Cienie na płucach – owalne, krągłe – czy zacienienie w RTG to rak płuca?

Cień w płucach – co to jest za zmiana?

RTG klatki piersiowej bywa zlecane pacjentom z różnych powodów – czasami badanie wykonuje się z powodu istnienia u chorego jakichś dolegliwości, np. uporczywego kaszlu o nieznanej przyczynie, a czasami RTG płuc jest wykonywane w ramach rutynowych badań kontrolnych. W badaniu tym wykrytych może zostać wiele różnych nieprawidłowości, takich jak np. odma lub niedodma, najwięcej obaw budzi jednak zwykle sytuacja, kiedy w RTG stwierdzana jest zmiana w płucach, którą jest cień krągły.

Cień w płucach to zmiana, która może zostać wykryta w trakcie badania rentgenowskiego (RTG) klatki piersiowej. Zawsze po jego stwierdzeniu konieczne jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy cienie na płucach to rak – pojawiać się one mogą bowiem nie tylko w związku z nowotworem złośliwym. Bywa, że jest to łagodny guz, ropień płuca lub gruźlica.

Aby móc stwierdzić, jakie schorzenie doprowadziło do pojawienia się cienia w płucu, wykonywanych może być wiele badań, m.in. tomografia komputerowa czy bronchoskopia.

Czytaj również: Ból w klatce piersiowej po prawej stronie

Cień okrągły – co oznacza zacienienie w RTG?

Pacjent, który widzi w opisie swojego RTG płuc termin zacienienie na płucu, może być nieco zaskoczony – teoretycznie wydawać by się mogło, że obszar ten powinien być ciemniejszy od otoczenia, w rzeczywistości jako zacienienia określa się miejsca, które są jaśniejsze od pozostałych obszarów. Zacienienie płuca na zdjęciu RTG powstaje wtedy, kiedy promieniowanie RTG zostaje pochłonięte przez tkankę i w efekcie nie dociera ono do błony rentgenowskiej.

Poruszając już zagadnienia związane z terminologią radiologiczną, warto tutaj podkreślić, że tak naprawdę w pełni prawidłowymi terminami są „cień w płucach” lub „cień okrągły”. Pacjentom zdarza się używać różnych określeń, takich jak np. zaciemienienie na płucach, cień na płucu lub plamy na płucach – terminy te są jednak zdecydowanie potoczne.

W opisie badania RTG klatki piersiowej można zauważyć opis zmiany w lewym płucu lub w prawym płucu, może tam również widnieć termin „tumor” lub „tu susp.”. Pierwsze określenie oznacza guz, drugie z kolei używane jest wtedy, gdy istnieje podejrzenie, że pacjent ma guza w klatce piersiowej (raka).

Plamy na płucach – możliwe przyczyny

W RTG klatki piersiowej opisywane mogą być drobnoguzkowe zacienienia w płucach, jak i pojedynczy cień na zdjęciu RTG płuc. O pojedynczym zacienieniu na płucach mówi się wtedy, gdy zmiana ma średnicę mniejszą niż 3 cm, znajduje się w obrębie prawidłowo upowietrznionego miąższu płucnego i nie są wykrywane żadne inne odchylenia, takie jak np. powiększenie węzłów chłonnych wnęk płuc, obszary niedodmy czy zapalenia płuc.

Owalne zacienienie w płucu przez wiele osób od razu kojarzone jest z nowotworem złośliwym. Rzeczywiście zmiana w płucach to może być rak płuc lub przerzut do płuc jakiegoś innego nowotworu złośliwego – zawsze zresztą przy pierwszorazowym wykryciu jednolitego zacienienia płuc czy pasmowatego zacienienia płuca lewego konieczne jest wykluczenie tego, że zmiana ma charakter złośliwy. Zacienienie w płucach może mieć jednak wiele innych przyczyn – wśród możliwych najczęściej wymienia się:

• ropień płuca,
• niezłośliwe (łagodne) guzy,
• zmiany gruźlicze,
• krwiak płuca pourazowy,
• torbiel płuca,
• zmiany występujące w przebiegu chorób ogólnoukładowych, takich jak ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów czy amyloidoza,
• grzybicę płuc.

Owalne zacienienie w płucu – badania i diagnostyka

Czy to słabo wysycony cień na płucach, czy też pasmowate zacienienie płuca prawego zdecydowanie wymagają dalszej diagnostyki. Przede wszystkim – o ile istnieje taka możliwość – należy porównać zdjęcie RTG, w którym są cienie na płucach z poprzednimi, wykonanymi w przeszłości zdjęciami. Umożliwia to stwierdzenie, czy zmiana była u pacjenta obecna już wcześniej. Konieczne jest także zebranie z pacjentem wywiadu lekarskiego, a także przeprowadzenie pełnego badania przedmiotowego.

Bardzo wnikliwej oceny wymaga zdjęcie RTG płuc. Zacienienie musi zostać dokładnie ocenione – konieczne jest precyzyjne ustalenie wymiarów zmiany (im są one większe, tym większe ryzyko, że twór jest złośliwy), upewnienie się, że rzeczywiście zmiana znajduje się w obrębie miąższu płuc, a także sprawdzenie, czy widoczne są w jej obrębie jakieś zwapnienia (ich obecność, szczególnie, gdy są one rozłożone symetrycznie, może przemawiać za tym, że zmiana ma charakter łagodny). Później zlecanych może być pacjentowi wiele różnych badań – celem ich wykonania jest wykluczenie złośliwego charakteru zmiany.

Jeżeli u pacjenta nie występują żadne dolegliwości, to po jakimś czasie wykonane może zostać u niego ponownie zdjęcie RTG płuc (RTG klatki piersiowej). Wykorzystanie znajdują jednak i inne badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa klatki piersiowej czy badanie PET. Po nich zlecane może być takie badanie, jak bronchoskopia – czasami pozwala ona uwidocznić zmianę w płucach. W trakcie bronchoskopii można również uzyskać materiał do wykonania badań mikroskopowych – do pracowni mogą zostać przekazane zarówno wycinki tkankowe, jak i popłuczyny oskrzelowe. Czasami do określenia charakteru zmiany konieczne może być przeprowadzenie wideotorakoskopii.

Czy cienie na płucach to rak – co wskazuje?

Zacienienienie w dolnym polu płuca lewego może być rakiem, ale nie musi. Przy szacowaniu tego, jakie jest prawdopodobieństwo, że zmiana jest złośliwa, bierze się pod uwagę kilka czynników. Pierwszym z nich jest wiek: ryzyko, że zacienienie płuca prawego związane jest z rakiem płuc, jest większe wtedy, gdy wiek pacjenta przekracza 50 lat. Cienie w płucach są częściej zmianami złośliwymi również u osób, które – w przeszłości lub nadal – paliły papierosy oraz u tych, które wcześniej chorowały na nowotwór lub w których rodzinach występowały nowotwór złośliwe (szczególnie rak płuc). Na obrazie z badania trudno stwierdzić charakter morfologiczny zmiany - czy jest to rak drobnokomórkowy czy niedrobnokomórkowy.

O złośliwości zmiany może sugerować także występowanie u pacjenta dolegliwości ze strony oddechowego, takich jak silna duszność (szczególnie wtedy, gdy pojawiła się ona niedawno), uporczywy kaszel (lub – u osób zmagających się z przewlekłym kaszlem – zmiana jego charakteru) oraz krwioplucie. To ostatnie to typowy objaw raka płuc.