasyconych kwasów tłuszczowych. Jednak te, które pozyskuje się z roślin tropikalnych (np. olej kokosowy, palmowy), stanowią wyjątek.

Olej palmowy zawiera aż 50% nasyconych kwasów tłuszczowych. Zgodnie z normami żywienia dla populacji Polski ich ilość w diecie powinna zostać ograniczona do minimum.

Przetworzony olej palmowy charakteryzuje się nie tylko dużą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych, ale i izomerów trans kwasów tłuszczowych. Powstają one w wyniku procesu uwodornienia – olej palmowy utwardzony nie powinien być spożywany w nadmiarze, ponieważ zawarte w oleju palmowym w dużej ilości tłuszcze trans przyczyniają się m.in. do zwiększenia ryzyka rozwoju chorób układu krążenia.

Nierafinowany olej palmowy

W sprzedaży dostępny jest również surowy olej palmowy. Czy jest on lepszym wyborem niż utwardzony olej palmowy?

Nierafinowany olej palmowy zawiera: dużo witaminy E, steroli oraz karotenoidów. Są to składniki cenne dla zdrowia, ponieważ wspomagają walkę z wolnymi rodnikami i mają korzystny wpływ na narząd wzroku oraz układ krążenia.

Czy olej palmowy jest rakotwórczy?

Analizy składu oleju palmowego (i produktów, które mają go w składzie) wykazały, że zawiera on liczne zanieczyszczenia estrami 3-MCPD i 2-MCPD powstającymi w procesie rafinacji. Pierwszy z tych związków został uznany przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) za „przypuszczalnie rakotwórczy dla człowieka”.

Tłuszcz palmowy a olej palmowy

Olej palmowy i tłuszcz palmowy to terminy, które są ze sobą związane. Jednak są między nimi pewne różnice.

Olej palmowy to olej roślinny, który pozyskuje się z miąższu owoców palmy oleistej. W temperaturze pokojowej ma postać ciekłą. Znajduje zastosowanie zarówno w przemyśle spożywczym, jak i kosmetycznym.

Zastosowanie oleju palmowego

Olej palmowy, ze względu na swoje pochodzenie, jest powszechnie stosowany powszechnie w kuchni afrykańskiej oraz południowo-wschodniej Azji, choć swoją sławę zyskał przede wszystkim dzięki szerokiemu zastosowaniu we wszystkich gałęziach przemysłu spożywczego.

Do produkcji wykorzystywany jest najczęściej rafinowany olej palmowy (surowy stanowi zaledwie 1/4 zużycia. To olej roślinny utwardzony, który w postaci utwardzonej ma białą, gładką, stosunkowo twardą konsystencję. Dlaczego producenci żywności tak chętnie wykorzystują go w swoich produktach?

Dzięki niemu zyskują one wysoką stabilność przechowywania i wydłuża się ich okres przydatności do spożycia. Dodatkowo korzystnie wpływa on na smak i teksturę produktów. Ten olej roślinny tworzy doskonały duet – np. z kakao – dlatego najczęściej znajdziemy go w takich produktach, jak: słodycze, czekolady, kremy do smarowania pieczywa, batony, produkty cukiernicze, lody, a nawet margaryny i masła roślinne.

Najczęściej im niższa cena produktu i dłuższa data przydatności do spożycia, tym większe prawdopodobieństwo, że w jego składzie znajdziemy olej palmowy. Często można go znaleźć również w produktach codziennego użytku, takich jak: mydła, świece czy niektóre kosmetyki.

Jak sprawdzić, czy w produkcie spożywczym znajduje się dodatek oleju palmowego?

Nadmierne spożycie oleju palmowego nie jest korzystne dla zdrowia, dlatego warto unikać produktów spożywczych z jego dodatkiem. Jak to zrobić? Wystarczy zapoznać się z listą składników na opakowaniu. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…), na etykiecie polskich produktów musi znaleźć się informacja, że są one źródłem tłuszczów trans.

Jakie produkty najczęściej zawierają rafinowany olej palmowy? Jak już wcześniej wspomniano może znajdować się on m.in. w:

• gotowych daniach i zupach typu instant;
• margarynach w kostkach;
• słonych przekąskach (m.in. chipsach, krakersach);
• słodyczach;
• kremach czekoladowych;
• gotowych daniach mrożonych (np. pizzach);
• deserach mrożonych;

Dietetycy podkreślają, że zdrowa dieta charakteryzuje się większą ilością tłuszczów roślinnych niż zwierzęcych. Jednak należy pamiętać, że nie każdy z nich powinien być stosowany jako podstawowe źródło tłuszczów w diecie. Wyjątkiem wśród olejów roślinnych są te, które pozyskuje się z roślin tropikalnych. Ze względu na to, że mają wysoką zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, powinny być spożywane rzadziej niż inne oleje roślinne (np. olej lniany, rzepakowy).

Produkcja oleju palmowego – wpływ na środowisko

Ogromne światowe zużycie oleju palmowego naturalnie wiąże się z coraz większą ilością zakładanych plantacji palm olejowych, a co za tym idzie wycinaniem kolejnych hektarów naturalnych lasów deszczowych.

Produkcja oleju palmowego bezpośrednio więc wykazuje negatywny wpływ na środowisko, dewastując naturalne siedliska wielu zwierząt, w tym będących pod ochroną orangutanów. Przekłada się to również na większą emisję dwutlenku węgla do atmosfery.

współpraca: dietetyk Natalia Michalak