Legionella – jak dochodzi do zakażenia tą bakterią? Objawy i leczenie choroby legionistów

Legionella w Rzeszowie – jak wyglądała sytuacja?

Pierwsze informacje o zakażeniu bakterią Legionella pneumophila pochodzą z 18 sierpnia 2023 r., gdy Sanepid w Rzeszowie wszczął dochodzenie po otrzymaniu informacji o 15 hospitalizowanych w rzeszowskich szpitalach, u których potwierdzono obecność bakterii Legionella pneumophila.

W Rzeszowie od 23 sierpnia przez dwa dni trwały obrady sztabu kryzysowego – działania dotyczyły zakażeń bakterią Legionella na Podkarpaciu. Obradujący weryfikowali wariant dotyczący miejskiej sieci wodociągowej jako źródła zakażenia bakterią. Dlaczego właśnie ta opcja brana była pod uwagę? Wirusolog, prof. Włodzimierz Gut tłumaczył: „Legionellą zakażamy się ze środowiska”. Ale była to również dobra informacja: „osoba chora nie przeniesie bakterii na kolejną osobę” – dodał prof. Gut. Co ważne, bakteria nie przenosi się też przez picie zakażonej wody. Zatem w jaki sposób? Do zakażenia dróg oddechowych pacjenta dochodzi drogą inhalacji zakażonego aerozolu (np. z nebulizatora) lub poprzez makroaspirację wody.

Jak wspomnieliśmy, trwało dochodzenie epidemiologiczne wszczęte przez sanepid. W 4 z 9 pierwszych próbek wody wykryto bakterie legionelli. Próbek wody pobrano jednak znacznie więcej – bo ponad 100. W kolejnych dniach znane były wyniki kolejnych. Dlaczego tyle trzeba było na to czekać? Czas oczekiwania na wyniki badań w kierunku bakterii Legionella pneumophila od pobrania pierwszych próbek wody wynosi aż 10 dni. Najpierw pobrano próbki z ogólnych punktów poboru wody w Rzeszowie, a następnie z domów zakażonych bakterią pacjentów.

W weekend, 26 i 27 sierpnia w Rzeszowie jak i w gminach pobierających wodę z rzeszowskiej sieci wodociągowej przeprowadzono dezynfekcję wody. Te działania nie były szkodliwe dla mieszkańców, którzy mogli co najwyżej wyczuć w wodzie większą ilość chloru. W sobotę Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji zwiększyło dawkę chloru w wodzie, a w niedzielę nastąpiło płukanie wody. Były to działania prewencyjne, ponieważ przed wynikami badań na obecność wody w sieci nie było dowodów na to, że to właśnie woda z wodociągów jest źródłem zakażenia bakterią.

Do profilaktycznej dezynfekcji wody dołączyły też inne miasta, m.in. Płock.

Legionella pneumophila – co to za bakteria?

Bakterie Legionella pneumophila występują na całym świecie, a ich rezerwuarem jest woda i mokra gleba. Rozwojowi legionelli sprzyja osad bogaty w sole magnezu i wapnia, obecność glonów i pierwotniaków oraz temperatura między 25 a 40 stopni Celsjusza (bakteria rozmnaża się w temperaturze 40-60 stopni C).

Legionella pneumophila wywołuje dwie choroby – jedną podobną do grypy, a u osób z osłabioną odpornością może spowodować zapalenie płuc. Jeśli więc dojdzie do zakażenia bakterią wody w szpitalu, wiele osób (z obniżoną odpornością i przewlekle chorych) może ciężko zachorować, a nawet umrzeć.

Z kolei zakażenie legionellą, dajmy na to, w hotelu, może nawet nie zostać wykryte – chyba że któryś z przebywających w nim gości zgłosi objawy zapalenia płuc i zostaną u tej osoby wykonane testy molekularne, wykrywające bakterię Legionella pneumophila .

Jak podaje Sanepid, potencjalnie bakteria może być obecna w instalacji zasilającej wodę w każdym budynku. Wykrywano ją już w stawach, strumieniach, na basenach, w kanalizacji, ale także – w urządzeniach medycznych. Dlatego tak ważne jest ich czyszczenie i dbanie o czystość urządzeń klimatyzacyjnych.

Objawy choroby legionistów

Pałeczki bakterii Legionella pneumophila mogą wywołać jeden z rodzajów atypowego zapalenia płuc, znany jako legionelloza lub choroba legionistów. Po raz pierwszy jego objawy zaobserwowano w 1976 roku w Filadelfii wśród uczestników zjazdu weteranów wojennych. Źródłem zachorowania były bakterie legionelli, które namnożyły się w systemie klimatyzacji hotelu, w którym odbywał się zjazd. Na ostre zapalenie płuc zmarły wtedy 34 osoby.

Okres wylęgania bakterii jest dość długi (od 2 do 3 tygodni). Po tym czasie mogą pojawić się pierwsze objawy atypowego zapalenia płuc, wywołanego przez legionellę:

• suchy kaszel, długo utrzymujący się i męczący,
• duszność i ból w klatce piersiowej,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• ból gardła,
• zaburzenia świadomości,
• bóle mięśni i stawów,
• silne bóle głowy.

Charakterystyczne są też objawy ze strony układu pokarmowego:

• wymioty,
• ból brzucha,
• biegunka.

Zmiany w płucach widoczne są zazwyczaj dopiero w badaniu rentgenowskim.

Choroba legionistów może wywołać powikłania płucne i pozapłucne, jak:

• wysięk w jamie opłucnej,
• ropniak opłucnej,
• ropień płuca,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i zapalenie mózgu,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie osierdzia,
• zapalenie stawów,
• choroby nerek – śródmiąższowe zapalenie nerek, kłębuszkowe zapalenie nerek.

Kto jest najbardziej narażony na zakażenie legionellą?

Zachorowaniu na chorobę legionistów sprzyja:

• osłabienie odporności,
• choroby przewlekłe,
• podeszły wiek,
• nadużywanie alkoholu,
• choroby serca,
• choroby układu oddechowego,
• nowotwory,
• cukrzyca,
• liczne pobyty w szpitalu,
• niektóre leki.

Jak leczy się zakażenie pałeczką Legionella pneumophila?

Jak przebiega leczenie choroby legionistów? Leczenie atypowych zapaleń płuc, a do nich należy właśnie zakażenie legionellą, jest trudniejsze niż leczenie „zwykłego” zapalenia płuc. Powód? Bakterie atypowe (obok Legionella pneumophila są to również: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia psittaci, Chlamydophila pneumoniae, Coxiella burnetii) posiadają inną budowę lub nie posiadają w ogóle ściany komórkowej. Bezzasadne jest więc podawanie pacjentowi leków stosowanych w typowych zapaleniach płuc.

Antybiotykami używanymi w terapii zakażeń atypowych są: tetracykliny, makrolidy lub fluorochinolony. Leczenie trwa od 7 do 14 dni, w zależności od ciężkości choroby. Antybiotyki należy przyjmować regularnie o stałych porach, zgodnie ze wskazaniami lekarza. Nie należy samemu skracać czasu leczenia. Pozwoli to uniknąć powikłań, nawrotu choroby, jak również zapobiegnie narastaniu oporności bakterii na stosowane leki. W trakcie terapii wskazany jest oszczędzający tryb życia i spożywanie dużej ilości płynów.