Urazy w jamie ustnej – przyczyny, objawy, leczenie

Urazy w jamie ustnej

Urazy w obrębie jamy ustnej od czasu do czasu przytrafiają się każdemu. Błona śluzowa wyścielająca od wewnątrz całą jamę ustną jest delikatną, pozbawioną ochrony przed urazami strukturą. Szczególnie podatna na uszkodzenie jest śluzówka policzków oraz dna jamy ustnej. Urazy dotyczą również języka, rzadziej podniebienia oraz dziąseł. Skutkiem urazu w jamie ustnej w pierwszej chwili jest ból oraz krwawienie. Następnie pojawia się zaczerwienienie i obrzęk, który jest skutkiem przejściowego stanu zapalnego, wywołanego kolonizacją uszkodzonej tkanki przez bakterie jamy ustnej oraz odpowiedzią organizmu na miejscową infekcję.

Przeczytaj również: Ropa w dziąśle, przyczyny, objawy, postępowanie

Przewlekłe urazy w jamie ustnej powodują zmiany zwyrodnieniowe w danym miejscu, takie jak zbliznowacenie, pogrubienie i zrogowacenie, będące zabezpieczeniem organizmu przed kolejnymi bodźcami. W takich miejscach śluzówka jest jaśniejsza, szorstka i uwypuklona. Świadczy to o częstych, powtarzających się niezbyt silnych urazach.

Mechaniczne urazy w jamie ustnej goją się znacznie szybciej od urazów termicznych lub chemicznych. Te pierwsze są ograniczone i występują tylko w miejscu działania bodźca. U zdrowych pacjentów uraz mechaniczny goi się bez powikłań w ciągu kilku dni. Na rynku medycznym dostępne są produkty do stosowania miejscowego zmniejszające ból w jamie ustnej oraz przyczyniające się do przyspieszenia procesu regeneracji. Głównym ich działaniem, oprócz znieczulającego, jest izolacja podrażnionej śluzówki od otoczenia.

To też może Cię zainteresować: Ból podniebienia – przyczyny, objawy, leczenie

Czynniki uszkadzające błonę śluzową jamy ustnej

Najczęstszym typem nagłych urazów w jamie ustnej są uszkodzenia mechaniczne. Polegają one na przerwaniu ciągłości skóry. Do przebicia, zadraśnięcia lub zranienia może dojść w trakcie:

• spożywania pokarmów (np. chrupiąca skórka chleba, chipsy, nachos),
• szczotkowania zębów,
• przypadkowego przygryzienia języka lub wargi podczas jedzenia lub mówienia.

Urazem mechanicznym przewlekłym jest uszkodzenie śluzówki warg np. podczas:

• użytkowania aparatu ortodontycznego (zmiany dotyczą wewnętrznej powierzchni warg); osoby leczące się ortodontycznie są grupą szczególnie narażoną na występowanie urazów, ciągłe użytkowanie aparatu predysponuje do zaniedbań higienicznych, a stały kontakt zamków aparatu ze śluzówką skutkuje jej osłabieniem i uszkodzeniem,
• przygryzania wargi lub śluzówki policzków na tle nerwowym,
• noszenia kolczyków w jamie ustnej (piercing języka, wargi i policzków),
• użytkowania uzupełnień protetycznych (przede wszystkim źle dopasowanych wyjmowanych protez częściowych).

Nieprawidłowe użytkowanie uzupełnień protetycznych oraz zaniedbania higieniczne prowadzą nie tylko do drobnych urazów w jamie ustnej, ale także do rozwoju grzybicy jamy ustnej, manifestującej się pieczeniem i zaczerwienieniem. Taka błona śluzowa jest bardzo podatna na urazy, np. wywołane przedostającym się pod źle dopasowaną protezę pokarmem.

Do innego rodzaju urazów w jamie ustnej – uszkodzeń termicznych – dochodzi najczęściej podczas spożywania bardzo gorących pokarmów i są one zdecydowanie intensywniejsze, gdy substancja jest gęsta lub tłusta. Mają rozlany charakter, dotyczą dużej powierzchni błony śluzowej, goją się długo i powodują silny ból. W zależności od głębokości działającego bodźca mają postać od zaczerwienienia do pęcherzy wypełnionych płynem surowiczym.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Jak zapobiegać urazom w jamie ustnej?

Incydentom nagłym niezwykle trudno jest zapobiegać. Aby uniknąć urazów w jamie ustnej, w pierwszej kolejności należy:

• unikać twardych, ostrych, sztywnych pokarmów (a jeśli już takie spożywamy, to przeżuwać je powoli);
• podczas codziennej pielęgnacji jamy ustnej używać miękkich szczoteczek, a wszelkie zabiegi higienizacyjne wykonywać z należytą starannością, bez pośpiechu;
• w grupach zwiększonego ryzyka stosować zapobiegawczo preparaty działające miejscowo lub ogólnoustrojowo, mające na celu wzmocnienie i uodpornienie błony śluzowej na urazy mechaniczne – w przypadku często powtarzających się urazów (jak np. często przygryzane policzki), osoby takie powinny poinformować o tym swojego dentystę, gdyż mogą wymagać specjalistycznej pomocy zachowawczej lub protetycznej.

Pacjentom leczonym ortodontycznie, narażonym na częstsze urazy w jamie ustnej, poleca się codzienną pielęgnację, polegającą na stosowaniu natłuszczających preparatów witaminowych, które zmniejszają tarcie pomiędzy aparatem a śluzówką, minimalizując tym samym ryzyko urazu, jednocześnie wzmacniając śluzówkę.

Pacjenci posiadający protezy powinni:

• okresowo kontrolować u stomatologa prawidłowość funkcjonowania zarówno uzupełnień, jak i stan błony śluzowej, ponieważ wraz z wiekiem i w trakcie noszenia protez ma ona tendencję do zaniku oraz zmian zapalnych i grzybiczych,
• wymieniać protezy maksymalnie co 5 lat,
• stosować się do zaleceń użytkowania i codziennej pielęgnacji – na noc zdejmować protezy oraz przechowywać na sucho w przewiewnym miejscu po uprzednim dokładnym szczotkowaniu.

U osób starszych oraz posiadających delikatną i wiotką śluzówkę zaleca się stosowanie preparatów zawierających witaminy, szczególnie A i E. Preparaty na bazie siemienia lnianego, malwy, rumianku czy prawoślazu skutecznie wzmacniają ją i osłaniają.

Jak leczyć urazy w jamie ustnej?

Każde uszkodzenie związane z urazem w jamie ustnej goi się szybciej u młodych, zdrowych osób. U starszych proces regeneracji trwa dłużej i zalecane jest stosowanie preparatów pomocniczych. U pacjentów obciążonych chorobami metabolicznymi, np. cukrzycą (tym bardziej nieleczoną lub niewyrównaną), nawet delikatne uszkodzenie może goić się bardzo długo. Śluzówka jest bardziej podatna na urazy w czasie przeziębienia, zapalenia górnych dróg oddechowych, u pacjentów z refluksem żołądkowo-przełykowym oraz nadkwasotą żołądka, o osłabionej odporności, u dzieci w okresie wymiany zębów mlecznych oraz chorych leczonych chemioterapią lub radioterapią.

Skuteczny produkt wspomagający leczenie następstw urazów w jamie ustnej powinien:

• zmniejszać, a najlepiej likwidować ból,
• przyspieszać gojenie i działać przeciwzapalnie,
• izolować zmianę od możliwych źródeł infekcji,
• być łatwy w stosowaniu i łagodzić urazy różnego pochodzenia.