Drenaż opłucnej to częsty zabieg wykonywany zarówno w celach terapeutycznych, jak i diagnostycznych. W przypadku zgromadzenia się w płucach płynu, powietrza lub ropnej treści umożliwia ich odprowadzenie i przywraca czynność płuc. Drenaż jamy opłucnej wiąże się jednak z możliwymi powikłaniami. Kiedy konieczne jest odbarczenie płuc?
Drenaż opłucnej – wskazania i powikłania odbarczenia opłucnej
Spis treści
Drenaż opłucnej – co to jest?
Punkcja i drenaż jamy opłucnowej to diagnostyczne lub terapeutyczne zabiegi wykonywane przez lekarzy różnych specjalizacji. Fizjologicznie jama opłucnej to szczelinowata przestrzeń między opłucną płucną (blaszką trzewną) pokrywającą powierzchnię zewnętrzną płuca a opłucną ścienną przylegającą do ściany klatki piersiowej.
W niektórych stanach chorobowych bądź w wyniku urazów wąska jama opłucnej może wypełniać się treścią płynną lub powietrzem, co poważnie utrudnia oddychanie. Wówczas jedynym sposobem na rozprężenie uciśniętego, zapadniętego płuca jest punkcja, czyli nakłucie jamy opłucnowej, a następnie odprowadzenie (drenaż) zalegającego w niej powietrza lub płynu.
Drenaż jamy opłucnej jest najczęstszym zabiegiem wykonywanym w obrębie klatki piersiowej. Pozwala na szybką stabilizację stanu pacjenta, przywracając czynność układu oddechowego oraz układu krążenia zaburzoną przez przesunięcie i ucisk narządów, a także dużych naczyń zlokalizowanych w śródpiersiu.
Opis pierwszego zestawu do drenażu zamkniętego pochodzi z 1875 roku, natomiast podczas działań II wojny światowej rozpowszechnił się drenaż opłucnowy jako jeden z podstawowych zabiegów ratujących życie.
Przeczytaj również: Dlaczego bolą żebra?
Po co stosować drenaż opłucnej?
Opłucna to cienka błona surowicza składająca się z dwóch blaszek – trzewnej oraz ściennej. Część trzewna pokrywa oba płuca, zaś część ścienna wyściela od środka ścianę klatki piersiowej, przeponę i śródpiersie. Jama opłucnej, ograniczona przez obie blaszki opłucnej, w warunkach prawidłowych zawiera do 20–30 ml płynu surowiczego, którego funkcja polega na zmniejszaniu tarcia podczas oddychania.
Niektóre stany chorobowe powodują, że objętość jamy opłucnowej drastycznie wzrasta, wywołując niedodmę z ucisku, czyli zmniejszenie upowietrznienia miąższu płuc. „Spychane” w ten sposób płuca szybko przestają pełnić swoją rolę w wymianie gazowej, co chory odczuwa jako duszność i ból opłucnowy. Ponadto ucisk na zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie opłucnej duże żyły oraz serce utrudnia systemowe krążenie krwi, co może być źródłem bezpośredniego zagrożenia życia chorego.
W takiej sytuacji jedynym skutecznym sposobem na natychmiastowe przywrócenie warunków fizjologicznych jest nakłucie i odbarczenie opłucnej z odmy (usunięcie powietrza) lub odessanie płynu zalegającego między blaszkami opłucnej, co określane jest potocznie jako drenaż płuc.
Drenaż opłucnej – schemat zabiegu
Nakłucie i drenaż opłucnej to procedura, której znajomość i umiejętność sprawnego wykonania jest niezbędna w praktyce każdego lekarza.
Schemat zabiegu zależy od tego, czy mamy do czynienia z odmą opłucnową (powietrzem w jamie opłucnej) czy z płynem potocznie określanym jako „woda w płucach” (warto zaznaczyć, że jest to nazwa nieprawidłowa, gdyż „woda w płucach” dotyczy wyłącznie obrzęku samego miąższu płuc, np. w przebiegu zastoinowej niewydolności serca).
Dla celów drenażu odmy kaniulę należy wprowadzić do szczytu jamy płucnej, z przodu klatki piersiowej – u pacjenta leżącego na plecach powietrze naturalnie zgromadzi się właśnie w tym miejscu. Powłoki ciała zwykle przebijane są w III lub IV międzyżebrzu (coraz rzadziej w II) w linii środkowoobojczykowej, a po dotarciu końcówki igły do jamy opłucnej można usłyszeć charakterystyczny syk ulatniającego się powietrza.
Natomiast w przypadku drenażu płynu w płucach korzystniej jest wprowadzać dren do tyłu od płuca, do dolnego zachyłku jamy opłucnej (zwykle w VII albo VIII międzyżebrze między linią pachową środkową a tylną). Igłę zawsze należy wsuwać wzdłuż górnego brzegu żebra, gdyż zmniejsza to ryzyko uszkodzenia pęczka naczyniowo-nerwowego leżącego w dolnej bruździe żeber. Jednorazowe umieszczenie drenu w jamie opłucnej trwa kilka, do kilkunastu minut, natomiast niektóre stany chorobowe wymagają drenażu całodobowego.
