Punkcja opłucnej – wskazania, przygotowanie, przebieg, powikłania nakłucia

Co to jest punkcja opłucnej?

Punkcja opłucnej jest to badanie polegające na wprowadzeniu igły przez powłoki skórne do jamy opłucnowej w celu ewakuacji płynu lub powietrza. Pobrany płyn można poddać analizie laboratoryjnej pod względem właściwości fizycznych, chemicznych, badaniu bakteriologicznemu oraz cytologicznemu. Można ustalić dzięki temu badaniu charakter płynu czy jest wysięk, przesięk czy krew. Zastosowanie terapeutyczne punkcji opłucnej to usunięcie nadmiaru płynu lub powietrza w celu przywrócenia prawidłowej ruchomości klatki piersiowej.

Dzięki nakłuciu opłucnej możemy rozpoznać m.in. czy mamy do czynienia z przesiękiem, który powstaje przy:

• niewydolności serca,
• marskości wątroby,
• hipoalbuminemii,
• zespole nerczycowym,
• zespole żyły głównej górnej,
• dializie otrzewnowej,
• zaciskającym zapaleniu osierdzia.

Z drugiej jednak strony możemy rozpoznać wysięk, który charakterystyczny jest dla zapalenia płuc, choroby nowotworowej, gruźlicy, urazu, perforacji przełyku, chylothorax, chorobie tkanki łącznej.

Jama opłucnej to utworzona przestrzeń pomiędzy błoną pokrywającą płuco (opłucną płucną) a błoną wyścielającą wnętrze klatki piersiowej (opłucną ścienną). W prawidłowych warunkach znajduje się w niej śladowa ilość płynu (kilka mililitrów), który ułatwia ruchy oddechowe (płuco może się nieco przesuwać w czasie oddychania w stosunku do ścian klatki piersiowej – działa jak smarowidło, które zapobiega siłom tarcia – ułatwiając ślizganie się tych dwóch błon względem siebie).

W przebiegu wielu chorób (np. zapalenia opłucnej, zapalenia płuc, niewydolności serca, niewydolności nerek, gruźlicy, chorób nowotworowych) w opłucnej gromadzi się płyn (tzw. woda w płucach). Jeżeli jest go więcej niż 500-1000 ml, uciska płuco i utrudnia oddychanie. W trakcie diagnostyki przyczyn gromadzenia się płynu w opłucnej zwykle konieczne jest jego pobranie do badania.

Wskazania do punkcji opłucnej – kiedy wykonać nakłucie?

Wskazaniami do nakłucia jamy opłucnej są najczęściej:

• stwierdzenie po objawach klinicznych oraz badaniach dodatkowych obecności płynu lub powietrza w jamie opłucnej
• odma opłucnej,
• wysięk lub przesięk opłucnej,
• ropniak opłucnej,
• krwiak opłucnej.

Przeciwwskazania do wykonania zabiegu biopsji opłucnej

Względne przeciwwskazania do wykonania nakłucia opłucnej:

• znana etiologia płynu (jego niewielka ilość, pacjent z niewydolnością serca, stan po operacji torakochirurgicznej),
• skazy krwotoczne, stosowanie antykoagulantów,
• sztuczna wentylacja,
• zmiany skórne w miejscu nakłucia.

Jak przebiega punkcja opłucnej?

Przed zabiegiem punkcji opłucnej należy odbyć z pacjentem rozmowę, przedstawić mu korzyści płynące z zabiegu oraz ewentualne powikłania, jakie niesie za sobą ten zabieg. Należy uzyskać świadomą zgodę pacjenta na badanie.

Pacjent przed nakłuciem opłucnej znajduje się w pozycji siedzącej z przedramionami opartymi o brzeg krzesła lub o stolik, jest rozebrany do połowy. Miejsce wkłucia należy dokładnie odkazić, następnie należy znieczulić miejscowo ostrzykując tę okolice. Najczęściej nakłucie igła punkcyjną przeprowadzane jest w VI przestrzeń międzyżebrową na wysokości górnego brzegu żebra w linii pachowej środkowej. Załączoną do zestawu strzykawką wywołuje się podciśnienie, którym pobiera się zgromadzony w opłucnej płyn lub powietrze. Należy zachować wtedy spokój i się nie ruszać. Po zakończonym pobieraniu wysuwa się igłę punkcyjną a miejsce zabiegu zaopatruje się jałowym opatrunkiem.

Jeżeli punkcja opłucnej jest prowadzona w celu diagnostyki tego płyny pobiera się 50-300 ml, jeżeli jest to zabieg terapeutyczny ewakuuje się 1000-1500 ml płynu.

Pobrany płyn z opłucnej przesyła się do analizy laboratoryjnej.

Badanie trwa kilka minut.

Przygotowanie do badania biopsji opłucnej – czy badanie boli?

Nie ma szczególnego przygotowania do badania nakłucia opłucnej. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, u dzieci ewentualnie w znieczuleniu ogólnym. Należy poinformować badającego o skłonności do krwawienia oraz po innych wynikach badań.

Powikłania po biopsji opłucnej

Do powikłań mogących mieć miejsce po biopsji należą przede wszystkim błędy popełnione w trakcie nakłucia. Rzadko zdarza się nakłucie naczyń międzyżebrowych, czasami zdarza się nakłucie płuca, a nawet wątroby lub śledziony.

Sporadycznie może wystąpić odma opłucnowa w wyniku dostania się powietrza do jamy opłucnej.

Pozostałymi powikłaniami po biopsji opłucnej są:

• ból w miejscu nakłucia,
• ropniak,
• krwawienie skórne lub wewnętrzne.