Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis L.) to dekoracyjna roślina z rodziny astrowatych. Choć kojarzony jest głównie z terenami alpejskimi, występuje również dość powszechnie na terenie południowej Polsce – w Tatrach, Pieninach oraz Bieszczadach. Coraz częściej zdobi też ogrodowe skalniaki. W tradycji zielarskiej znany od czasów starożytnych, polecany był m. in. przez św. Hildegardę i Syreniusza. Jak rozpoznać dziewięćsił bezłodygowy? Jak uprawiać tę dekoracyjną roślinę? Z jakich właściwości leczniczych jest znany dziewięćsił?
Dziewięćsił – właściwości, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, gdzie kupić, cena
Spis treści
- Dziewięćsił bezłodygowy – piękny i dekoracyjny
- Dziewięćsił bezłodygowy – naturalny przepowiadacz pogody
- Dziewięćsił bezłodygowy – pod częściową ochroną
- Dziewięćsił bezłodygowy – wymagania i uprawa
- Dziewięćsił bezłodygowy – znany od wieków
- Dziewięćsił bezłodygowy – właściwości lecznicze
- Dziewięćsił bezłodygowy – dostępny w zielarniach
- Dziewięćsił bezłodygowy – przeciwwskazania
Dziewięćsił bezłodygowy – piękny i dekoracyjny
Dziewięćsił bezłodygowy (Carlina acaulis L., dawniej: kąsina niska) charakteryzuje się – w zależności od podgatunku – brakiem łodygi, od czego właśnie wzięła się jego nazwa gatunkowa. Wytwarza za to liczne kolczaste liście zebrane w położoną przy samej ziemi rozetę.
Zdobiący dziewięćsił bezłodygowy piękny koszyczek (określany najczęściej jako kwiat) może mieć średnicę nawet 15 centymetrów i przypomina zasuszony słonecznik – posiada kremowo-żółtawy środek oraz srebrzysto-białe listki imitujące płatki. Okrywające kwiatostan liście pokryte są malutkimi igiełkami, tworzącymi specyficzny kolczasty pancerz.
Należy tu wspomnieć, że wyróżnia się 2 podgatunki dziewięćsiłu: Carlina acaulis subsp. acaulis, który nie posiada łodygi i Carlina acaulis subsp. caulescens, posiadający krótką łodygę.
Dziewięćsił bezłodygowy – naturalny przepowiadacz pogody
Koszyczki kwiatowe dziewięćsiłu otwierają się wyłącznie podczas słonecznych dni (kwitnie od lipca do września) natomiast zanikają w wyniku rosnącej wilgotności powietrza. Z tego powodu nie można ich podziwiać przy deszczowej pogodzie.
Obserwując jak otwierają i zamykają się kwiatostany, dawniej przepowiadano na tej podstawie nadchodzący deszcz.
Dziewięćsił bezłodygowy – pod częściową ochroną
Ze względu na wyjątkowe właściwości dekoracyjne, przez wiele lat kwiaty dziewięćsiłu bezłodygowego były na masową skalę pozyskiwane do celów dekoracyjnych – sam kwiat jak i jego wyobrażenie to m. in. częsty element sztuki góralskiej – jako składnik suchych bukietów. Doprowadziło to do jego niemal całkowitego wyginięcia, dlatego od lat powojennych do 2014 roku objęty był całkowita ochroną.
Obecnie podlega ochronie częściowej, co oznacza, że może choć może być w określonej ilości pozyskiwany do celów zielarskich, to takie działanie wymaga zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska.
Należy przy tym pamiętać, że pojęcie „częściowej ochrony” nie zmienia faktu, że nie wolno na własną rękę pozyskiwać, uszkadzać czy zrywać roślin w ich naturalnych siedliskach.
Dziewięćsił bezłodygowy – wymagania i uprawa
Dziewięćsił bezłodygowy jest stosunkowo prosty w uprawie, a ze względu na nietypowy wygląd kwiatów stanowi oryginalną ozdobę ogrodów skalnych (skalniaków) lub skarp.
Doskonale rośnie na miejscach nasłonecznionych, preferując gleby o wysokim pH (najlepiej piaszczysto gliniaste). Dobrze też znosi gleby o odczynie obojętnym, natomiast przy niskim ziemia wymaga wapnowania. Należy jednak pamiętać, że roślina niezbyt dobrze znosi przesadzanie, dlatego warto dobrze zaplanować jej nasady.
Dziewięćsił rozmnaża się przez nasiona, a roślina w polskich warunkach jest całkowicie mrozoodporna.
Dziewięćsił bezłodygowy – znany od wieków
Już w starożytności stosowano korzenie dziewięćsiłu w chorobach przewodu pokarmowego oraz w leczeniu zmian skórnych, a święta Hildegarda zalecała je jako środek przeciw chorobom zapalnym oraz… urokom rzucanym przez baby.