Drenaż opłucnej – wskazania
Celem każdego drenażu opłucnej jest eliminacja powietrza lub płynu uciskającego tkankę płucną. W przypadku ropniaka opłucnej konieczne jest usunięcie ogniska zapalenia, a w przypadku krwi monitorowanie objętości traconej krwi. Wskazania do zabiegu można podzielić na dwie grupy uzależnione od rodzaju drenowanej substancji.
Drenaż z powodu odmy opłucnowej (powietrza w jamie opłucnej):
- objawowa, utrzymująca się 24–72 godzin odma samoistna, np. po pęknięciu pęcherza rozedmowego w płucach,
- narastająca odma urazowa lub jatrogenna (uszkodzenia płuca czynnikami zewnętrznymi),
- odma prężna (zastawkowa, wentylowa) mogąca być przyczyną nagłego zatrzymania krążenia z powodu zaburzeń hemodynamicznych, wymagająca zatem natychmiastowego ratunkowego odbarczenia,
- odma obustronna,
- odma pourazowa z naruszeniem ciągłości powłok klatki piersiowej,
- odma krwotoczna,
- odma wywołana wentylacją mechaniczną, czyli zbyt dużą objętością gazów oddechowych sztucznie wprowadzanych do układu oddechowego pacjenta.
Drenaż z powodu płynu w jamie opłucnej:
- płyn przesiękowy, którego objętość uniemożliwia oddychanie (np. z powodu niewydolności serca, wątroby, chorób nerek, zaawansowanej niedoczynności tarczycy),
- płyn wysiękowy związany z chorobą nowotworową lub zapaleniem (głównie powikłany płyn parapneumoniczny i ropniak opłucnej),
- krwiak opłucnej ,
- płyn w opłucnej po zabiegu operacyjnym.
Jednorazową punkcję opłucnej, bez pozostawienia zestawu drenującego czynnego lub biernego, często wykonuje się w celu pobrania próbki materiału do dalszych diagnostycznych badań laboratoryjnych, np. w podejrzeniu gruźlicy opłucnej czy wysięku nowotworowego.
Czytaj również: Gruczolakorak (adenocarcinoma) – co to jest, diagnostyka, dziedziczność, leczenie, rokowanie
Drenaż opłucnej – skuteczność zabiegu
Skuteczny drenaż jamy opłucnej zależy od średnicy zastosowanego drenu, prawidłowo funkcjonującego zestawu butli ssąco-zbiorczych oraz od szczelności szwu mocującego dren do skóry chorego. Podstawową metodą potwierdzającą, że zapadnięte płuco się rozpręża jest opukanie oraz osłuchanie płuc, a następnie stwierdzenie symetrycznego, jawnego odgłosu opukowego i obustronnego szmeru pęcherzykowego.
W większości przypadków wykonuje się również kontrolne zdjęcie przeglądowe RTG klatki piersiowej oraz USG.
Drenaż opłucnej – powikłania
Opieka nad pacjentem oraz pielęgnacja drenu polega na monitorowaniu jego drożności oraz odpowiedniej higienie skóry wokół miejsca wkłucia. Przez cały okres drenażu należy monitorować parametry życiowe chorego. Możliwymi powikłaniami wprowadzenia drenu do jamy opłucnej są:
- odma podskórna spowodowana przypadkowym przebiciem ściany klatki piersiowej końcówką kaniuli,
- ból, który jest konsekwencją naruszenia ciągłości powłok ciała, reagujący na leczenie przeciwbólowe,
- zakażenie opłucnej, skóry, tkanek międzyżebrza,
- uszkodzenie płuca,
- krwiak opłucnej,
- uszkodzenie pęczka nerwowo-naczyniowego biegnącego w pobliżu dolnej krawędzi każdego żebra,
- zespół Hornera (bardzo rzadko) – spowodowany przerwaniem unerwienia współczulnego przebiegającego w pobliżu szczytu płuc.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika 2015, Wydanie 7. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2015.
- Sawicki W., Malejczyk J., Histologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Noszczyk W., Chirurgia, Tom 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
Opublikowano: 23.11.2018;
aktualizacja: 26.11.2018
Oceń:
4.3
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Plewka
Lekarz
Absolwentka I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a obecnie lekarz w trakcie stażu podyplomowego. W trakcie studiów aktywnie zaangażowana w pracę Koła Naukowego przy Klinice Pediatrii, współautorka publikacji naukowych w tej dziedzinie. Jej głównym zainteresowaniem medycznym, oprócz pediatrii, jest anestezjologia i intensywna terapia oraz fizjologia wysiłku fizycznego. Hobbystycznie zajmuje się matematyką i prowadzeniem warsztatów medycznych dla dzieci.
118
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 27.09.2022