Rehabilitacja po udarze – zasady, zalecenia, ćwiczenia, jak długo trwa?

Czym jest udar mózgu?

Udar mózgu to jedna z częstszych przyczyn zgonów na świecie. To także najczęstsza przyczyna trwałej niepełnosprawności u dorosłych. Udar mózgu wiąże się z uszkodzeniem tkanki mózgowej, co spowodowane jest niedokrwieniem lub krwotokiem domózgowym.

Bez względu na charakter, udar niesie za sobą poważne konsekwencje. Może doprowadzić do niepełnosprawności motorycznej i dysfunkcji czuciowo-ruchowych. Pojawiają się też: zaburzenia mowy, zaburzenia poznawcze, zaburzenia równowagi, zaburzenia pamięci. Co bez wątpienia odbija się na samodzielności pacjenta. Dlatego też kluczową rolę w powrocie do zdrowia po udarze mózgu odgrywa rehabilitacja.

Czynniki ryzyka

Do najczęstszych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia udaru zaliczamy:

• czynniki genetyczne,
• cukrzycę,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby układu krążenia,
• podwyższony cholesterol,
• stosowanie używek,
• nieodpowiednią dietę,
• brak aktywności fizycznej,
• depresję,
• zaburzenia krzepnięcia krwi.

Ryzyko wystąpienia udaru wzrasta wraz z wiekiem.

Czy martwe komórki mózgowe mogą się zregenerować po udarze?

Komórki mózgu, które obumarły po udarze, już się nie zregenerują. Jednak nie wszystkie niedotlenione komórki ulegają nieodwracalnemu uszkodzeniu.

Rehabilitacja po udarze mózgu – dlaczego jest tak ważna?

Rehabilitacja po udarze mózgu to niezwykle istotna część postępowania terapeutycznego. Dzięki niej możliwa jest poprawa funkcjonalności i uzyskanie niezależności.

Rehabilitacja po udarze mózgu pomaga w jak najlepszym stopniu odnaleźć się w nowej rzeczywistości. To dzięki niej pacjent może odzyskać utraconą sprawność. Terapia zajęciowa ma na celu poprawę zdolności do wykonywania codziennych czynności.

Kiedy rozpocząć rehabilitację po udarze mózgu?

Czas w tym przypadku działa na niekorzyść pacjenta. By osiągnąć jak najlepsze efekty rehabilitacji i w możliwie największym stopniu wrócić do sprawności, należy jak najszybciej rozpocząć rehabilitację po udarze. Najlepiej, by została ona wdrożona już podczas pobytu pacjenta w szpitalu.

Etapy rehabilitacji po udarze

W rehabilitacji neurologicznej występuje zawsze określony sposób postępowania. Oznacza on stałą kolejność etapów postępowania rehabilitacyjnego, a wygląda to następująco:

• jako pierwsza jest właściwa diagnostyka,
• kolejny etap to ocena rokowania pacjenta (tu zwraca się uwagę na ogólną sytuację pacjenta),
• ocena funkcjonalna,
• planowanie rehabilitacji (jest ona dostosowana do ogólnego stanu pacjenta, jego kondycji fizycznej oraz psychicznie),
• ostatni etap to rehabilitacja.

Rehabilitacja po udarze powinna być wdrażana jak najszybciej. Nie wszystkie metody mogą być stosowane od razu. Wszelkie techniki użyte w celu poprawy sprawności chorego powinny być skonkretyzowane, bardzo dokładnie przemyślane, określone w czasie, intensywności i ukierunkowane na pomoc choremu.

Rehabilitację po udarze realizuje tzw. zespół rehabilitacyjny, ale ważna rolę odgrywają także rodzina i bliscy chorego oraz spotkania z psychoterapeutą (w przypadku wystąpienia takiej konieczności).

Rehabilitacja po udarze – na czym polega?

Szczegółowy plan rehabilitacji – oprócz przyjętych norm zachowawczych – powinien uwzględniać aktualny stan zdrowia pacjenta. Cały proces rehabilitacji musi się opierać na współpracy zespołu specjalistów, do których należą: logopeda, fizjoterapeuta, terapeuta zajęciowy, pielęgniarka. Duży wpływ na powodzenie ma też zaangażowanie pacjenta.

Głównym celem rehabilitacji (w jej najbardziej początkowym okresie) jest zapobieganie wystąpieniu odleżyn, przykurczy i nieprawidłowego ułożenia kończyn. Odpowiednia pielęgnacja skóry i materace przeciwodleżynowe są kluczowe.

Rehabilitacja po udarze mózgu koncentruje się na usprawnieniu funkcji kończyn i zaadaptowaniu pacjenta do nowej jakości życia, której towarzyszą dysfunkcje. Ćwiczenia najczęściej rozpoczynają się już w szpitalu na oddziale rehabilitacji neurologicznej.

Specjalistyczne podejście i rzetelne źródło wiedzy prowadzi do zwiększenia motywacji pacjenta.

