Zespół żyły głównej górnej – przyczyny, objawy, badania i leczenie

Czym jest żyła główna górna?

Układ krążenia człowieka zbudowany jest z serca oraz naczyń – są to: tętnice, którymi krew wypływa z serca, oraz żyły, którymi krew do serca dopływa. Bardzo często na schematach i ilustracjach tętnice mają kolor czerwony, a żyły niebieski. W systemie tym wyróżniamy dwa obiegi krwi. Mały – między sercem a płucami oraz duży – między sercem a resztą organizmu.

Mały obieg służy do wyposażania krwi w tlen, a duży do rozprowadzania utlenowanej krwi po całym ciele. Aby serce działało prawidłowo jako pompa, musi dostawać do przepompowania tyle krwi, ile wcześniej wypchnęło na obwód. Serce dzielimy na dwa przedsionki – prawy i lewy oraz dwie komory – prawą i lewą.

• Lewa część serca pompuje krew utlenowaną, czyli płynącą z płuc na obwód. Bogata w tlen krew wypływa z serca jednym wielkim naczyniem, czyli aortą (nazywaną przez niektórych tętnicą główną).
• Prawa część przepompowuje odtlenowaną krew z obwodu do płuc. Krew ta dociera do serca dwoma dużymi naczyniami. Z głowy, szyi i kończyn górnych żyłą główną górną, natomiast z tułowia i kończyn dolnych – żyłą główną dolną.

Żyła główna górna powstaje z połączenia żył ramienno-głowowych prawej i lewej. Jest naczyniem stosunkowo krótkim, ponieważ jej długość wynosi około 5–7 cm. Uchodzi do prawego przedsionka serca.

To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną ucisku w głowie?

Co to jest zespół żyły głównej górnej?

Zespół żyły głównej górnej (superior vena cava syndrome, SVCS, ZŻGG) to zespół objawów spowodowany utrudnionym przepływem przez jedno z największych naczyń żylnych – żyłę główną górną. Termin ten pojawia się w przypadku chorób onkologicznych.

Objawy zespołu najczęściej towarzyszą procesom rozrostowym w śródpiersiu, np. wtedy, gdy diagnozowany jest guz śródpiersia. Ten może być wynikiem przerzutów raka płuca lub też zmiana może bezpośrednio pochodzić z guza na płacie lewego płuca. Rozrastająca się masa guza powoduje ucisk i utrudnia przepływ krwi.

Czytaj również: Ból w klatce piersiowej po prawej stronie

Zespół żyły głównej górnej – przyczyny

Główną grupą przyczyn zespołu żyły głównej górnej są choroby nowotworowe (łagodne i złośliwe). Symptomy mogą powodować zarówno jedne, jak i drugie, lecz wtedy, gdy są zlokalizowane w górnym śródpiersiu. Ograniczenie przepływu wywołane guzem może mieć dwojakie podłoże. Guz może od zewnątrz uciskać żyłę, nie naciekając jej ściany bądź przenikać do wnętrza naczynia i ograniczać jego światło od środka.

Zdecydowana większość przypadków zespołu żyły głównej górnej występuje w przebiegu raka płuc, w dalszej kolejności powodem może być chłoniak, przerzut raka piersi, nowotwór grasicy, rak tarczycy bądź nowotwór zarodkowy śródpiersia.

Kazuistyczną przyczyną może być guz serca. Inne przyczyny pojawienia się tego zespołu objawów to: tętniak aorty piersiowej modelujący żyłę główną górną lub przewlekłe zapalenie śródpiersia, w którym to naciek zapalny i jego powikłania powodują ograniczenie przepływu. Poza tym przyczyną może być także zakrzep, czyli zlep elementów morfotycznych krwi powstały w naczyniu.