Syreniusz (Szymon Syreński, profesor Akademii Krakowskiej, lekarz i botanik, badacz właściwości leczniczych ziół) polecał stosowanie dziewięćsiłu jako skutecznego środka udrażniającego nerki, ułatwiającego oddawanie moczu, poprawiającego pracę wątroby i wzmacniający organizm w czasie zarazy.
Doktor August Czarnowski w swoim „Zielniku…” opisywał korzenie dziewięćsiłu jako środek trawienny, moczopędny i napotny.
Natomiast w medycynie ludowej dziewięćsił bezłodygowy stosowany był w celu podniesienia odporności, leczeniu nerek i zaburzeniach trawienia a ponadto w impotencji. Dawni zielarz doceniali też jego działanie antybakteryjne i przeciwgorączkowe.
Dziewięćsił bezłodygowy – właściwości lecznicze
Korzenie dziewięćsiłu zawierają takie substancje aktywne jak olejek eteryczny, inulinę, garbniki oraz żywice.
W związku z powyższym znajdują zastosowanie w:
- schorzeniach wątroby i pęcherzyka żółciowego;
- w zaburzeniach trawienia (w tym biegunkach o podłożu bakteryjnym i stanach skurczowych przewodu pokarmowego);
- w przeziębieniu;
- zewnętrznie m. in. w egzemie, ranach, wrzodach i grzybicy skórnej.
Ponadto w Szwajcarii dna koszyczków kwiatowych dziewięćsiłu są jadane (zarówno przez dorosłych jak i dzieci) podobnie jak karczochy.
Dziewięćsił bezłodygowy – dostępny w zielarniach
W sklepach zielarsko-medycznych, zielarniach i sklepach ze zdrową żywnością dostępny jest suszony korzeń dziewięćsiłu, cięty lub mielony. Dostępne są również mieszanki przyprawowe do pieczywa, zup oraz grzanego wina na bazie mielonego korzenia dziewięćsiłu.
Odwar i proszek z dziewięćsiłu
Na bazie rozdrobnionego korzenia dziewięćsiłu przygotowuje się odwar: czubatą łyżeczkę ziół korzenia należy zalać szklanką wrzącej wody, doprowadzić do wrzenia i gotować na małym ogniu pod przykryciem przez 5 minut. Odstawić na 10 minut, przecedzić i pić po pół szklanki ciepłego odwaru 3-4 dziennie
W przypadku zmielonego korzenia 1/4 łyżeczki proszku należy zalać połową szklanki wrzątku i wypijać po przestygnięciu bez przecedzania 3 razy dziennie po posiłku.
Nalewka oraz wino na bazie dziewięćsiłu
Nalewkę przygotowuje się zalewając 50 gram rozdrobnionego korzenia 250 mililitrami alkoholu o stężeniu 60-70 procent. Po dwóch tygodniach maceracji należy nalewkę przecedzić i przyjmować 10-20 kropli 2-3 razy dziennie przez 2 tygodnie.
W niestrawności warto sięgnąć po „napar” na winie. 1 łyżkę stołową rozdrobnionego korzenia zalać szklanką zimnego wina, doprowadzić do wrzenia i odstawić na 15 minut. Przecedzić i pić 3-4 razy dziennie po 2 łyżki między posiłkami.
Dziewięćsił bezłodygowy – przeciwwskazania
Korzenie dziewięćsiłu są surowcem o dużym stopniu bezpieczeństwa (kwiatostany są jadalne), jednak w przypadku przedawkowania mogą wystąpić nudności oraz wymioty .
Ze względu na brak badań surowiec nie jest zalecany kobietom w ciąży oraz karmiącym.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Czarnowski A., Zielnik Lekarski. Zastosowanie, opos botaniczny i uprawa najważniejszych polskich roslin lekarskich z 18 wielobarwnymi tablicami., Warszawa: Księgarnia J. Przeworskiego, 1938;
- Link P. et in., Carlina acaulis Exhibits Antioxidant Activity and Counteracts Aβ Toxicity in Caenorhabditis elegans, Molecules, 2016;
- Pisulewska E. i wsp., 500 przypraw i ziół leczniczych, Warszawa: Wydawnictwo SBM, 2015;
- Radziul E., Skalniaki, Warszawa: PWRiL, 2007;
- https://rozanski.li;
- Sarwa A. Wielki leksykon roślin leczniczych, Warszawa: Książka i Wiedza, 2001;
- Stępkowska I., Porównanie działania leczniczego Carlina acaulis L. ( Asteraceae) na podstawie medycyny dawnej, ludowej i współczesnej, Postępy Fitoterapii 3/2004.
Opublikowano: 14.12.2023;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
3
Komentarze i opinie (0)