Woda w płucach – jakie są przyczyny, jak się pozbyć, czy jest wyleczalna, jakie są rokowania?

Co oznacza woda w płucach – skąd się bierze i od czego się zbiera?

Opłucna jest błoną przylegającą ściśle do płuc i składającą się z dwóch warstw – opłucnej ściennej i trzewnej. Pomiędzy nimi znajduje się płyn (w ilości 10–15 ml), który zapobiega tarciu błon o siebie, zapewnia ich stałe nawilżenie i ułatwia pracę płuc, a zwłaszcza nabieranie powietrza. Problem pojawia się wtedy, gdy woda w płucach – przy nowotworze, po operacji czy w wyniku choroby – zwiększa swoją objętość.

Od czego zależy ten proces, skoro „woda w płucu” w umiarkowanych ilościach jest naturalnym zjawiskiem? Opłucna łączy się bezpośrednio z naczyniami – limfatycznymi (w których znajduje się płyn określany jako chłonka), a także z krwionośnymi, transportującymi krew.

W tym przypadku ważne są również dwa rodzaje ciśnień – hydrostatyczne (zależne od siły, z jaką chłonka i krew napierają na ściany naczyń) oraz onkotyczne (określające siłę, z którą białka zawarte w obu płynach uniemożliwiają odpływ krwi i limfy przez porowate ściany naczyń).

Płyn w opłucnej (a raczej jego zwiększona ilość) pojawia się wtedy, gdy stosunek obu tych ciśnień jest nieprawidłowy. Następuje wówczas tzw. „wysięk z płuc”, który jest tak naprawdę wysiękiem płynu z naczyń do przestrzeni między błonami opłucnej. Nie można bagatelizować wody w płucach – przyczyny tego zjawiska są bardzo złożone i mogą powodować stan bezpośredniego zagrożenia życia.

Przeczytaj: Kaszel po Covidzie, ile trwa, jak go leczyć?

Woda w płucach – nowotwór – czy to groźne?

„Woda na płucach” to potoczne określenie sytuacji, w której zbiera się płyn w jamie opłucnej. Zdarza się to po wypadku, po zawale czy po bypassach (po operacji ich wszczepienia) lub na skutek mechanizmów chorobowych toczących się organizmie i wpływających na pracę naczyń krwionośnych oraz na przepuszczalność ścian tych naczyń. Aby lepiej zrozumieć mechanizm zbierania się wody w opłucnej, należy najpierw dowiedzieć się, jak sama opłucna jest zbudowana.

Diagnostyka osób z chorobami układu oddechowego jest bardzo rozległa – zwłaszcza przy pojawieniu się wody w płucach. Objawy także nie są jednoznaczne i mogą sygnalizować wiele chorób. Na początku pacjent uskarża się na problemy z oddychaniem i ból w płucach w pozycji leżącej po jednej stronie (tak zwany ból opłucnowy).

Woda w płucach u starszej osoby powoduje często duszności i trudności – zwłaszcza w nabraniu powietrza. Charakterystyczne jest to, że objawy bólu ustępują, gdy dany pacjent położy się na boku. Te nieswoiste objawy mogą być na początku mylone z zastojem w płucach (związanym z nieprawidłowym krążeniem krwi), a także z płatowym zapaleniem płuc.

Aby uniknąć mylnej diagnozy, należy jak najszybciej wykonać odpowiednie badania, takie jak zdjęcie RTG klatki piersiowej lub badanie USG. Częstą przyczyną pojawienia się wody w płucach (leczenie wtedy wdraża się bardzo szybko ze względu na możliwość przekształcenia się płynu w ropę) jest wysiękowe zapalenie opłucnej, podczas którego może wystąpić stan niewydolności układu krążeniowo-oddechowego. Choroba ta występuje często jako powikłanie po zapaleniu płuc lub gruźlicy, dlatego niezwykle ważne jest właściwe i kompletne wyleczenie obu tych chorób.

