Nadciśnienie wrotne – co to jest, jakie są objawy, powikłania i jak leczyć?

Co to jest marskość wątroby i jakie są jej objawy?

Marskość wątroby jest przewlekłą chorobą wątroby, w której w wyniku zadziałania różnych czynników dochodzi do włóknienia miąższu wątrobowego oraz zmian w naczyniach wątroby, co wiąże się z upośledzeniem jej funkcji. Do przyczyn mogących wywołać marskość wątroby zaliczamy:

• nadużywanie alkoholu,
• przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C, B lub D,
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby,
• choroby metaboliczne wątroby, takie jak hemochromatoza, choroba Wilsona, mukowiscydoza,
• choroby dróg żółciowych – niedrożność, pierwotną marskość żółciową, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych,
• niektóre leki i toksyny.

Szczególną postacią jest marskość kryptogenna, w której nie udaje się ustalić czynnika wywołującego.

Przebudowa guzkowa wątroby powoduje stopniowe zmniejszanie się ilości prawidłowego miąższu, co wiąże się z pojawianiem się objawów, takich jak osłabienia, stany podgorączkowe, zaburzenia krzepnięcia krwi, obrzęki, żółtaczka, zaburzenia płciowe. Przebudowie ulegają także naczynia zatokowe wątroby, co po jakimś czasie doprowadza do rozwoju nadciśnienia wrotnego.

Zobacz też: Podwyższone ciśnienie u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest nadciśnienie wrotne i jak powstaje?

W prawidłowych warunkach wątroba posiada podwójne unaczynienie – krew odżywczą z gałęzi tętnicy wątrobowej oraz krew czynnościową, doprowadzaną przez żyłę wrotną powstałą przez połączenie żyły śledzionowej oraz żyły krezkowej górnej. Żyła wrotna doprowadza do wątroby krew z obszaru niemal całej jamy brzusznej – ma to znaczenie w metabolizmie substancji trafiających do organizmu drogą doustną.

Nadciśnienie wrotne to stan, w którym z różnych przyczyn wzrasta ciśnienie krwi w żyle wrotnej. Najczęściej przyczyną nadciśnienia wrotnego jest marskość wątroby, zdarza się jednak, że nadciśnienie wrotne jest wynikiem zaburzeń naczyniowych – zakrzepicy żyły wrotnej lub żyły głównej górnej.

Jakie są powikłania nadciśnienia wrotnego?

Podwyższone ciśnienie krwi w układzie żyły wrotnej prowadzi do powstawania krążenia obocznego, tak zwanego wrotno-systemowego (a więc połączeń pomiędzy układem żyły wrotnej a żyłami krążenia obwodowego).

Najczęściej są to:

• sploty żylne okołoprzełykowe – powstają żylaki przełyku;
• żyły krótkie żołądka – powstają żylaki dna żołądka i wpustu;
• żyły okołoodbytnicze – prowadzące do powstania żylaków odbytu.

Charakterystycznym, choć stosunkowo rzadkim objawem nadciśnienia wrotnego jest także poszerzony układ żył powłok brzusznych – tak zwana głowa meduzy, która powstaje w wyniku cofania się krwi przez żyłę pępkową, która jest pozostałością życia płodowego i jest drożna u niewielkiego odsetka osób.

Jednym z groźniejszych powikłań marskości wątroby jest krwawienie z żylaków przełyku, które jest nieraz bardzo masywne i szybko powoduje dużą utratę krwi i wstrząs. Ponieważ żyła wrotna jest przedłużeniem żyły śledzionowej, częstym objawem nadciśnienia wrotnego jest powiększenie śledziony (splenomegalia) oraz jej zwiększona czynność (hipersplenizm).

Hipersplenizm prowadzi zwykle do nadmiernego niszczenia elementów morfotycznych krwi, co przejawia się niedokrwistością, leukopenią oraz małopłytkowością w badaniu morfologii krwi. Objawy te mogą występować pojedynczo lub wszystkie razem. Leukopenia usposabia do częstszych infekcji, natomiast małopłytkowość może być powodem skazy krwotocznej.

Nadciśnienie wrotne ma także swój udział w powstawaniu kolejnego powikłania marskości wątroby, jakim jest wodobrzusze, a więc sytuacja, w której w jamie otrzewnej zbiera się płyn przesiękowy. Dodatkowym czynnikiem wpływającym na rozwój wodobrzusza jest hipoalbuminemia, która powoduje ucieczkę płynu z naczyń.

Przewlekłe nadciśnienie wrotne powoduje także zaburzenia krążenia jelitowego i żołądkowego, co prowadzi do tak zwanej gastropatii wrotnej, a więc zaburzeń mikrokrążenia w żołądku. Może to powodować utajone krwawienie do przewodu pokarmowego z niedokrwistością. Zaburzenia mikrokrążenia jelitowego są z kolei przyczyną poposiłkowych bólów brzucha oraz zaburzeń wchłaniania.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Leczenie nadciśnienia wrotnego

Leczenie nadciśnienia wrotnego musi być zawsze ukierunkowane na przyczynę, a więc zwykle marskość wątroby. Marskość wątroby jest zazwyczaj do pewnego momentu odwracalna, zwłaszcza jeżeli jest spowodowana nadużyciem alkoholu i pacjent przestanie pić. W innych przypadkach leczenie marskości wątroby polega na leczeniu jej objawów, a więc zaburzeń krzepnięcia krwi poprzez przetaczanie osocza świeżo mrożonego, leczniczych nakłuć otrzewnej w celu odbarczenia wodobrzusza lub stosowania antybiotykoterapii w celu profilaktyki samoistnego bakteryjnego zapalenia otrzewnej.

Pacjenci z żylakami przełyku powinni być pod stałą kontrolą endoskopową. W profilaktyce krwawień z żylaków przełyku stosuje się także niektóre leki blokujące receptory adrenergiczne (na przykład propranolol i karwedilol), które zmniejszają ciśnienie w żyle wrotnej. Wykonuje się także endoskopowe zabiegi opaskowania żylaków przełyku oraz skleroterapii.

Pacjenci z marskością wątroby powinni stosować odpowiednią dietę bogatą w białka oraz ubogą w tłuszcze. W przypadku zakażenia wirusem hepatotropowym wskazana jest konsultacja lekarza chorób zakaźnych i ewentualna kwalifikacja do leczenia za pomocą interferonu. W skrajnych przypadkach leczenie nadciśnienia wrotnego i marskości wątroby polega na przeszczepieniu narządu.