Rodzaje ćwiczeń po udarze mózgu

Ćwiczenia wykonywane po udarze mózgu uzależnione są od stanu zdrowia pacjenta. Terapia zajęciowa na oddziale rehabilitacji neurologicznej może obejmować m.in.: ćwiczenia motoryczne, które mają na celu przywrócenie jak największej mobilności. Zaliczymy do nich ćwiczenia: koordynacji i równowagi, wzmacniające i rozciągające mięśnie czy chodzenie przy wsparciu i pomocy drugiej osoby.

Rehabilitacja to także trening funkcjonalny polegający na wykonywaniu codziennych czynności, które obejmują, np.: wstawanie z łóżka, ubieranie się, mycie. To także ćwiczenia oddechowe poprawiające wydolność, zmniejszające napięcie i przyspieszające regenerację.

Nauka chodzenia po udarze

Naukę chodzenia prowadzi się początkowo na bardzo krótkich dystansach, po równej i płaskiej nawierzchni – przez cały czas kontrolując zachowanie chorego, a zwłaszcza tolerancję wysiłku (zadyszka, niemożność złapania powietrza, omdlenia). Stopniowo (w miarę czynienia przez chorego postępów) wprowadza się naukę na powierzchniach pochyłych i nierównych. Chory jednak w tym przypadku musi być już stabilny na nogach i utrzymywać równowagę. Ostatnim, najważniejszym i zarazem najtrudniejszym, etapem nauki lokomocji jest chodzenie po schodach.

Stopniowa, regularna oraz odpowiednio dopasowana do chorego rehabilitacja po udarze daje mu szansę na sprawne i samodzielne funkcjonowanie w życiu codziennym. Nie należy tutaj zapominać o: pozytywnym nastawieniu, uśmiechu i wsparciu ze strony rodziny, bliskich i znajomych.

Rehabilitacja po udarze – ile trwa?

Czas rehabilitacji po udarze jest kwestią bardzo indywidualną uzależnioną od: stopnia uszkodzenia mózgu, stanu zdrowia pacjenta oraz jego zaangażowania w proces terapii. W większości przypadków wczesna faza rehabilitacji trwa od 3 do 6 miesięcy. Jednak pełen proces – obejmujący dalsze ćwiczenia – może potrwać nawet do dwóch lat.

Rehabilitacja po udarze jest długim i trudnym procesem, który wymaga zaangażowania zarówno ze strony pacjenta, jak i rodziny oraz zespołu specjalistów. Regularne ćwiczenia, przestrzeganie zaleceń oraz systematyczność są kluczowe.

Ile trwa rehabilitacja po udarze na NFZ?

Zgodnie z zasadami ustalonymi przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) pacjent – w zależności od stanu zdrowia – może korzystać z rehabilitacji neurologicznej maksymalnie przez 6–16 tygodni. Ćwiczenia po udarze mózgu przeprowadzane są na oddziale rehabilitacji neurologicznej z podpisaną umową z NFZ.

Rehabilitacja po udarze mózgu – w domu

Rehabilitacja po udarze to nie tylko ćwiczenia wykonywane na oddziale rehabilitacji neurologicznej, ale także te kontynuowane w warunkach domowych. Ważne, by ćwiczenia były dokładnie ustalone z fizjoterapeutą. Specjalista dobierze odpowiedni zestaw ćwiczeń, które pomogą pacjentowi w jak największym stopniu wrócić do sprawności.

Pielęgnacja po udarze

Bardzo ważną rolę odgrywa pielęgnacja rehabilitacyjna, zwłaszcza u osób, które leżą.

Oto kilka warunków prawidłowej pielęgnacji:

• Kluczową rolę odgrywa utrzymanie stałego, pozytywnego kontaktu z chorym.
• Zapobieganie bardzo często pojawiającym się odleżynom (stosowanie materacy przeciwodleżynowych, zmiana pozycji co 2–3 h, smarowanie maścią miejsc najbardziej narażonych, zmiana pozycji leżenia chorego – jeśli jest to możliwe).
• Zapobieganie pojawieniu się zapalenia płuc (oklepywanie płuc, udrażnianie dróg oddechowych) oraz innych chorób. Ważne, by strzec się przed potencjalnymi powikłaniami (upadki, infekcje dróg moczowych, ból, spastyczność).
• Dbanie o higienę osobistą pacjenta, zwłaszcza o wypróżnianie się (stosowanie pieluch, pieluchomajtek, a w razie konieczności – cewnikowanie).
• Kluczową rolę odgrywa ułożenie chorego (zmiany pozycji kończyn górnych i dolnych w celu całkowitego wyeliminowania przykurczów, drżenia mięśni i inne). W niektórych przypadkach pomocny jest masaż (delikatny).
• Nawiązywanie kontaktu z chorym (rozmowy, powtarzanie słów, budowanie wyrazów itp.).

współpraca: dr n. med. Magdalena Kacperska

Wypowiedź neurologa na temat rehabilitacji po udarze