Przewlekły kaszel – co to znaczy długotrwały i ciągły kaszel?

Kaszel – przewlekły, uciążliwy, suchy czy mokry?

Przewlekły kaszel to taki, który utrzymuje się powyżej 8 tygodni. Lista przyczyn przewlekłego kaszlu jest długa. Znajdują się na niej nie tylko choroby układu oddechowego, ale też przewodu pokarmowego, układu krążenia czy zatok. Uporczywy kaszel wymaga konsultacji lekarskiej i wykonania szeregu badań wyjaśniających podłoże objawu.

Kaszel to odruch organizmu służący oczyszczaniu dróg oddechowych i ewakuacji zalegającej w nich wydzieliny. Najczęściej kojarzony jest z infekcją dróg oddechowych – jeżeli jest on ostry, tzn. ustępuje wraz z wyleczeniem zakażenia lub tuż po, nie stanowi powodu do niepokoju.

Niepokojącym zjawiskiem jest nieustający kaszel utrzymujący się powyżej 8 tygodni. Wymaga on konsultacji lekarskiej i ustalenia przyczyny tego objawu. Ciągły i długotrwały kaszel wymaga szerszego spojrzenia, gdyż może mieć wiele przyczyn.

Sprawdź również: Odkrztuszanie plwociny (flegmy)

Jakie są rodzaje kaszlu? Ze względu na czas występowania kaszlu dzieli się go na:

• kaszel ostry – utrzymujący się do 3 tygodni, zwykle związany z infekcjami;
• kaszel podostry – utrzymujący się od 3 do 8 tygodni;
• kaszel przewlekły – utrzymujący się dłużej niż 8 tygodni.

Ze względu na charakter można go podzielić na: kaszel suchy – bez odkrztuszania wydzieliny, oraz kaszel mokry (wykrztuśny, produktywny) – z ewakuacją wydzieliny z dróg oddechowych (odkrztuszaniem plwociny – flegmy).

Ciągły i długotrwały kaszel – choroba układu oddechowego?

Długotrwały kaszel może być objawem wielu schorzeń, w tym opisanych poniżej.

• POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc) – utrzymujący się produktywny, przewlekły kaszel (szczególnie nasilony rano i występujący u palaczy, tzw. kaszel palacza) może świadczyć o przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc. Na tę chorobę składają się dwie komponenty – przewlekłe zapalenie oskrzeli oraz rozedma płuc. POChP to schorzenie postępujące, które prowadzi do sukcesywnego pogarszania wydolności układu oddechowego. W zatrzymaniu progresji choroby najistotniejsze znaczenie ma zerwanie z nałogiem palenia tytoniu.
• Przewlekły nieżyt oskrzeli – jego objawy to uporczywy kaszel produktywny (szczególnie nasilony rano) oraz okresowa duszność. Przewlekły prosty nieżyt oskrzeli, któremu nie towarzyszy obturacja oskrzeli, jest częstą dolegliwością u palaczy (tzw. kaszel prosty palacza).
• Astma oskrzelowa – utrzymujący się przewlekły, napadowy kaszel z okresami zaostrzeń po ekspozycji na antygeny, z okresowo pojawiającą się dusznością jest objawem astmy oskrzelowej. Choroba ta jest jedną z najczęstszych przyczyn uciążliwego kaszlu.
• Rozstrzenie oskrzeli – jest to poszerzenie światła oskrzeli w wyniku uszkodzenia ich ścian. Do patologii tej mogą prowadzić: mukowiscydoza, zespoły dyskinetycznych rzęsek, wady wrodzone oskrzeli, nawracające ciężkie zakażenia dróg oddechowych, uszkodzenie dróg oddechowych pod wpływem czynników termicznych, chemicznych itd. Rozstrzenie oskrzeli objawia się m.in. przewlekłym kaszlem z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny.
• Rak płuc – jego objawem może być przewlekły, chroniczny, kaszel, zwłaszcza z odkrztuszaniem wydzieliny podbarwionej krwią. Naj­częściej jest efektem działania toksycznych związków zawartych w dymie tytoniowym, w dalszej kolejności do rozwoju tej choroby predysponuje narażenie na: azbest, chrom, arsen, krzemionkę itp. (zwykle jest to ryzyko zawodowe) oraz na promieniowanie jonizujące. Pacjenta zaniepokoić powinno także niewyjaśnione chudnięcie, osłabienie, duszność, bóle w klatce piersiowej.
• Wady wrodzone układu oddechowego – nieustanny, przewlekły kaszel u dziecka skłania do diagnostyki w kierunku wad wrodzonych układu oddechowego, takich jak przetoka przełykowo-tchawicza, laryngomalacja, rozszczep krtani, ring naczyniowy. Często w przypadku wad wrodzonych konieczne jest leczenie operacyjne.
• Przewlekłe zapalenie zatok – przyczyną nieustającego kaszlu z drapaniem w gardle może być również przewlekłe zapalenie zatok. Kaszel pojawia się tutaj na skutek drażnienia dróg oddechowych przez wydzielinę z zatok, spływającą po tylnej ścianie gardła.

