Komora hiperbaryczna – co to jest? Wskazania i przeciwwskazania

Katarzyna Banaszczyk lekarz 8 lutego 2022

Komora hiperbaryczna stosowana jest w medycynie już od wielu lat. Początki tego rodzaju terapii sięgają XVII wieku, kiedy to lekarz Henshaw skonstruował urządzenie nazywane wówczas „domicilium”, w którym to – z wykorzystaniem sprężonego powietrza – leczono pewne schorzenia układu oddechowego. Jakie aktualnie są wskazania do zastosowania komory hiperbarycznej? Kto nie może skorzystać z leczenia tego rodzaju i jakie są powikłania związane ze stosowanie hiperbarii? Dowiedzmy się więcej na ten temat.

Spis treści

Na czym polega leczenie w komorze hiperbarycznej?
Komora hiperbaryczna – wskazania do zastosowania
Komora hiperbaryczna – przeciwwskazania bezwzględne
Komora hiperbaryczna – przeciwwskazania względne
Komora hiperbaryczna – powikłania leczenia

Na czym polega leczenie w komorze hiperbarycznej?

Na początku warto zapoznać się z zasadami działania omawianej w tym artykule procedury. Terapia hiperbaryczna odbywa się w specjalnej, szczelnej komorze, w której panuje zwiększone ciśnienie – w tych właśnie warunkach pacjent oddycha 100% tlenem. Taka komora może być pojedyncza (jednoosobowa) lub wieloosobowa. Ciśnienie panujące się w typowej jednoosobowej komorze hiperbarycznej jest około 2,5 razy wyższe niż ciśnienie atmosferyczne.

Zgodnie z zasadami fizyki, zwiększone ciśnienie parcjalne gazu prowadzi do zwiększenia jego rozpuszczalności. Komora hiperbaryczna pozwala więc na znaczne zwiększenie stężenia tlenu we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym, a także w limfie. Dzięki komorze hiperbarycznej więcej tlenu może zostać dostarczone do tkanek i komórek organizmu, co wykorzystuje się w terapii wielu różnorodnych schorzeń.

Przeczytaj też: Na czym polega intubacja i kiedy się ją stosuje?

Komora hiperbaryczna – wskazania do zastosowania

Wskazania do zastosowania komory hiperbarycznej obejmują tak naprawdę schorzenia z wielu dziedzin medycyny. Najpowszechniejsze wskazania do tego rodzaju procedury medycznej to:

zatrucie tlenkiem węgla (CO);
ostre niedokrwienia tkanek;
zatory powietrzne i zatory gazowe;
zapalenia i martwice w obrębie kości;
urazy wielonarządowe;
ropnie wewnątrzczaszkowe;
przewlekłe rany, które nie goją się po zastosowaniu typowego leczenia – należy tutaj wymienić przede wszystkim odleżyny, owrzodzenia powstałe w wyniku przewlekłej niewydolności żylnej, stopę cukrzycową, ale także zakażenie ran pourazowych i przeszczepy skóry zagrożone martwicą;
oparzenia termiczne – oparzenia, które kwalifikują się do takiego leczenia, to oparzenia II stopnia, które zajmują powyżej 10% powierzchni ciała (warunek ten dotyczy dzieci) i oparzenia III stopnia obejmujące powierzchnię powyżej 20% (u osób dorosłych);
promienica – jest to schorzenie bakteryjne, które objawia się między innymi pojawianiem się na skórze guzów, czasami zmian ropnych, a konsekwencji – nawet martwicy skóry;
choroba dekompresyjna – schorzenie często występujące u nurków i osób pracujących w kopalniach, wynika z przebywania w warunkach, gdzie szybko zmienia się ciśnienie zewnętrzne. Jej istotą jest wytrącanie się pęcherzyków azotu we krwi i innych płynach ustrojowych organizmu. Objawia się typowo świądem, uszkodzeniem układu nerwowego, a konsekwencji paraliżem i zgonem pacjenta;
martwicze, złośliwe zapalenie ucha zewnętrznego;
nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy.

Sprawdź też: Podwyższenie temperatury ciała przez dłuższy czas – możliwe przyczyny

Komora hiperbaryczna – przeciwwskazania bezwzględne

Nie w każdym przypadku istnieje możliwość wykorzystania terapii hiperbarycznej, mimo istnienia medycznych wskazań do tej procedury.