Ponadto na skutek zawału serca czy urazu mechanicznego (także jako woda w płucach po operacji) może pojawić się obrzęk płuc, utrudniający choremu normalne oddychanie – jest to stan, w którym płyn zaczyna przedostawać się z opłucnej do pęcherzyków płucnych. Wówczas do objawów związanych z dusznościami dochodzi bladość twarzy i widoczne gołym okiem przepełnienie się żył w obrębie szyi, a także zimne poty i odczuwanie kołatania serca.

Woda w płucach u dziecka bądź u dorosłego może świadczyć również o rozwoju nowotworu płuc. Guzy (lub ich przerzuty) rosną i uciskają na płuca, powodując wysięk płynów. Nie jest to proces bolesny, więc chory często nawet go nie odnotowuje i zgłasza się do lekarza dopiero wówczas, gdy odczuwa przewlekłe duszności i ból w klatce piersiowej przy oddychaniu.

Częścią diagnostyki (oprócz USG i RTG) jest również nakłucie opłucnej (czyli punkcja) i pobranie z niej próbki płynu. Bada się ją wówczas pod kątem zawartości komórek nowotworowych, białek i innych substancji.

Zobacz również: Jakie są przyczyny zimnych potów?

Czy woda w płucach jest wyleczalna i jak się jej pozbyć?

Kiedy woda w płucach towarzyszy takim chorobom, jak wysiękowe zapalenie opłucnej lub różnym schorzeniom serca (kardiomiopatia, choroba niedokrwienna serca, niedomykalność zastawki dwudzielnej), lekarze usuwają ją najczęściej za pomocą zabiegów punkcji (nakłucia opłucnej) lub jednorazowego założenia drenu – wówczas ściąganie wody z płuc odbywa się stopniowo.

Następnie wdraża się leczenie przyczynowe, czyli takie, które działa na dolegliwość powodującą pojawienie się płynu w opłucnej. Dotyczy ono wymienionych wyżej chorób serca, a także prób leczenia nowotworu. W przypadku tej ostatniej choroby terapia jest jednak uzależniona od stadium rozwoju nowotworu oraz od jego rodzaju – nie wszyscy pacjenci będą kwalifikować się do chemioterapii lub radioterapii ze względu na zły stan ogólny oraz zaawansowanie raka płuc (przerzuty, nacieki).

W trakcie chorób serca bądź zapaleń oraz w przypadku nawracającego problemu można próbować domowych sposobów na uszczelnienie naczyń, co ograniczy wysięk wody w płucach. Leczenie naturalne obejmuje przyjmowanie środków z diosminą, a także picie herbat ziołowych, wzmacniających wątrobę – zazwyczaj z zawartością owoców jarzębiny lub kwiatów arniki. Dzięki temu wątroba produkuje więcej białek, odpowiedzialnych za uszczelnianie naczyń limfatycznych.

Czytaj również: Drenaż limfatyczny – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, efekty

Woda w płucach – rokowania i skutki

Objawem późnego rozpoznania nowotworu jest woda w płucach. Skutki tak opóźnionej diagnozy to gwałtowny rozwój choroby, która daje negatywne rokowania – pacjenci z nowotworem III lub IV stopnia (a to właśnie wtedy pojawia się płyn w opłucnej) przeżywają od 1 roku do 5 lat. Zależy to jednak od tego, czy ich przypadek kwalifikuje się do podania leczenia w postaci chemio- lub radioterapii i od ich ogólnego stanu.

W przypadku innych chorób, w których pojawia się woda w płucach (rak jest bowiem tylko jedną z nich), rokowania są dobre, o ile przyczyna wysięku zostanie szybko zdiagnozowana. Pacjenci cierpiący na choroby serca najczęściej poddawani są farmakoterapii bądź zabiegom mającym na celu rozszerzenie naczyń krwionośnych (za pomocą cewników – stentów) lub ominięcie cienkich naczyń (stosuje się wtedy bypassy).

Z kolei osoby cierpiące na wysiękowe zapalenie płuc przyjmują odpowiednie farmaceutyki, poddają się zabiegom punkcji i stosują fizjoterapię, związaną z odpowiednim ułożeniem ciała podczas spoczynku (w taki sposób, aby na chorą część płuca nie działał żaden dodatkowy ucisk).