Promienica – objawy, przyczyny i sposoby leczenia aktynomikozy

Jakie są przyczyny promienicy?

Promienica (aktynomikoza) u ludzi jest wywoływana przez bakterie z rodziny Actinomyces, najczęściej Actinomyces israeli, zwane promieniowcami. Są to nitkowate, saprofityczne bakterie, które mogą wchodzić w skład fizjologicznej flory jamy ustnej, rzadziej ich obecność można wykazać w dalszym odcinku jelit, a u kobiet w drogach rodnych.

Chorobotwórcze działanie tych bakterii ujawnia się tylko wtedy, gdy dostaną się one do głębiej położonych tkanek. Dzieje się tak w przypadku uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej z powodu urazu lub zabiegów stomatologicznych. Czasem drobnoustroje przedostają się do dalszych części układu oddechowego, wywołując promienicę płuc.

Aktynomikoza w jamie brzusznej i miednicy mniejszej spowodowana jest przez bakterie występujące na błonie śluzowej jelit oraz układu moczowo-płciowego. Drobnoustroje po wniknięciu do głębszych tkanek mogą dają początek przewlekłemu procesowi włókniejącemu. Zmianą chorobową jest twardy naciek, z którego stopniowo wytwarza się przetoka na zewnątrz albo do światła jelita lub jamy brzusznej.

To też może Cię zainteresować: Komora hiperbaryczna – co to jest? Wskazania i przeciwwskazania

Objawy promienicy – jak rozpoznać aktinomykozę?

Zmiany w promienicy początkowo występują w postaci zapalnego nacieku o nierównej, pofałdowanej powierzchni. Później powstają twarde guzy, ulegające rozmiękaniu i przebiciu z wytworzeniem przetok, z których wylewa się wydzielina. Jej cechą charakterystyczną są drobne, jasnożółte ziarenka (druzy), będące koloniami promieniowców. Proces chorobowy nie obejmuje węzłów chłonnych, a przetoki nie przekształcają się w owrzodzenia.

Aktinomykoza ma charakter przewlekły – trwa zazwyczaj kilka miesięcy. Choroba ta dotyczy częściej mężczyzn. Wśród kobiet promienica częściej występuje w przypadkach stosowania antykoncepcji w postaci wkładki wewnątrzmacicznej. Choroba bardzo rzadko dotyka dzieci.

Stan ogólny chorych jest zazwyczaj dobry, niekiedy występuje podwyższona temperatura ciała. Promienica rozprzestrzenia się w organizmie przez ciągłość, rzadko drogą krwionośną. Chory nie stanowi zagrożenia dla innych osób w jego otoczeniu.

Jakie są rodzaje promienicy?

W zależności od miejsca rozwoju bakterii, promienica może przyjmować różne postacie:

Promienica twarzowo-szyjna

Postać twarzowo-szyjna, inaczej zwana promienicą żuchwy stanowi ponad 50 proc. wszystkich postaci klinicznych promienicy. Jej rozwojowi sprzyja próchnica zębów, urazy jamy ustnej i zakażenia okołowierzchołkowe. Do objawów choroby zalicza się:

• małe, lite, twarde, nieruchome guzy, wyczuwalne przy badaniu, umiejscowione zwykle w okolicy żuchwy, twarzy, ust lub szyi;
• przetoki wytworzone w wyniku rozmiękania tkanki podskórnej żuchwy i szyi; z przetok sączy się treść ropna z bardzo charakterystycznymi żółtymi ziarnami, przypominającymi ziarna siarki;
• szerzenie zakażenia na sąsiednie tkanki, w wyniku czego powstają ropnie w gardle, na języku, śliniankach, policzkach, kościach czaszki, kręgach szyjnych, a także w oponach mózgowo-rdzeniowych i mózgu.

Zobacz też: Małpia ospa atakuje w Europie

Promienica brzuszna (przewodu pokarmowego)

Postać brzuszna (jelitowa) jest skutkiem zakażenia narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej. Występuje u 20 proc. chorych na promienicę. Powstaje najczęściej po zabiegu chirurgicznym tych okolic lub po urazie.

Zmiany zapalne umiejscawiają się zazwyczaj w jelitach (głównie w wyrostku robaczkowym i kątnicy) i rozprzestrzeniają do jamy otrzewnej. W tej postaci aktinomykozy dochodzi do niedrożności jelit, a także tworzenia przetok jelitowo-narządowych oraz jelitowo-skórnych.

Objawami promienicy przewodu pokarmowego postaci są:

• bóle brzucha,
• wymioty,
• gorączka,
• zaparcia lub biegunka,
• utrata masy ciała.

Promienica miednicy mniejszej

Promienica w obrębie miednicy występuje najczęściej u kobiet mających założoną wkładkę domaciczną. W przebiegu choroby mogą powstać ropnie i blizny w jajnikach i jajowodach, a także w moczowodach i pęcherzu moczowym. W późniejszym etapie choroby powstają przetoki pomiędzy tymi organami. Do objawów należą:

• przewlekły ból jamy brzusznej i okolic miednicy,
• utrata masy ciała,
• gorączka,
• krwawienie z pochwy.

Sprawdź również: Przetoka zębowa – przyczyny, objawy, leczenie

Promienica płuc

Postać płucna rozwija się w wyniku aspiracji bakterii z jamy ustnej do dalszych odcinków układu oddechowego. Przebyte przewlekłe schorzenia płuc sprzyjają wystąpieniu promienicy płuc.

Bakterie wywołują zmiany zapalne w płucach, przypominające gruźlicę. W wyniku choroby często rozwija się zapalenie płuc, które może się rozprzestrzeniać na opłucną i śródpiersie. Płucna postać promienicy może powstać wtórnie u chorego z promienicą żuchwy lub jamy brzusznej.

Objawy choroby w promienicy płucnej nie są charakterystyczne i obejmują:

• stany podgorączkowe,
• długotrwały kaszel z odkrztuszaniem ropnej wydzieliny,
• wyczerpanie,
• spadek masy ciała,
• w stadium zaawansowanym objawy związane są z naciekiem na żebra, mostek i inne sąsiednie struktury.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Diagnostyka i leczenie promienicy

Jak rozpoznać promienicę? Promienicę rozpoznaje się głównie za pomocą badania wydzieliny z przetoki, z której hodowane są promieniowce oraz badania histopatologicznego wycinków pobranych w czasie biopsji lub torakotomii. W postawieniu właściwego rozpoznania przeprowadza się również badanie USG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Leczenie promienicy zwykle trwa długo, nawet kilka miesięcy. Z wyboru stosuje się penicyliny w różnych dawkach zależnych od postaci klinicznej choroby. W razie nietolerancji penicyliny, można ją zastąpić erytromycyną, klindamycyną lub doksycykliną.