Przeciwwskazania bezwzględne do stosowania komory hiperbarycznej to:

nieodbarczona odma opłucnowa – jest to stan, w którym jamie opłucnej znajduje się powietrze, co prowadzi typowo do zapadnięcia się płuca i utraty jego funkcji oddechowe;
leczenie cytostatykami, takimi jak na przykład cisplatyna; komora hiperbaryczna nasila ich działania niepożądane, są to leki stosowane m.in. w terapiach onkologicznych.

Przeczytaj też: Jak objawia się choroba wysokościowa?

Komora hiperbaryczna – przeciwwskazania względne

Warto też wymienić przeciwwskazania względne, w przypadku istnienia których to zespół medyków podejmuje decyzję o ewentualnym włączeniu terapii hiperbarycznej. Do przeciwwskazań względnych należy:

ciąża – w tym stanie lekarze decydują się na zastosowanie komory hiperbarycznej praktycznie tylko w przebiegu zatrucia tlenkiem węgla (CO);
rozsiana choroba nowotworowa;
gorączka, infekcje układu oddechowego;
padaczka;
przebyte operacje w obrębie ucha i klatki piersiowej;
rozedma płuc – czyli schorzenie, którego istotą jest zniszczenie oskrzelików i nadmierne upowietrznienie płuc.

To też może Cię zainteresować: Jakie są przyczyny flegmy w gardle?

Komora hiperbaryczna – powikłania leczenia

Jak każda procedura, również zastosowanie terapii z wykorzystaniem komory hiperbarycznej może wiązać się z wystąpieniem pewnych powikłań, do których należą między innymi:

powikłania związane z urazem ciśnieniowym, czyli tak zwaną barotraumą – należy tutaj zaliczyć urazy ucha środkowego, zatok, a także płuc – uszkodzenia te wynikają z działania zbyt wysokiego ciśnienia na tkanki. Uraz ciśnieniowy zatok często wynika z toczącej się w obrębie zatok infekcji, dlatego też jest to przeciwwskazaniem do wykorzystania komory. Czasami powikłaniem związanym z barotraumą jest także powstanie odmy opłucnowej;
ekstremalnie rzadko występuje rozerwanie tkanki płucnej – zapobiegać temu powikłaniu można poprzez dokładną ocenę układu oddechowego przed zakwalifikowaniem pacjenta do leczenia komorą, na przykład poprzez zrealizowanie badań obrazowych układu oddechowego (m.in. RTG płuc);
powikłania okulistyczne – czyli zaćma, a więc zmętnienie soczewki oka, a także krótkowzroczność. Tlen w pewnych warunkach jest toksyczny dla oczu, krótkowzroczność jest w tym przypadku typowo powikłaniem przemijającym;
uczucie podrażnienia układu oddechowego, głównie krtani i tchawicy;
czasami uczucie bólu w obrębie krtani;
obrzęk błony śluzowej nosa;
toksyczny wpływ tlenu na układ nerwowy – może to objawiać się wystąpieniem drgawek.

Czytaj również: Ból w klatce piersiowej po prawej stronie

W celu uniknięcia powikłań tego rodzaju terapii z wykorzystaniem tlenu należy bardzo skrupulatnie przestrzegać wszystkich wytycznych i norm związanych z tą metodą, a także wykluczać z procedury tych pacjentów, u których występują przeciwwskazania. Osobą, która kwalifikuje pacjenta do tego rodzaju terapii, powinien być doświadczony w tym temacie lekarz.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

W. Narożny, J. Siebert, Możliwości i ograniczenia stosowania tlenu hiperbarycznego w medycynie, Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 4, 368–375,
W. Narożny i inni, Powikłania tlenowej terapii hiperbarycznej w otolaryngologii, Otolaryngologia Polska, tom 63, nr 1, 2009.
K. Buda i inni, Wytyczne Europejskiego Towarzystwa Medycyny Hiperbarycznej, Towarzystwa Medycyny Podwodnej i Hiperbarycznej i Narodowego Funduszu Zdrowia Rzeczypospolitej Polskiej na temat leczenia za pomocą hiperbarycznej terapii tlenowej na rok 2013, Journal of Health Sciences. 2013; 3 (9): 125-134.

Opublikowano: 08.02.2022;

Oceń:

5.0

Katarzyna Banaszczyk

Lekarz

Lekarka w trakcie specjalizacji z dermatologii i wenerologii. Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Jest autorką publikacji medycznych dotyczących między innymi choroby Hashimoto oraz łuszczycy i jej leczenia. Ponadto, tworzy artykuły popularnonaukowe skierowane do pacjentów.