Przewlekły suchy kaszel – jakie mogą być przyczyny?

Wśród przyczyn przewlekłego kaszlu należy wyróżnić również takie, których źródło nie leży w chorobach układu oddechowego.

• Działanie uboczne leków – najczęściej tego typu działanie niepożądane jest efektem stosowania leków z grupy ACE (inhibitory konwertazy angiotensyny) wykorzystywanych często w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Wystąpienie uporczywego kaszlu powinno skłonić do rozważenia zmiany leku na inny.
• Refluks żołądkowo-przełykowy – drogi oddechowe są wówczas podrażniane przez zarzucaną kwaśną treść cofającą się z żołądka.
• Krztusiec – w ostatnich latach obserwuje się wzrost zachorowań na krztusiec. Choroba ta charakteryzuje się przewlekłym suchym kaszlem, prowadzącym do wymiotów, który pojawia się po tzw. fazie nieżytowej, przypominającej przeziębienie. Uporczywy kaszel krztuścowy jest jednym z nielicznych wskazań do stosowania leków hamujących ten odruch. Zdarza się bowiem, że w przebiegu napadu męczącego kaszlu dochodzi do poważnych powikłań, takich jak krwotok śródczaszkowy czy rozwarstwienie tętnicy szyjnej.
• Gruźlica – obecnie w Polsce gruźlica jest spotykana sporadycznie, dlatego rzadko myśli się o niej jako o przyczynie uporczywego kaszlu. Warto jednak rozważyć diagnostykę w tym kierunku, jeżeli pacjent miał kontakt z osobą chorą na gruźlicę lub wyjeżdżał na tereny o wyższym odsetku zachorowań na tę chorobę. Poza kaszlem (początkowo suchym, następnie wykrztuśnym) objawy gruźlicy to: osłabienie, chudnięcie, wzrost ciepłoty ciała, nadmierna potliwość, krwioplucie.
• Niewydolność serca – przewlekły kaszel, duszność, obniżona tolerancja wysiłku mogą świadczyć o przewlekłej niewydolności serca. Warto o niej pomyśleć, jeżeli dodatkowo u pacjenta występują obrzęki, nykturia, skąpomocz, napady kaszlu i duszności w nocy przymusowe przyjmowanie pozycji stojącej z opieraniem się o meble.
• Kaszel psychogenny – takie rozpoznanie może być postawione, gdy wykluczono inne przyczyny kaszlu, a za rozpoznaniem przemawia pojawianie się objawu w sytuacjach stresowych lub jako próba zwrócenia na siebie uwagi.

Jakie badania wykonać przy długotrwałym kaszlu?

W diagnostyce przewlekłego suchego kaszlu czy uporczywego kaszlu mokrego wykorzystuje się wiele różnych badań. Objawu, jakim jest kaszel (suchy, mokry, przewlekły, duszący, szczekający u dzieci, z odkrztuszaniem wydzieliny) nigdy nie należy lekceważyć. Szczególnie powinny uważać kobiety ciężarne – uporczywy i przewlekły kaszel w ciąży nie może być leczony samodzielnie, ponieważ niektóre środki są w tym czasie zabronione.

W diagnostyce kaszlu wykonuje się różnorodne badania.

• Badanie podmiotowe i przedmiotowe (wywiad z pacjentem, opukiwanie, osłuchiwanie).
• Badania laboratoryjne – morfologia, stężenia wykładników stanu zapalnego, gazometria, immunoglobuliny, badania bakteriologiczne, badania w kierunku przeciwciał przeciwkrztuścowych, przeciw Mycoplasma, Chlamydia itp.
• Konsultacje specjalistyczne – pulmonologiczna, alergologiczna, laryngologiczna, gastroenterologiczna, kardiologiczna.
• Badania obrazowe klatki piersiowej – podstawowym badaniem jest RTG klatki piersiowej, czasami diagnostykę pogłębia się o bardziej specjalistyczne badania, takie jak tomografia komputerowa czy tomografia komputerowa wysokiej rozdzielczości (HRCT).
• Badania czynnościowe – spirometria.
• Testy alergologiczne.
• Bronchoskopia z pobraniem wydzieliny, wycinków, BAL.
• Ocena ruchomości rzęsek.
• Badanie plwociny – cytologia, posiew.
• Badanie stężenia chlorków w pocie (celem wykluczenia lub potwierdzenia mukowiscydozy).
• Odczyn tuberkulinowy.

W przypadku różnych rodzajów kaszlu wykonuje się także badania w kierunku chorób serca (EKG, ECHO serca).