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Zespół żyły głównej górnej – objawy

Na obraz kliniczny zespołu składają się objawy naczyniopochodne i objawy towarzyszące. Pierwsza grupa spowodowana jest zmianami ciśnienia krwi powyżej miejsca ucisku żyły głównej górnej. Dokładniej mówiąc są one skutkiem wzrostu tego ciśnienia spowodowanego utrudnionym bądź uniemożliwionym odpływem krwi żylnej do serca. Nasilenie objawów jest zależne od stopnia ograniczenia światła naczynia żylnego. Do tego zestawu objawów zespołu żyły głównej górnej należą:

• bóle i zawroty głowy,
• obrzęk i zaczerwienienie twarzy, okolic szyi i górnej części klatki piersiowej, obrzęknięte mogą być także ręce, ponadto ogólna sinica,
• poszerzenie żył powierzchownych szyjnych – stałe wypełnienie żył szyjnych (widoczne jest także na brzuchu, klatce piersiowej),
• problemy z oczami i widzeniem, przekrwienie spojówek, wytrzeszcz gałek ocznych,
• ból w klatce piersiowej,
• zaburzenia równowagi.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Ucisk na żyłę główną górną – objawy

Druga grupa patologii wywołana jest uciskiem okolicznych narządów przez masę uciskającą żyłę główną górną. Do objawów towarzyszących należą:

• głośny świst towarzyszący każdemu wdechowi (tak zwany stridor), utrudnione oddychanie i wymiana powietrza,
• uczucie braku powietrza, czyli duszność,
• zaburzenia połykania,
• zmiana barwy głosu (głównie chrypka),
• nudności,
• otępienie.

W przypadku szybko i gwałtownie rosnących patologii przebieg zespołu żyły głównej górnej może być dramatyczny i wymagać wdrożenia natychmiastowego leczenia. Jeżeli jednak ucisk na naczynie rozwija się bardzo powoli, objawy przez długi czas mogą być bardzo skąpe, wręcz niezauważalne.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Zespół żyły głównej górnej – diagnostyka – jakie badania?

Podstawowe znaczenie mają badania obrazowe, które pokażą poszerzoną nad miejscem zwężenia żyłę oraz masę, która jest powodem zmiany kształtu ściany naczynia. Badaniem pierwszego rzutu jest RTG klatki piersiowej. Niestety u około 10 proc. pacjentów obraz radiologiczny może być niemal prawidłowy, mimo istnienia superior vena cava syndrome.

Badaniem dokładniejszym jest tomografia komputerowa szyi oraz klatki piersiowej. Badanie to jest w stanie lepiej uwidocznić ewentualne ogniska nowotworowe w obrębie płuc. Oba te badania nierozłącznie związane są z narażeniem na promieniowanie jonizujące, dlatego o ich przeprowadzeniu zawsze decyduje lekarz.

W przypadku podejrzenia, że zmiana uciskająca żyłę wywodzi się z tarczycy, wskazane jest wykonanie ultrasonografii tego narządu. Innym badaniem gruczołu tarczowego, które może być pomocne jest scyntygrafia tarczycy. Dalsza diagnostyka może obejmować biopsję aspiracyjną cienkoigłową guza, jeżeli jego charakter nie był znany do czasu wystąpienia objawów zespołu żyły głównej górnej.

Zespół żyły głównej górnej – leczenie

Leczenie zespołu żyły głównej górnej można podzielić na skierowane bezpośrednio na pierwotną przyczynę zespołu oraz na leczenie samych jego objawów. Pierwsze, czyli przyczynowe, wdraża się w sytuacji, kiedy powód wystąpienia zespołu jest znany.

W przypadku udokumentowanej choroby nowotworowej może to być radioterapia lub radiochemioterapia. Napromienianie guza ma na celu jego szybkie zmniejszenie, co w zamierzeniu spowoduje ograniczenie ucisku masy patologicznej na żyłę główną górną i ustąpienie bądź przynajmniej zredukowanie objawów.

Kiedy przyczyną jest obecność zakrzepu bądź nie ma możliwości przeprowadzenia radioterapii, możliwe jest leczenie interwencyjne polegające na wprowadzeniu stentu, czyli ciała obcego rozszerzającego światło naczynia. Terapia zakrzepicy może również obejmować leczenie farmakologiczne polegające na próbie chemicznego rozpuszczenia czopa ograniczającego przepływ krwi.

W leczeniu objawowym stosuje się leki zmniejszające uczucie duszności, tlen oraz inne farmaceutyki – w zależności od okoliczności. Dobór terapii zależy od stanu ogólnego pacjenta, pierwotnej przyczyny wystąpienia zespołu żyły głównej górnej, chorób towarzyszących oraz możliwości technicznych danej placówki. Dobór leczenia do zaproponowania należy do zespołu leczącego.

Zespół żyły głównej górnej – opinia kardiologa